«Ένα ολόγραμμα για τον βασιλιά» του Dave Eggers

Ηδονή και ουσία, σε ένα βιβλίο που ενώ ρουφιέται μονοκοπανιά, αφήνει έντονη επίγευση και άφθονη τροφή για σκέψη. Oι σύγχρονες διαδρομές του χρήματος και η μετατόπιση του μεγάλου κεφαλαίου σε απόμακρες γεωγραφικές ζώνες, νέες τεχνολογίες και η νεφελώδης οικονομία των startups, τα παρεπόμενα της ύφεσης και οι επιπτώσεις της στο αξιακό τζετ σετ, μεταφορά εδρών παραγωγής στο κυνήγι του χαμηλότερου κόστους, αποβιομηχάνιση, βεβαιότητες που κλονίζονται, εργασιακές σταθερές που καταρρέουν, οικουμενική επισφάλεια και προπάντων, στο επίκεντρο όλων αυτών, η παρακμή του Δυτικού κόσμου που παρασέρνει στο διάβα της και το μοντέλο του αυτοδημιούργητου, επινοητικού και καταφερτζή Δυτικού ανθρώπου. Με το «Ένα ολόγραμμα για τον βασιλιά», ο Dave Eggers αποδεικνύει για ακόμη μια φορά ότι ανήκει στους μεγαλύτερους στιλίστες της σύγχρονης λογοτεχνίας, στους διαυγέστερους πορτρετίστες της ανθρώπινης ψυχής και στους πιο συναρπαστικούς ακτινογράφους της σημερινής κοινωνίας.

Η Οικονομική Πόλη Βασιλιάς Αμπντουλάχ στη Σαουδική Αραβία δεν θα γίνει Ντουμπάι. Παρά τη μεγαλόπνοη ονοματοδοσία, το τοπίο μοιάζει με πρόσφατα εγκαταλειμμένη εγκατάσταση στο φεγγάρι και ό,τι προπαγανδίζεται ως «το όραμα ενός άνδρα, η ελπίδα ενός έθνους», εξαντλείται στην αποκαρδιωτική εικόνα εργατών που σκουπίζουν την άμμο σε μια έρημο. Όσο για τον Άλαν Κλέι, εκείνος βρίσκεται εδώ για να ρίξει την τελευταία ζαριά που ίσως τον σώσει από τη χρεοκοπία, εφόσον κλείσει το συμβόλαιο που θα του εξασφαλίσει 500.000 δολάρια. Η Reliant, η εταιρία την οποία εκπροσωπεί, διεκδικεί την παροχή τεχνολογιών πληροφορικής στο πρότζεκτ και στέλνει ομάδα στελεχών της για παρουσίαση στον ίδιο τον Αμπντουλάχ μέσω τρισδιάστατης ολογραφικής συνδιάσκεψης. Σύμφωνα με το επιχειρηματικό πλάνο, ένας από τους αντιπροσώπους θα περιγράφει την υλικοτεχνική υπεροχή της φίρμας εικονικά από το Λονδίνο, δίνοντας την εντύπωση ότι παρίσταται στο δωμάτιο με τον βασιλιά.

Η μελλοντική πόλη της ερήμου πλάι στη θάλασσα ωστόσο δεν αποτελεί τίποτα πιο απτό από δυστοπική οπτασία. Τρία μόλις κτίρια ορθώνονται στην καυτή άμμο. Ένα ημιτελές και περίπου ακατοίκητο συγκρότημα διαμερισμάτων, ένα αφιλόξενο κέντρο υποδοχής, καθώς και το απροσπέλαστο μπλοκ γραφείων που αποκαλείται «μαύρο κουτί». Επιπλέον, η ομάδα της Reliant εξοστρακίζεται σε μια πελώρια λευκή σκηνή με πτυσσόμενες καρέκλες και περσικά χαλιά για στρωσίδια, που μυρίζει ιδρώτα και πλαστικό στην αφόρητη ζέστη. Η τροφή λείπει, ομοίως και το ασύρματο δίκτυο. Ο σύνδεσμος του πρωταγωνιστή, Καρίμ αλ-Αχμάντ, απουσιάζει μονίμως, άλλοτε στο Ριάντ, άλλοτε στη Τζέντα. Ο ίδιος ο βασιλιάς δεν έχει εμφανιστεί εδώ και 18 μήνες. Η παρουσίαση του μετέωρου πρότζεκτ είναι τουλάχιστον αβέβαιη.

Αντιμέτωπος με την απραξία, ο Άλαν Κλέι στο εξής θα περιπέσει σε ένα ιδιότυπο limbo, υποκύπτοντας στην εργασιακή αδράνεια και τη χαύνωση της ερήμου. Μεθοκοπά μόνος με παράνομο αλκοόλ στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, σκαρώνει ακατάληπτες επιστολές στην αποξενωμένη κόρη του, τις οποίες ποτέ δεν στέλνει, επεμβαίνει με σερβίτσια φαγητού σε μια ανησυχητική απόφυση στον αυχένα του που κακοφορμίζει ολοένα, ξαναζεί το παρελθόν του. Ο Κλέι αναψηλαφεί τη σταδιοδρομία του στις επενδύσεις και το σημείο που εκείνη πήρε τον στραβό δρόμο, συλλογίζεται την πρώην σύζυγό του, την ανταγωνιστική κοσμοθεώρηση ανάμεσα στον ίδιο και τον πατέρα του, τις φθίνουσες προοπτικές του.

Το σάουντρακ της διαμονής του στην σαουδαραβική πόλη που φιλοδοξεί να γίνει Λος Άντζελες με μπούργκες συνθέτουν καταθλιπτικά δελτία ειδήσεων, αναπάντητες κλήσεις, βιτριολικοί διάλογοι με τον εαυτό του. Οι φιλότιμες απόπειρες να αποποιηθεί τη μοναξιά του αποτυγχάνουν εξακολουθητικά. Μια καταδεκτική Δανέζα που αδυνατεί να τον διεγείρει, ένας ντόπιος σοφέρ του οποίου τη φιλία προδίδει, μια πεφωτισμένη γιατρός λιβανοευρωπαϊκής καταγωγής που μετανοεί για τη σπαταλημένη προοπτική την οποία θα του προσφέρει. Ο Άλαν Κλέι είναι υπήκοος μιας αυτοκρατορίας που ξεψυχά, και μαζί αργοσβήνουν η ορμή και οι επιθυμίες του.

Η ιστορία του «Ολογράμματος για τον βασιλιά» είναι η ιστορία της αμερικάνικης αποβιομηχάνισης και της επιταχυνόμενης παρακμής της Δύσης, τοποθετημένη σε ένα μυθιστορηματικό Mad Max που σκοτώνει τους ήρωές του. Πέρα από πρωταγωνιστής, ο Άλαν Κλέι είναι το σύμβολο μιας κοινωνίας που έβγαλε το τζίνι από το λυχνάρι δίχως να ξέρει πώς να το ξανακλείσει. Όταν κάποιος προτείνει πως «είναι ώρα να ακολουθήσουμε την Ευρώπη και να μπούμε στην εποχή του τουρισμού και των εμπορικών καταστημάτων», ο Κλέι δεν έχει λόγους να διαφωνήσει. Έχει υποκύψει προ πολλού στη μαλθακότητά του.

To μυθιστόρημα που εκδόθηκε το 2012, μεταφέρθηκε πρόσφατα στον κινηματογράφο από τον Τομ Τίκβερ και μεταφράστηκε μόλις στα ελληνικά, δεν είναι η υπέρτατη κατάθεση του Dave Eggers, του οποίου τις καλύτερες σελίδες μπορείτε να αναζητήσετε στον μνημειώδη «Κύκλο», οπωσδήποτε όμως χαρτογραφεί την αδιάκοπη πορεία προς τα πέρα και προς τα πάνω του πολυδιαβασμένου συγγραφέα που γνωρίσαμε το 2000 με το «A Heartbreaking Work of Staggering Genius». Είναι ένα βιβλίο καθηλωτικό ως μανιφέστο της πτώσης ενός άνδρα, της πτώσης ενός έθνους.

Dave Eggers, «Ένα ολόγραμμα για τον βασιλιά», σελ. 344, εκδόσεις Κέδρος, μετάφραση Ελένη Ηλιοπούλου