Πακιστάν με κοσμοπολίτικο άρωμα

Η νύχτα της χρυσής πεταλούδας, Tariq Ali, μτφ. Παλμύρα Ισμυρίδου, εκδ. Άγρα

Ο Τάρικ Άλι είναι ίσως με τον Μαχφούζ από τους πιο αγαπητούς στο ελληνικό κοινό μουσουλμάνους συγγραφείς. Διανοούμενος και αριστερός, πακιστανικής καταγωγής, ζει μόνιμα στην Αγγλία. Mε την πενταλογία των ιστορικών μυθιστορημάτων του για το Ισλάμ (τα τέσσερα κυκλοφορούν από την Άγρα και ένα από την Άγκυρα) επιχειρεί –και καταφέρνει– ν’ αποδείξει στο παγκόσμιο κοινό πως ο ισλαμικός κόσμος έχει να δείξει λαμπρά δείγματα πεφωτισμένων ανθρώπων και πως εντέλει δεν είναι η θρησκεία αυτή που του δίνει τα αναγνωρισμένα από τη Δύση σκοταδιστικά χαρακτηριστικά, αλλά πως πολιτικά κέντρα είναι αυτά που τη χρησιμοποιούν με τρόπο παραπλανητικό και συμφεροντολογικό.

Στη «Νύχτα» ο Τ.Α. έρχεται στον 20ό αιώνα και στη Λαχώρη του ’60 για να παρακολουθήσει μια παρέα φοιτητών και την εξέλιξή της. Σ’ αυτήν ανήκει και το alter ego του, o Νταρά, που στο μέλλον ως διανοούμενος και συγγραφέας καλείται να γράψει τη βιογραφία ενός Πακιστανού ζωγράφου, του Πλάτωνα, μέλος της φοιτητικής τους παρέας. Η συγγραφή της θα γίνει αφορμή για μια καταβύθιση στο Πακιστάν των τελευταίων πενήντα χρόνων.

Τα μέλη της ευρισκόμενης στο επίκεντρο του βιβλίου παρέας σίγουρα δεν εκπροσωπούν όλη την πακιστανική κοινωνία, αφού ανήκουν στην επονομαζόμενη χρυσή γενιά των Πεντζάµπι – όλα θα θριαμβεύσουν στο μέλλον σε επαγγελματικό επίπεδο, αποτελώντας τα εξέχοντα μέλη της παγκόσμιας επιστημονικής και καλλιτεχνικής κοινότητας, συνεχίζοντας ή απορρίπτοντας τη φοιτητική πολιτική τους δράση.

Το βιβλίο έχει φοβερό ενδιαφέρον. Ανακαλύπτουμε πόσο κοσμοπολίτικο ήταν το παρελθόν της χώρας που σήμερα χαρακτηρίζεται ως σύμμαχος της τρομοκρατίας και πως η εξέλιξή της ήταν αποτέλεσμα διαφθοράς και πολιτικών επιλογών – δεν είναι λίγες οι δολοφονίες με πολιτικά κίνητρα που βαφτίζονται τρομοκρατικές. Μαθαίνουμε τόσο για την ύπαρξη μιας σημαντικής μουσουλμανικής μειονότητας κινεζικής καταγωγής, όσο και για το ρόλο που έπαιξε στην ψυχοσύνθεση του λαού η διχοτόμηση του ’47.

Αυτό, όμως, που μας αγγίζει και ενοχλεί περισσότερο εμάς τους Δυτικούς είναι όταν θέτει, μέσω της ιστορίας μιας γυναίκας, σε κρίση το προοδευτικό/αντιρατσιστικό είδωλό μας. Είναι σα να λέει: σταματήστε να σκέφτεστε με κλισέ τρόπους, αλλά προσπαθήστε να δείτε πως κάτω, για παράδειγμα, από μια μαντίλα μπορεί και να κρύβεται μια αντίδραση ανεξαρτησίας και πως ο φονταμεταλισμός έχει πολλά πρόσωπα, αλλά πάντα η πηγή του βρίσκεται στην πολιτική εξουσία. -Δημήτρης Μαστρογιαννίτης

---

Οι δυο αδελφές από την Πράγα

Ζερόμ Γκαρσέν, μτφ. Ρένη Παπαδάκη, εκδ. Πόλις

Το μυθιστόρημα ξεκινάει με ένα γράμμα. Διαβάζοντας, συμπεραίνουμε ότι αυτή η σχέση δεν τελεσφόρησε. Ο παραλήπτης κατηγορείται για ασύλληπτη απουσία ταλέντου, πνευματική φτώχεια, ψυχολογική βραδύτητα, έλλειψη οξυδέρκειας, και για όλους τους ι-σμούς: αριβισμό, εγωισμό, κομφορμισμό, ακόμα και για συναισθηματισμό!

Αποστολέας η Κλάρα, λογοτεχνική ατζέντισσα, και παραλήπτης ο συγγραφέας και ραδιοφωνικός παραγωγός που αποφασίζει να αφηγηθεί την ιστορία η οποία εκτυλίσσεται στο Παρίσι των αρχών του 20ού αιώνα.

Το λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό πρακτορείο Γκότβαλντ δημιουργήθηκε στις αρχές του ’80 και εξελίχθηκε σε μια φοβερή πολεμική μηχανή. Διαπραγματεύεται για τα δικαιώματα των συγγραφέων και τα συμβόλαια των ηθοποιών με ανταμοιβή ένα 10%. Η Κλάρα διευθύνει την αυτοκρατορία της με πυγμή ενόσω οι αντίπαλοί της εύχονται την καταστροφή της και προσδοκούν να μοιραστούν τις στοίβες των συμβολαίων της. Έχει τη φήμη κυνικής και αδίστακτης, είναι πάντα κρυμμένη πίσω από ένα πέπλο καπνού και από ένα παρελθόν ανεξιχνίαστο που έχει αφήσει πίσω στη γενέτειρά της, την Τσεχοσλοβακία.

Συγγραφείς αλλά και ηθοποιοί όπως η Ντενέβ, η Ιπέρ, ο Ντεπαρντιέ παρελαύνουν στο βιβλίο άλλοτε καθισμένοι στο ξενοδοχείο Λυτεσιά ή καμαρωτοί μεταξύ του φεστιβάλ των Καννών και της Ντοβίλ. Μαζί με αυτούς και άλλοι συνάδελφοί τους: οι ατάλαντες μετριότητες που συχνάζουν στα ίδια μέρη, που επωφελούνται και εγκαταλείπουν αυτόν που τους έφτιαξε το χρυσό κλουβί πριν πέσουν οι τίτλοι τέλους.

Πρόκειται για το χρονικό της ανόδου και της πτώσης μιας αυτοκρατορίας των μίντια, το πορτέτο μιας γυναίκας, αλλά κυρίως το πορτρέτο μιας κοινωνίας γυαλιστερής, ματαιόδοξης και κενής. Ο Γκαρσέν (γ.1956) είναι κριτικός λογοτεχνίας, ραδιοφωνικός παραγωγός και αρχισυντάκτης των πολιτιστικών σελίδων του Nouvel Observateur. Σαν άλλος Μπαλζάκ, παρατηρεί τα όσα διαδραματίζονται στη γαλλική κοινωνία του πολιτισμού.

Η ουσία των παρατηρήσεών του συνοψίζεται στην εξής παράγραφο: «Ένας Θεός ξέρει πόσες γυναίκες και άντρες έχω συναντήσει στον κύκλο μου που νόμιζα πως γνώριζα, και που, από τη μια μέρα στην άλλη, αλλοιώθηκαν από την απόκτηση εξουσίας, παραμορφώθηκαν από τη ζήλια, διαστράφηκαν από τη ματαιοδοξία, πληγώθηκαν από την ίδια τους την ικανότητα να συντρίψουν προκειμένου να ανελιχθούν, να σκοτώσουν προκειμένου να επιβιώσουν. Έχω δει τόσους έκτοτε, που πια το θέαμα της μεταμόρφωσής τους με αφήνει παγερά αδιάφορο».