«Βρόμικη σάρκα» του Pedro Juan Gutiérrez

Μπορεί να μην είχαν άδικο οι «Los Angeles Times» όταν παρομοίασαν τον Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες με τον Μπουκόφσκι εξαιτίας του βρώμικου ρεαλισμού του αλλά και της εμμονής του με τις γυναίκες και το σεξ ‒ η φράση «Ο Κουβανός απόγονος του Τσαρλς Μπουκόφσκι» συνοδεύει έκτοτε κάθε έκδοση βιβλίου του. Κατά τη γνώμη μου, όμως, ο Γκουτιέρες διαφέρει από τον Μπουκόφσκι σε κάτι σημαντικό: πίσω από τις σεξουαλικές περιγραφές του Κουβανού συγγραφέα κρύβεται η έπαρση ενός κόκορα και όχι η μελαγχολία. Αυτή η εντύπωση έγινε αιτία να αφήνω τα βιβλία του στις πρώτες σελίδες, κάτι που δεν συνέβη με τη «Βρόμικη σάρκα» ‒ απεναντίας τη διάβασα απνευστί σε μια μέρα.

Και σε αυτό το βιβλίο ήρωας είναι ο Πέδρο Χουάν ‒το συγγραφικό alter ego του Γκουτιέρες‒ να αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο την παιδική ηλικία του και την ερωτική αφύπνισή του, ενώ η Κούβα περνάει από τον Μπατίστα στον Κάστρο. Σε αντιδιαστολή με αυτό το αγρίμι που σφύζει ζωή και ερωτική ένταση είναι ο Φαμπιάν ‒τα κεφάλαια που τον αφορούν είναι γραμμένα στο τρίτο πρόσωπο‒, ένα ασθενικό, άσχημο και ομοφυλόφιλο αγόρι που ζει υπό την προστασία της μητέρας του και αντιμέτωπος με την αδιαφορία (στα όρια του μίσους) του πατέρα του. Τα δύο αγόρια θα ζήσουν σχεδόν παράλληλες ζωές μέχρι η επανάσταση να τους αντιμετωπίσει ως «εχθρούς» της και επιβάλλοντάς τους «καταναγκαστική εργασία» να τους φέρει κοντά. Τον δεύτερο τον καταδίκασε λόγω της ομοφυλοφιλίας του ‒στο παρά τσακ θα γλιτώσει από τη φυλάκιση και τη διαπόμπευση όταν τον πιάσουν να κάνει έρωτα με ένα άλλο αγόρι‒ και τον πρώτο εξαιτίας της μποέμικης ζωής του. Το καθεστώς στην εξέλιξή του, και με τη δικαιολογία πως πρέπει να προστατέψει το λαό, θα θεσπίσει μια σειρά νόμων που θα στραγγαλίσουν και την τελευταία ικμάδα ελευθερίας. Και οι δύο ήρωες (ο καθένας για διαφορετικούς λόγους) υπήρξαν υπερασπιστές της.

Χωρίς λεκτικά φτιασίδια, αλλά με ωμότητα, ο Γκουτιέρες μεταφέρει εδώ πραγματικά γεγονότα ‒δες βιογραφικά περιστατικά‒ δημιουργώντας ένα αλγεινό πορτρέτο της κουβανέζικης επανάστασης ή μάλλον της εξέλιξής της σε κυβέρνηση ‒ όχι όμως με εκδικητική διάθεση. Με τους Κουβανούς μοιρασμένους σε αυτούς που δέχονται παθητικά τη μοίρα τους και σε αυτούς που αυτοεξορίζονται, εκπλήσσει που δεν έχει ούτε ένα πρόσωπο στην ιστορία που να πιστεύει σε ό,τι συμβαίνει εκείνη την εποχή. Ακόμα και ο Πέδρο Χουάν που αρχίζει να φλερτάρει με τον κομμουνισμό βάζει σε αντιδιαστολή τον εαυτό του με τους δήθεν κομμουνιστές, υπαλλήλους της κυβέρνησης.

«Ο ρομαντισμός με έκανε να πιστεύω όλα όσα είχα διαβάσει στα βιβλία. Και αυτό που ζούσα ήταν τελείως αντίθετο από κείνο που εγώ αντιλαμβανόμουν ως κομμουνισμό. Για μένα, εγώ ήμουν ο τέλειος κομμουνιστής κι εκείνοι οι άνθρωποι εγκληματίες. Αλλά στην πραγματική ζωή συνέβαινε το αντίθετο: εκείνοι ήταν οι κομμουνιστές, με τις ταυτότητες και τα πλούσια βιογραφικά γεμάτα ηρωικές υπηρεσίες που είχαν προσφέρει στην πατρίδα, κι εγώ ήμουν κάτι σαν μικρόβιο, με μεγάλες ιδεολογικές αποκλίσεις. Τα αφεντικά δεν με κοιτούσαν, δεν μου απηύθυναν το λόγο, ούτε καν έναν χαιρετισμό, κι όταν έπρεπε να μου δώσουν μια εντολή, το έκαναν μέσω κάποιου γραπτού υπομνήματος. Ήθελαν να νιώσω πόσο με υποτιμούσαν επειδή δεν συμμετείχα στις κομπίνες τους κι επειδή ήμουν μυστήριο τρένο».

Σκέφτομαι πως ο τρόπος που είναι γραμμένη η «Βρόμικη σάρκα» χωράει όλους τους αναγνώστες. Και αυτούς που πάνε (ή πήγαν) στην Κούβα για να αγοράσουν φθηνό έρωτα, αλλά και όλους αυτούς που πόνεσε η ψυχή τους βλέποντας πώς κατάντησε το νησί και δεν θολώνει το βλέμμα τους από την προσφερόμενη για λίγα χρήματα, σάρκα. Το σίγουρο είναι πάντως πως δεν είναι για όσους επιμένουν να βλέπουν πως τόσα χρόνια ο τρόπος διακυβέρνησης του Κάστρο ήταν (μόνο) αποτέλεσμα του αμερικάνικου εμπάργκο.

*Μετάφραση: Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Διαβάσαμε επίσης: «Στο πίσω κάθισμα» της Ευτυχίας Γιαννάκη