Διάβασα αυτό το δεύτερο μυθιστόρημα του Νίκου Νικολαΐδη λίγο καιρό αφότου είδα την ταινία του «Ευρυδίκη Β.Α. 2037». Ποτέ δεν με συγκίνησε ο λεγόμενος Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος με τα ηθικά και πολιτικά του μηνύματα: μου είχε αρέσει, θυμάμαι, «Ο θίασος», αλλά, το 1977, στους «Κυνηγούς», έφυγα από τη μέση· όσο για τις «λαϊκές» ταινίες, όπως, για παράδειγμα, το «Βαρύ πεπόνι», ήταν συμβατικές όπως συμβαίνει συχνά σ’ αυτό το είδος κινηματογράφου. Έτσι, οι ταινίες του Νικολαΐδη σήμαιναν, για μένα, μια πνοή προσωπικής δημιουργίας που ξεπερνούσε τα στενά όρια της εντοπιότητας – ένα παιχνίδι με την ίδια την ύπαρξη.
Ανάμεσα στο «Ευρυδίκη Β.Α. 2037» και στο «Τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα» διάβασα τον «Οργισμένο Βαλκάνιο» – ένα βιβλίο για τις μυθολογίες της σύγχρονης ζωής τις οποίες δεν είχα «προλάβει» να ζήσω: επειδή ήμουν μικρότερη κι επειδή ήμουν κορίτσι. Στον «Οργισμένο Βαλκάνιο», ο Νικολαΐδης διηγείται, με τη μορφή ενός countdown, μια ερωτική ιστορία ανάμεσα σε δυο νέους εξίσου οργισμένους που αγωνίζονται –ο καθένας με τον τρόπο του–να μην απορροφηθούν από την αγέλη. Και παρότι την περιγράφει μέσα από το βλέμμα του Φάνη, η Τερέζα αναδύεται τελικά η κατ’ εξοχήν «οργισμένη Βαλκάνια» από την οποία δεν λείπει το τσαγανό και η σοφία. Γύρω τους τα δυτικά προάστια, η Αθήνα κι ο κόσμος: η μιζέρια της φτωχοσυνοικίας, η προκαταληπτικότητα της παλιάς γενιάς, το κρυφτό με την εξουσία που επιχειρεί και σκηνοθετεί η καινούργια.
Οι μυθολογίες ελληνοποιούνται, αφομοιώνονται: ακόμα και η μοτοσικλέτα Matchless, αναφέρεται ως Machules, εφόσον έτσι την προφέρουν οι μηχανόβιοι. Ο Φάνης ενσαρκώνει έναν ανδρισμό οικουμενικό, ευάλωτο αλλά έντιμο, που «δεν κολώνει»: το ίνδαλμά του είναι ο Μάρλον Μπράντο στον «Ατίθασο», ένα αγόρι με πέτσινο μπουφάν που τρομοκρατεί τη ληθαργική πόλη με τη θηριώδη μοτοσικλέτα του αλλά που στο τέλος παντρεύεται την αθώα σερβιτόρα. Όπως και στις ταινίες του, ιδιαίτερα στη «Γλυκιά συμμορία», ο Νίκος Νικολαΐδης σατιρίζει τους μικροαστούς και επιζητεί να τους σοκάρει. Το 1977 δεν ήταν δύσκολο, σήμερα όμως είναι. Κάθε αρετή έχει την εποχή της και κάθε εποχή έχει το πνεύμα της.
Η Ελλάδα έχει αλλάξει από εκείνη την εποχή. Ο Νικολαΐδης, ως συγγραφέας και σκηνοθέτης, υπήρξε μάρτυρας μιας διαδικασίας κατά την οποία μερικά πράγματα βελτιώθηκαν ενώ άλλα επιδεινώθηκαν θλιβερά. Λέει σε συνέντευξή του το 1992: «Οκτώ χρόνια πριν από το τέλος του 20ού αιώνα, δεν θα ’θελα να επιβαρύνω την ήδη υπάρχουσα σύγχυση με την προσωπική μου θολή μαρτυρία […] Πάγος, σιωπή, σπασμένες επικοινωνίες, “Πρωινή περίπολος” και οι τελευταίοι κολασμένοι στα υπόγεια… Κι αν όλ’ αυτά ηχούν κάπως δυσνόητα, σημειώστε ότι έχω την αμυδρή εντύπωση πως πάμε όλοι κατά διαόλου και πως η Ρίτα Χέιγουορθ δεν θα έρθει στο ραντεβού μας». Από το 1992 έχουν συμβεί ακόμα βαθύτερες αλλαγές: αν ο Φάνης ήταν αληθινό πρόσωπο θα είχε πατήσει τα εξήντα· ίσως να είχε γίνει κουρέλι που τραγουδάει ακόμα. Αυτό που μένει από το χρονικό της νιότης του είναι μια εξαίσια σωματικότητα, μια ντομπροσύνη που ή την έχεις ή δεν την έχεις – κι αν την έχεις, σου αξίζει ν’ αγαπηθείς με πάθος.
ΝΥΧΤΕΣ ΜΕ ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ
Αν αρχίσεις, δεν σε βλέπω να σταματάς. Βλέπεις και ξαναβλέπεις τις ταινίες του Νίκου Νικολαΐδη όπως τους αξίζει. Επειδή τα DVD μένουν. Με την καλύτερη δυνατή επεξεργασία εικόνας και ήχου που έγινε με την επίβλεψη του γιου του και περφεκτιονίστα Συμεών (Simon Bloom). Όλη η φιλμογραφία του οργισμένου Βαλκάνιου σε ένα DVD BOX SET που θα βρεις εύκολα από το site www.nikosnikolaidis.com και από το site της Restless Wind www.restlesswind.com - Γιώργος Δημητρακόπουλος.
Ο Παναγιώτης Σκληρός μας ταξιδεύει στη Λευκάδατων δεκαετιών του ’50, του ’60 και του ’70 μέσα από τα βιβλία «Μικρές λευκαδίτικες ιστορίες» και «Η Αλτάνη και άλλες Λευκαδίτικες ιστορίες»
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
7°
