«Η μαγική πνοή των γυναικών» της Ετζέ Τεμελκουράν

Το βιβλίο της Τουρκάλας δημοσιογράφου, πολιτικής αρθρογράφου και ακτιβίστριας, δεν μπορεί να χωρέσει σε έναν ορισμό. Είναι και δεν είναι πολιτικό, είναι και δεν είναι ένα χρονογράφημα, είναι και δεν είναι ερωτικό, είναι και δεν είναι ένα μυθιστόρημα δρόμου... Ακόμα και η γραφή της δεν μπορεί να μπει σε ένα καλούπι καθώς άλλες φορές είναι ευθύγραμμη και άλλες συνειρμική, ενώ η σκληρή σύγχρονη πραγματικότητα μπλέκεται διαρκώς με μύθους της Ανατολής και με την Διδώ, τη μυθική βασίλισσα της Καρχηδόνας, να δίνει το πρόσταγμα. Ίσως για το μόνο που είμαστε σίγουροι είναι πως πρόκειται για ένα βιβλίο-ψυχογράφημα των γυναικών που διεκδικούν μια ισότιμη θέση με τους μουσουλμάνους άνδρες. Άνδρες που είναι διαρκώς παρόντες είτε εντός είτε εκτός του ενεστώτα χρόνου.

Ένα χωροταξικό καπρίτσιο θα φέρει κοντά τις 4 γυναίκες. Οι τρεις θα γνωριστούν ως πελάτισσες ενός ξενοδοχείου στην Τύνιδα και η τέταρτη θα προστεθεί στην παρέα όταν η φωνή της Ουμ Καλσούμ θα ενώσει ένα καλοκαιρινό βράδυ την ταράτσα του ξενοδοχείου, όπου συναντώνται για πρώτη φορά οι τρεις γυναίκες, με την ταράτσα του σπιτιού της τέταρτης. Την παρέα του ξενοδοχείου απαρτίζουν η Μαριάμ από την Αίγυπτο, η Αμίρα από την Τυνησία και μια δημοσιογράφος από την Τουρκία, που είναι η αφηγήτρια της ιστορίας και που, αν και ποτέ δεν μας συστήνεται, όλοι καταλαβαίνουμε πως είναι η ίδια η συγγραφέας. Η ηρωίδα, όπως και η συγγραφέας, βρέθηκε στην Τυνησία αφού απολύθηκε από την εφημερίδα και λόγω των διώξεων του Ερντογάν. (Στην αληθινή ζωή και προς το παρόν ‒ευτυχώς‒ η Τεμελκουράν δεν έχει κατηγορηθεί ως φίλη του πραξικοπήματος και δεν έχει φυλακιστεί, αν και το άρθρο της στη γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine προκάλεσε εντυπώσεις λόγω της σκληρής γλώσσας του. «Εμείς φοβόμασταν τη νύχτα που ξημέρωνε Σάββατο, μόνο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν φοβόταν» έγραψε μεταξύ άλλων, υπονοώντας αυτό που όλοι σήμερα γνωρίζουμε. Τη νίκη του σουλτάνου και όχι της ‒έστω ισλαμικής‒δημοκρατίας την επόμενη του πραξικοπήματος).

Η τέταρτη γυναίκα είναι η ηλικιωμένη μαντάμ Λίλα που θα παρασύρει τις τρεις καινούργιες φίλες της σε ένα ταξίδι εκδίκησης με αφετηρία και κατάληξη την Τυνησία και ενδιάμεσους σταθμούς τη Λιβύη, την Αίγυπτο και τον Λίβανο. Ένα ταξίδι στον απόηχο (ή την εξέλιξη) της Αραβικής Άνοιξης. Ένα ταξίδι επαναπροσδιορισμού τεσσάρων πληγωμένων γυναικών είτε από τον έρωτα είτε από τις εν εξελίξει επαναστάσεις που μέσα στις διεκδικήσεις τους δεν συμπεριελάμβαναν την ισότητα των δύο φύλων. «"Ξαποστείλαμε ένα δικτάτορα! Και τώρα έρχεστε εσείς να μας καθίσετε στο κεφάλι; Ποιος είσαι εσύ, αδελφέ μου;"» είναι μια από τις πολλές διενέξεις στις οποίες θα μπλεχτούν οι ηρωίδες με τους άνδρες.

Μπορεί και οι τέσσερις να είναι μοντέρνες μουσουλμάνες που μισούν το τσαντόρ και το θεοκρατικό φανατισμό, που μιλούν αγγλικά, ενώ κάποιες από αυτές έχουν ζήσει στο Λονδίνο, στο Παρίσι ή στη Νέα Υόρκη, όμως το βιβλίο δεν έχει γραφτεί για να γίνει επιτυχία στη Δύση αναμασώντας τα δυτικά κλισέ για τον μουσουλμανικό κόσμο. «"Όλες αυτές οι γυναίκες είναι τουρίστριες στην ίδια τους τη χώρα"» θα πει η Αμίρα για κάποιες γυναίκες που θα συναντήσουν στο χαμάμ οι ηρωίδες μας. «"Βγήκαν στους δρόμους μόνο αφού έφυγε ο Μπεν Αλί. Λες και είχαν κάποια ανάμειξη με την επανάσταση και σπεύδουν όλες τώρα να αναλάβουν το "δημοκρατικό τους καθήκον". Αισθάνονται περήφανες που είναι Τυνήσιες. Θα δουλέψουν, λέει στα κόμματα. Είναι πολύ σημαντικό, λέει, να κάνεις κάτι για τη χώρα σου. Καμιά από δαύτες δεν ξέρει να γράφει αραβικά, δεν ξέρει την ίδια της τη γλώσσα. Τις έχει συνεπάρει ο ζήλος για την πολιτική μονάχα από το φόβο του θεοκρατικού καθεστώτος"».

Η Τεμελκουράν δεν κρύβει την αριστερή πολιτική ματιά της στα γεγονότα και χρησιμοποιώντας το pc της σαν το καλάσνικοφ ‒που κρατούν στα χέρια τους εξεγερμένοι ή αντάρτες καταπιεσμένων φυλών‒ ρίχνει τις ριπές της: «Μην τυχόν και ξαναπείς "Επανάσταση των Γιασεμιών", Όπως την αποκαλούν οι τουρίστες. Το όνομα της επανάστασης είναι Αλ Θάουρα Αλ Κιμπίρα. Που σημαίνει η Επανάσταση της Αξιοπρέπειας. Η Επανάσταση των Γιασεμιών είναι επινόηση των Γάλλων» και αλλού «Τι σημαίνει αξιοπρέπεια; Ποιος θα σας δώσει την αξιοπρέπεια; Από ποιον τη ζητάτε; Πότε και πώς θα σας δοθεί αξιοπρέπεια; Σας έχει συνεπάρει η ατμόσφαιρα του Αλ Τζαζίρα. "Η αραβική νεολαία που εξεγέρθηκε αυθόρμητα, χωρίς κάποια ιδεολογία...". Η επανάσταση οργανωνόταν εδώ και χρόνια. Τις δουλειές αυτές τις ξεκινήσαμε μια δεκαετία πριν, ενώ εσείς αποκοπήκατε και προσαρμοστήκατε στις περιγραφές των Δυτικών, που σας λένε ποιοι είστε».

Οι ηρωίδες του βιβλίου δεν είναι μονοδιάστατες ούτε εκφράζουν ένα συγκεκριμένο τύπο της μουσουλμάνας γυναίκας ‒ είπαμε βέβαια, πως καμιά δεν είναι φανατική πιστή. Εμπεριέχουν πολλές γυναίκες (και κάποιες δυτικές αφού ο έρωτας σύνορα δεν γνωρίζει). Οι περιπέτειές τους καταλήγει σε ένα δονκιχωτικό οδοιπορικό χειραφέτησης που δεν ξεχωρίζει τη γυναίκα από τη χώρα...

«Πώς είναι τα πράγματα εδώ;» ρώτησε τον κύριο Εγιούπ.

Όταν αυτός αποκρίθηκε «οι ριζοσπάστες ισλαμιστές πήγαν να κάψουν την Καρχιδόνα», σούφρωσε τα χείλη της: «Πάει να πει ότι έχουμε δουλειές που πρέπει να γίνουν». Ήταν ήρεμη, σαν ένας Δον Κιχώτης που όντως αντάμωσε τους γίγαντες με τους οποίους θα ξιφομαχούσαν».

* Μετάφραση: Στέλλα Χρηστίδου. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Διαβάσαμε επίσης: «Μaestra» της L.S.Hilton