Βιβλιο

«Η ξανθιά με τα μαύρα μάτια» του Μπέντζαμιν Μπλακ

Ο απαράμιλλος Φίλιπ Μάρλοου ξαναζωντανεύει

Το ανάγνωσμα της χρονιάς για τους τζάνκι του αστυνομικού. «Το τηλέφωνο πάνω στο γραφείο μου έδινε την εντύπωση ότι ξέρει πως το παρακολουθούν», διαβάζεις στην πρώτη αράδα και κάτι μέσα σου σκιρτά, μια αίσθηση πολύ οικεία και ευφρόσυνη που τη νόμιζες παντοτινά χαμένη στο παρελθόν. Λίγες γραμμές πιο κάτω, παρατηρείς από το παράθυρο μια ξανθιά γυναίκα με ψηλά πόδια (τι άλλο;), με καπέλο που «ήταν λες και ένα μικρό πουλί είχε προσγειωθεί και στρογγυλοκαθίσει στο πλάι των μαλλιών της», η οποία κοιτάζει αριστερά και δεξιά και έπειτα πάλι αριστερά («πρέπει να ήταν πολύ καλό κορίτσι μικρή») και έπειτα διασχίζει το δρόμο, «περπατώντας με χάρη πάνω στην ίδια της τη σκιά».

Στο σημείο αυτό γυρίζεις τη σελίδα γουργουρίζοντας ευδαιμονικά, για να ακούσεις τον ήχο από ψηλά τακούνια πάνω σε ξύλινο δάπεδο («που πάντα κάτι μου κάνει»), ο οποίος προαναγγέλλει την κυρία Κάβεντις, που γυρεύει τον μυστηριωδώς εξαφανισμένο εραστή της, Νίκο Πίτερσον, και τα δεδομένα της υπόθεσης είναι ήδη στα χέρια σου από την αρχή, ακαριαία και λακωνικά, ενώ ο Μάρλοου αναλαμβάνει την υπόθεση για να κατέλθει στο σκιώδη, διεφθαρμένο κόσμο των ζάπλουτων του Λος Άντζελες των πρώιμων 50’s και οι ώρες κυλούν ηδονικά καθώς ο αρχετυπικότερος χαρακτήρας του νουάρ, ο ντετέκτιβ των ντετέκτιβ, επανέρχεται στους ζωντανούς χάρη στο μυθιστορηματικό alter ego του Τζον Μπάνβιλ και την προσωπική του λατρεία προς το harboiled αστυνομικό και τον πλέον αλησμόνητο εκπρόσωπό του.

Μάρλοου για πάντα. Επομένως, Τσάντλερ για πάντα. Περισσότερα από πενήντα χρόνια έπειτα από την τελευταία λογοτεχνική κατάθεση του συγγραφέα που παρέδωσε το έγκλημα στους ανθρώπους που έχουν κίνητρο να το διαπράττουν, φροντίζοντας να εξοστρακίσει από την κουλτούρα του γκροτέσκες δολοφονίες με λογής εξωτικά δηλητήρια, αθέατες κρύπτες και ανήκουστους ωρολογιακούς μηχανισμούς, ο ανεκτίμητος συγγραφέας ο οποίος παρουσίασε το βιότοπο της παρανομίας όπως είναι στην πραγματικότητα και του επέτρεψε να συμπεριφέρεται και να μιλά σύμφωνα με τους κώδικες και την ορολογία του, επανακάμπτει με τη συγκατάθεση του ιδρύματος κληρονόμων του Ρέιμοντ Τσάιντλερ, το οποίο έδωσε το χρίσμα στο βραβευμένο Ιρλανδό συγγραφέα και χρόνιο αφοσιωμένο αναγνώστη του Τσάντλερ.

Όπως επισημαίνει ο ίδιος ο Τζον Μπάνβιλ, (ή Μπέντζαμιν Μπλακ, αν προτιμάτε), το ζητούμενο για τον Τσάντλερ ήταν «ο πλούτος της υφής. Έγραφε pulp ιστορίες με τη φροντίδα που θα επεφύλασσε σε υψηλή λογοτεχνία, και παρότι αρέσκονταν στη φόρμουλα του αστυνομικού και τηρούσε τις συμβάσεις του, επεδίωκε να προεκτείνει τα όριά του, εμποτίζοντας το υβρίδιο με ψήγματα πρόζας που επιδρούσαν υποσυνείδητα στην καλλιέργεια του αναγνώστη».

Έχοντας συναίσθηση του διακυβεύματος αλλά δίχως να υποκύψει σε κλισέ ή αστοχίες, ο Μπάνβιλ, «ένας Ιρλανδός του 21ου αιώνα αποφάσισε να ακολουθήσει τα χνάρια ενός εμβληματικού, πολυαγαπημένου συγγραφέα του οποίου το πρώτο μυθιστόρημα εκδόθηκε έξι χρόνια προτού γεννηθεί ο ίδιος, το 1945».

Το αποτέλεσμα; O Φίλιπ Μάρλοου του Τζον Μπάνβιλ είναι κομματάκι μελαγχολικότερος και λιγότερο βίαιος από την πρωτότυπη εκδοχή του, είναι περισσότερο Μάρλοου στην εκδοχή του Ρόμπερτ Μίτσαμ παρά του Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, σε καμία περίπτωση ωστόσο λιγότερο εμπνευσμένος. Τα μυθικά fifties, η λυρική σκηνική τοπιογραφία της Καλιφόρνια, ο κωλοπαιδίστικος, φλεγματικός ιπποτισμός του μοναχικού ντετέκτιβ, όλα τα συστατικά στοιχεία του αυθεντικού Μάρλοου που λατρέψαμε είναι σχεδόν απτά. Ενώ είναι τέτοια η αφηγηματική πειθώς του συγγραφέα, ώστε δεν θα ξένιζε η ενσάρκωσή του ντετέκτιβ στο διπλανό σκαμνί του υποφωτισμένου μπαρ, έτοιμου να ανάψει τσιγάρο και να παραγγείλει το τζίμλετ του αλησμόνητου «Μεγάλου αποχαιρετισμού», προτού προδοθεί για πολλοστή φορά από έναν αχάριστο φίλο ή μια παραδόπιστη ερωμένη. Κανένα ψεγάδι καταληκτικά στην «Ξανθιά με τα μαύρα μάτια». Μια πανηγυρική αναβίωση, αριστοτεχνικά εξιστορημένη.