O Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ είναι «Ένας ερωτευμένος άντρας»

Το να διαβάζεις Κνάουσγκορντ είναι το να διαβάζεις για τον εαυτό σου. Η εσωτερική εμπειρία που κοχλάζει κάτω από το δέρμα της εξωτερικής πραγματικότητας είναι το θέμα του, και καθώς τα χρόνια δεν περνούν ματαίως, παρά σε καθηλώνουν, ο νορβηγός συγγραφέας αποπειράται να τα νοηματοδοτήσει και να τα περισώσει μέσα από το σεξτέτο του αυτοβιογραφικού «Αγώνα» του.

Έξι τόμοι, περισσότερες από τέσσερις χιλιάδες σελίδες υποβλητικής μαγείας μιας ζωής που περιγράφεται καταλεπτώς. Ο αφηγηματικός υπερμαραθώνιος που ξεκίνησε με το «Ένας θάνατος στην οικογένεια» περνά στο επόμενο επεισόδιό του, το οποίο βρίσκει τον Κνάουσγκορντ σε ρόλο νέου οικογενειάρχη, παντρεμένο με τρία παιδιά ανάμεσα στη Στοκχόλμη και το Μάλμε, επώνυμο πλέον συγγραφέα όσο και δέσμιο των συμβάσεων της μεσοαστικής διαβίωσης σε μια άλλη χώρα.

Τα εναρκτήρια κεφάλαια μιας ιστορίας αυτογνωσίας, η οποία πέρασε από τα παιδικά χρόνια στην πρώιμη νιότη, στα πρώτα ακούσματα και την τριβή με την ποπ κουλτούρα, τις εφηβικές ερωτικές αφυπνίσεις και τις ελάσσονες επαναστάσεις που εκδηλώθηκαν με κρυμμένες σακούλες μπίρες σε χαντάκια στο δρόμο για Πρωτοχρονιάτικα πάρτι, τις μελαγχολικές ενοράσεις σε συναθροίσεις μέσα στο γαϊδουροκαλόκαιρο και τον θάνατο του πατέρα, ο οποίος υποχρέωσε τον Κνάουσγκορντ να ανοίξει τις ερμητικά κλειστές πόρτες του εαυτού του – όλα τα περιστατικά του πρώτου βιβλίου αποκρυσταλλώνουν τώρα το πορτρέτο του άνδρα που ατενίζει μια κανονικότητα των mid-thirties στην οποία είναι απρόθυμος να ενδώσει. «Πολλά είχαν συμβεί, και ό,τι συνέβη έθετε τους όρους για ό,τι θα συνέβαινε μετά», συλλογίζεται αντιμέτωπος με την προοπτική της ωριμότητας σε μια ζωή με χαμηλότερη ένταση.

Καθώς η πάλη του συγγραφέα να ζήσει απερίσπαστος στον κόσμο των λέξεων δοκιμάζεται στο ρινγκ της καθημερινότητας υπό το ανέκφραστο βλέμμα της ρουτίνας, γινόμαστε σύμμαχοι στη συναισθηματική αιματοχυσία που ξεδιπλώνεται με διεξοδική ακρίβεια. Μια επίσκεψη σε παιδικό πάρτι εκτείνεται σε 50 σελίδες. Ένα μοναχικό τσιγάρο στο μπαλκόνι δίνει ερεθίσματα για ρεμβασμούς που απασχολούν αμέτρητες παραγράφους. Και ούτω καθεξής… Μια εμβόλιμη διατριβή στον Ντοστογιέφσκι εκκινεί ένα σχοινοτενέστατο ντόμινο ιδεών, το οποίο διακόπτεται απρόοπτα, σαν το σπίρτο που σβήνει, σαν το τίναγμα στον ύπνο, για να συνεχιστεί παρακάτω, σε κάποιο άλλο καφέ, σε μια επόμενη ανάπαυλα από τις υποχρεώσεις.

Σκέψεις επί παντός επιστητού, από τον Μαλαπάρτε στον Τόμας Μαν και από τον Ίψεν στον Μπέργκμαν, τον Έντβαρντ Μουνκ, τον Βερμέερ και τον Γουόρχολ, από τα εξομολογητικά ξενύχτια της αντροπαρέας έως τη ντελικάτη ενορχήστρωση ενός γεύματος με φίλους, από τη σταδιακή εκθήλυνση του σύγχρονου μοντέλου πατρότητας έως την υποκρισία της σουηδικής κοινωνικής ανεκτικότητας, από τη στηλίτευση συγκεκριμένων τύπων συμπεριφορών –είτε παπουτσιών, βρεφικών καροτσιών ή μουσικών υβριδίων, ο Κνάουσγκορντ τα βάζει όλα στο χαρτί, αγάπες, μίση, επαίνους και επικρίσεις, δεν κρατά τίποτα για λογαριασμό του, διαθέτοντας παράλληλα μια αλάνθαστη ικανότητα να διακρίνει τη γελοιότητα στα πάντα, προπάντων στον εαυτό του, όντας ταυτόχρονα βαθιά στοργικός προς τους ανθρώπους. Στις καυστικότερες στιγμές του, είναι ένας ενδοσκοπικός Σάλιντζερ που διατυπώνει όσα καταπιέζουμε ως προσωπικές ιδιοτροπίες.

«Η ζωή που ζούσα δεν ήταν δική μου», ομολογεί. «Προσπαθούσα να την κάνω δική μου, αυτός ήταν ο αγώνας μου, γιατί το ήθελα πραγματικά, όμως δεν τα κατάφερνα, η λαχτάρα για κάτι άλλο σαμποτάριζε συνεχώς ό,τι κι αν έκανα». Ποιος ανάμεσά μας δεν ταυτίζεται με έναν τέτοιο αγώνα; Όπως συμβαίνει συχνά με τα βιβλία – ορόσημα, ο συγγραφέας διηγείται μια ζωή περιγράφοντας τη δική μας. «Τι είναι ένα έργο τέχνης, αν όχι το βλέμμα ενός άλλου ανθρώπου;», αναρωτιέται. Ο Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ προσφέρει ένα βλέμμα στο οποίο μπορείς να κοιτάξεις τον εαυτό σου. Ο «αγών του» συνεχίζεται: Το «Νησί της εφηβείας», τρίτη κατάθεση του πολυσυζητημένου Νορβηγού που φιλοτεχνεί αριστουργήματα αντλώντας ζουμί από την πέτρα του τετριμμένου, βρίσκεται ήδη στα βιβλιοπωλεία.

Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, «Ένας ερωτευμένος άντρας» (Ο αγώνας μου, βιβλίο δεύτερο), σελ. 736, εκδόσεις Καστανιώτη, μετάφραση Σωτήρης Σουλιώτης