Με αφορμή το βραβείο

Ο Πιέρ Ασουλίν και ο Δημήτρης Στεφανάκης (φωτό), φετινοί νικητές του Prix Méditerranée, συναντήθηκαν στο Περπινιάν της νότιας Γαλλίας για την επίσημη απονομή του βραβείου. Ο δεύτερος ζήτησε από τον πρώτο μια συνέντευξη αποκλειστικά για την A.V.

Σήμερα τιμηθήκατε με το Prix Méditerranée. Είναι μια χαρά που μοιραστήκαμε στην όμορφη πόλη του Περπινιάν. Πόσο σημαντικό είναι για σας ένα τέτοιο βραβείο; Στη Γαλλία απονέμονται κάθε χρόνο περισσότερα από χίλια λογοτεχνικά βραβεία και οι πλέον σνομπ από τους συγγραφείς κοιτάζουν πώς να αποφύγουν ένα από όλα αυτά. Νομίζω πως εκείνο που έχει εντέλει σημασία είναι η σύνθεση της κριτικής επιτροπής και ο κατάλογος των βραβευθέντων συγγραφέων. Μεγάλο ρόλο παίζει επίσης και η προϊστορία ενός βραβείου. Με βάση αυτά τα κριτήρια το Prix Méditerranée είναι μία από τις διακρίσεις που ο καθένας θα ήθελε να έχει στο βιογραφικό του.

Είστε από τους πιο πολυδιαβασμένους σύγχρονους Γάλλους συγγραφείς στην Ελλάδα. Το «Ξενοδοχείο Λουτέσια» γνώρισε μεγάλη επιτυχία και διακρίσεις στη χώρα μου. Αναρωτηθήκατε ποτέ ποιοι ήταν οι λόγοι αυτής της επιτυχίας; Αν κρίνω από την επιτυχία που είχαν οι «Μέρες Αλεξάνδρειας», τείνω να πιστέψω πως οι Έλληνες αναγνώστες θέλγονται από τα μυθιστορήματα-τοιχογραφίες. Το «Ξενοδοχείο Λουτέσια» είναι ένα δείγμα επιστροφής στην κλασική φόρμα με σύγχρονους όρους και αυτό φαίνεται πως εκτιμήθηκε δεόντως τόσο στη Γαλλία όσο και στην Ελλάδα.

Πιστεύετε πως η μυθιστορηματική παράδοση διατηρεί την κεφαλαιώδη σημασία της για το μέλλον του μυθιστορήματος; Απολύτως. Περάσαμε ένα μεγάλο διάστημα παλινωδίας και πειραματισμών. Η θεωρία της λογοτεχνίας μέσα από κείμενα όπως αυτά του Ρολάν Μπαρτ, για παράδειγμα, επιχείρησε να θανατώσει την αφήγηση ή, στην καλύτερη περίπτωση, να την αποστειρώσει. Σήμερα υπάρχει μια τάση επιστροφής στο κλασικό ύφος, μια προσπάθεια να αναστηλωθεί η παράδοση του μυθιστορήματος.

Ποια είναι η άποψή σας για τη μεσογειακή λογοτεχνία; Θα μπορούσε να ανταγωνιστεί επί ίσοις όροις τη βορειοευρωπαϊκή λογοτεχνική παραγωγή; Κοιτάξτε, το πρόβλημα με τη μεσογειακή λογοτεχνία είναι ότι δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να αποκτήσει ταυτότητα. Η παρουσία της παραμένει μάλλον αποσπασματική. Ξεπετάγονται, βέβαια, συγγραφείς από κάθε γωνία της Μεσογείου. Ακούμε για παράδειγμα να γίνεται λόγος για τον Καμιλέρι ή για τον Θέρκας, για τον Σαραμάγκου ή για τον Παμούκ, όμως όλοι αυτοί δύσκολα θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μια συμπαγή λογοτεχνική σχολή του Νότου.

Και η άποψή σας για τη νεοελληνική λογοτεχνία; Είμαι ο τελευταίος που θα μπορούσα να μιλήσω για τη νεοελληνική λογοτεχνία. Γνωρίζω ελάχιστα γι’ αυτήν. Λατρεύω τον Καβάφη, έχω διαβάσει αποσπασματικά τους δύο νομπελίστες σας και τον Νίκο Καζαντζάκη. Τίποτε περισσότερο. Αλλά νομίζω πως δεν είμαι ο μόνος. Η νεοελληνική λογοτεχνία είναι ελάχιστα γνωστή κι αυτό είναι ένα θέμα το οποίο πρέπει να απασχολήσει πρώτα απ’ όλους την πολιτική ηγεσία του τόπου. Σας θυμίζω το παράδειγμα του Ισραήλ. Είναι τώρα δύο δεκαετίες που οι ιθύνοντες αποφάσισαν να αλλάξουν την εικόνα του κράτους μέσω της λογοτεχνίας. Η πολιτική βιβλίου απέδωσε τα μέγιστα και σήμερα μπορούμε να μιλάμε για μια εκτόξευση της ισραηλινής λογοτεχνίας και των συγγραφέων της. Όλα ξεκίνησαν από μια συνειδητή απόφαση, από μια δέσμευση που τηρήθηκε ευλαβικά και είδαμε τα αποτελέσματα. Οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις δεν δείχνουν την στοιχειώδη ευαισθησία να επιδοτήσουν τις μεταφράσεις  έργων Ελλήνων συγγραφέων. Η πολιτική του βιβλίου είναι ανύπαρκτη στην Ελλάδα. Πώς περιμένετε να αλλάξει η εικόνα της χώρας και της λογοτεχνίας της στο εξωτερικό;

Αλήθεια, ποια είναι η σχέση σας με την τέχνη της μετάφρασης; Αυτή την ερώτηση θα έπρεπε κανονικά να την υποβάλω εγώ σε σας, αφού είστε ο ίδιος μεταφραστής. Γνωρίζετε εκ πείρας πως η μετάφραση είναι το αδικημένο παιδί της λογοτεχνίας. Πολλοί λένε ότι κι η καλύτερη ακόμα μετάφραση παραμορφώνει ή τουλάχιστον αλλοιώνει τη μαγεία του πρωτότυπου κειμένου. Η γνώμη μου είναι πως είτε πρόκειται για καλή είτε για κακή μετάφραση, το όνομα του μεταφραστή πρέπει να συνοδεύει εκείνο του συγγραφέα στο εξώφυλλο, αφού στην πραγματικότητα είναι εκείνος που αναδημιουργεί το αρχικό αποτέλεσμα.

Με την ευκαιρία της επίσημης απονομής του μεσογειακού βραβείου, μιλήσαμε σήμερα για τη γαλλοφωνία και τη Μεσόγειο.Ποιο πιστεύετε πως θα είναι το μέλλον της γαλλοφωνίας στο σύγχρονο κόσμο απέναντι στην απόλυτη κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας; Η γαλλοφωνία ως λέξη με απωθεί. Παραπέμπει σε μια γκετοποίηση της γαλλικής γλώσσας και των συγγραφέων της, γκετοποίηση που θεωρώ απαράδεκτη. Θα σας φανεί παράξενο, αλλά νομίζω πως η γλώσσα που κινδυνεύει περισσότερο απ’ όλες είναι η αγγλική. Η εξάπλωσή της και ο συνεχής επεκτατισμός της την αποδυναμώνει, τη συρρικνώνει και την απειλεί θανάσιμα. Σας μιλώ σαν άνθρωπος που δεν είναι καθόλου αγγλόφοβος, που λατρεύει τον Σέξπιρ και τους Άγγλους κλασικούς. Θα με δείτε στα cafés και στο μετρό μ’ ένα αγγλόφωνο βιβλίο στο χέρι. Πραγματικά, ανησυχώ βαθύτατα για το μέλλον της αγγλικής γλώσσας. Αυτός ο αχαλίνωτος ηγεμονισμός της μπορεί τελικά να αποδειχθεί μοιραίος.

Πώς καταφέρνετε και συνδυάζετε δύο δραστηριότητες τόσο ασύμβατες, όπως είναι η λογοτεχνία και η δημοσιογραφία; Είχα ανέκαθεν και τις δύο ιδιότητες. Όταν αρχίζω να γράφω λογοτεχνία ξεχνώ τη δημοσιογραφία, περιχαρακώνω την έμπνευσή μου, την προστατεύω από το εφήμερο μικρόβιο της ενημέρωσης. Σφαλίζω τα παραθυρόφυλλα του μυαλού μου και αφοσιώνομαι στο έργο μου. Ύστερα επανέρχομαι στην πραγματικότητα του δημοσιογράφου, που δεν μου είναι καθόλου δυσάρεστη εφόσον δεν απειλεί τη λογοτεχνική πλευρά της ύπαρξής μου.

Βραβευτήκατε για το βιβλίο σας «Vies de Job» (Οι ζωές του Ιώβ). Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτό. Η προσωπικότητα του Ιώβ είναι μία από τις πιο αινιγματικές της Βίβλου. Από τότε που γράφτηκε η ιστορία του καταφέρνει και συγκινεί περισσότερο από όλες τις άλλες και ξέρετε γιατί; Ίσως επειδή ο Ιώβ στέκεται ολομόναχος απέναντι στη θεία δικαιοσύνη και την υπομένει. Θα ήθελα όμως να αναφερθώ και στο μυθιστόρημα με το οποίο καταπιάνομαι αυτή τη στιγμή. Είναι η ιστορία ενός Γάλλου πράκτορα των μυστικών υπηρεσιών, ιστορία κατασκοπείας και μυστηρίου στην παράδοση των μυθιστορημάτων του Τζον λε Καρέ και του Γράχαμ Γκριν, τους οποίους λατρεύω.

Εκτός από το μεσογειακό βραβείο οι ζωές του Ιώβ σάς χάρισαν ακόμα ένα σημαντικό βραβείο, το Prix Prince-Pierre-de-Monaco. Φαίνεται πως το Prix Méditerranée φέρνει τύχη στους συγγραφείς, όπως χαρακτηριστικά είπε και ο ιδρυτής του, ο Αντρέ Μπονέ. Πληροφορήθηκα πως είστε κι εσείς υποψήφιος για ένα ακόμα βραβείο. Σας εύχομαι ανάλογη τύχη.

Σας ευχαριστώ πολύ. Ελπίζω να ανταμώσουμε ξανά σε μια ανάλογα ευχάριστη περίσταση...

To τελευταίο βιβλίο του Πιέρ Ασουλίν «Το πορτρέτο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις και το τελευταίο του Δημήτρη Στεφανάκη «Μέρες Αλεξάνδρειας» από τις εκδόσεις Ψυχογιός.