Τα φετινά πανηγύρια στα νησιά

Τα ελληνικά πανηγύρια είναι ίσως η πιο αθώα και φιλόξενη γιορτή των κατοίκων ενός τόπου. Πολλοί τα συνδυάζουν σαν αφορμή ταξιδιού ακόμα, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, τότε που στήνονται παντού σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά, πανηγύρια με αφορμές γιορτές αγίων πολιούχων ή συγκομιδής προϊόντων.

Ένας άνθρωπος που έχει αγαπήσει και μελετήσει με λεπτομέρεια αυτές τις πανάρχαιες γιορτές της Ελλάδας, ο Γιώργος Πίττας, κυκλοφόρησε πριν λίγα χρόνια ένα θεαματικό βιβλίο με φωτογραφίες και πληροφορίες για τα ελληνικά πανηγύρια. Η προσεκτική του προσήλωση στο θέμα, του δίνει την ευκαιρία να είναι και όσο αυστηρός χρειάζεται, ξεχωρίζοντας τα αυθεντικά λαϊκά πανηγύρια από εκείνα που μοιάζουν περισσότερο με υπαίθριο μπουζουξίδικο.

Με τα δικά του λόγια, έχει «…νωπές στο μυαλό μου εικόνες από πολλές συμπεριφορές νέων Αθηναίων σε πανηγύρια των νησιών του Αιγαίου, όπου αντελήφθησαν το πανηγύρι ως κάτι μεταξύ ενός υπαίθριου μπουζουκτσίδικου και μιας καλοκαιρινής discoteque, όπου κάτω από τ’ ακούσματα μιας άγνωστης γι’ αυτούς μουσικής χορεύουν μπάλους ή συρτούς, στην καλύτερη εκδοχή σαν πίθηκοι και στη χειρότερη τύφλα στο μεθύσι…»

Η αλήθεια είναι ότι οι λαϊκές αυτές γιορτές «χρωματίζονται» πάντα από τους περαστικούς επισκέπτες του τόπου, τους παραθεριστές – αλλά οι τουρίστες, δεν παύουν να είναι και αυτοί που συντηρούν τις κοινότητες. Ο Γιώργος Πίττας δίνει το ακριβές προφίλ ενός πραγματικού πανηγυριού:

«Στα αυθεντικά πανηγύρια των νησιών του Αιγαίου, η μουσική, το τραγούδι, ο χορός και το φαγοπότι είναι αναπόσπαστα στοιχεία μιας τελετουργίας στην οποία συμμετέχει όλη η κοινότητα. Γέροι και νέοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά παίρνουν μέρος στο γλέντι για να διασκεδάσουν, να χαρούν, να ξεφαντώσουν και να βιώσουν όλοι μαζί την ενότητά τους και τη συνοχή τους ως μέλη ενός ενιαίου κοινωνικού συνόλου.

Τα πανηγύρια συμπυκνώνουν ως κοινωνικό γεγονός τόση ζωή και τόσο πολιτισμό όσο καμία άλλη εκδήλωση, έτσι ώστε η εμπειρία ενός πανηγυριού να γίνεται η γνωριμία ενός κόσμου ολάκερου. Και ίσως σ’ αυτά εδώ τα πανηγύρια να μπορέσει κανείς να βρει το δρόμο για να μπει στην καρδιά των πραγμάτων κάθε περιοχής και ν’ αποκαλύψει την ψυχή του τόπου.»

Με πρόχειρους υπολογισμούς, τα πανηγύρια των νησιών του Αιγαίου ξεπερνούν τις είκοσι χιλιάδες. Ανάμεσά τους μερικά από τα πιο γνωστά όπως αυτά της Λέσβου, της Ικαριάς, της Αμοργού, αλλά και άλλα μικρών νησιών ή βραχονησίδων που ζωντανεύουν ανήμερα της γιορτής της μοναδικής τους εκκλησιάς. Και φυσικά οι «γιορτές της σαρδέλας», μία από τις δημοφιλέστερες αφορμές για πανηγύρι σε όλη την Ελλάδα.

Ακόμα και τώρα, σε εποχές κρίσης, και παρά τις τεράστιες αλλαγές που έχουν συμβεί στις τοπικές κοινωνίες, στα ήθη και στα έθιμα του κόσμου, οι λαϊκές αυτές γιορτές εξακολουθούν να είναι σημαντικά γεγονότα με κοινή συμμετοχή και δουλειά για το στήσιμό τους από όλους τους κατοίκους. Πολλές ώρες εθελοντικής εργασίας, προετοιμασία πολλών –πάρα πολλών- μερίδων φαγητού, δυσκολίες πρόσβασης στο σημείο της γιορτής (δεν γίνονται όλα τα πανηγύρια στις πλατείες · πολλά έχουν ανήφορο και κακοτράχαλο δρόμο μέχρι να οδηγήσουν στο μικρό εκκλησάκι του αγίου της γιορτής), προσφορά των κρεατικών, των τυριών, των ψαριών, των ζαρζαβατικών, των κρασιών από τους παραγωγούς του τόπου, ακόμα και οι ορχήστρες και η εξυπηρέτηση του κόσμου γίνονται με γενναιόδωρη, πρόσχαρη και χωρίς υστεροβουλία προσφορά.

Όπως λέει ο συγγραφέας του βιβλίου, τα πανηγύρια της Ελλάδας «και ότι η χαρά που μοιράζεται, μπορεί να αποτελέσει το καλύτερο αντίδοτο κατά της “εθνικής κατήφειας”».

Όσο για τη συμβουλή του Γιώργου Πίττα, αυτή είναι:

«Προτιμήστε τα πιο απομακρυσμένα πανηγύρια. Αυτά που δεν φτάνει ο αυτοκινητόδρομος. Αυτά που κρύβουν δυσκολίες. Θα βρεθείτε σίγουρα προ ευχάριστων εκπλήξεων.»

ΔΙΑΛΕΞΤΕ: Μερικά από τα φετινά πανηγύρια και γιορτές προϊόντων του καλοκαιριού

· Ouzo Fest, τον Ιούλιο, στο Πλωμάρι της Λέσβου και αρχές Αυγούστου στην Κέφαλο της Κω.

· Γιορτή του ξεροτήγανου, αρχές Αυγούστου στα Συριλί του Πλατανιά Χανίων. Τηγανητές μπουκιές αλεύρι με μέλι.

· Γιορτή του Καρπουζιού, τέλη Ιουλίου στη Νότια Ρόδο.

· Γιορτή του Ψαριού στην Καρδάμαινα της Κω, τέλη Αυγούστου.

· Γιορτή της σαρδέλας. Σε όλα σχεδόν τα νησιά της Ελλάδας. Το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου στο Βελημάχι της Κοντοβάζαινας (Αρκαδία), στην Κέρκυρα στην Μπενίτσα και στην Καλλονή Λέσβου (τοπικό προϊόν).

· Γιορτή του σπαραγγιού, στο Τρίγωνο Έβρου. Το αφροδιασιακό σπαράγγι και δεκάδες μαγειρικές παραλλαγές του.

· Γιορτή της γίδας στα Κιούπια Λακωνίας, στις αρχές Ιουλίου. Δεκαήμερο γλέντι. Πάει το καημένο το κατσικάκι.

· Γιορτή του σκόρδου στα Λιθοβούνια Τριπόλεως, μέσα Ιουλίου. Κρατάει μακριά και το κακό μάτι.

· Γιορτή της κουλούρας, δηλαδή τυρόπιτας με δυόσμο. Στα τέλη Αυγούστου, στους Ομαλούς Κεφαλονιάς.

· Γιορτή του λουκάνικου στους Σταγιάτες του Πηλίου. Κάτι ελαφρύ για να τσιμπήσετε το βράδυ.

· Γιορτή του κίτρου, μέσα στον Αύγουστο, στο Γαράδο, στο Ρέθυμνο. Μυρωδάτο κίτρο, γλυκά, μεζέδες και χοροί.

· Γιορτή του Αρχανιώτικου σταφυλιού, τον Αύγουστο, την τελευταία μέρα της Παναγίας, στους Αρχάνες του Ηρακλείου Κρήτης.

· Γιορτή του κρασιού, στο τέλος Αυγούστου στη Νεμέα φυσικά, της Πελοποννήσου. Όπως οι αρχαίοι μας.

· Γιορτή της φιστικιάς, στην Αίγινα, τέλος Αυγούστου. Το αγαπημένο φιστίκι σε κάθε είδους παραλλαγή, με πολλούς χορούς και μουσικές εκδηλώσεις και τέχνη.

· Γιορτή του δαμάσκηνου, τον Αύγουστο, στη Σκόπελο. Μεγάλο πανηγύρι με ντόπιους οργανοπαίκτες. Προσφέρονται δαμάσκηνα ψημένα και κρασί.

· Γιορτή της γαρίδας, στις 2 Αυγούστου. Το εξαιρετικό συμιακό γαριδάκι γιορτάζει, στη Σύμη φυσικά. Με τις ευλογίες της Ένωσης Γυναικών Σύμης.

· Γιορτή της μελιτζάνας στο τέλος Αυγούστου (έχει προηγηθεί το τζαζ φεστιβάλ Μελιτζάζ του Ιουλίου), στο Λεωνίδιο της Πελοποννήσου. Φαγητά, γλυκά και εδέσματα με βάση την τσακώνικη μελιτζάνα.

· Βραδιά αχλαδιού στις Μηλιές της Μαγνησίας. Άφθονα αχλάδια για όσους αντέχουν.

· Πολλές γιορτές της πατάτας σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Οι πιο γνωστές, στις αρχές Αυγούστου στο Σκλήθρο του Αετού στη Φλώρινα, στις 13 Αυγούστου στην Άνω Ασέα Αρκαδίας και στις αρχές του Σεπτεμβρίου στη Λεκάνη, κοντά στην Καβάλα.

· Γιορτή της ριγανάδας στην Καρυά Λευκάδας, τέλη Ιουλίου. Ταπεινό, εργατικό έδεσμα από μουσκεμένο ζύμωμα εμπλουτισμένο με φρέσκια ρίγανη, χοντρό αλάτι, αγνό λάδι και ξύδι, σκόρδο, γλυκιά ντομάτα κομμένη στα τέσσερα και σαρδέλλα.

· Γιορτή της λαδόπιτας στα Λαζαράτα Λευκάδας, τέλη Ιουλίου. Πεντανόστιμη λαδόπιτα, μυρωδικά και ξηροί καρποί.

· Γιορτή της φακής στις 6 Αυγούστου, παραμονή της γιορτής του Αγίου Δονάτου, στην

· Εγκλουβή Λευκάδας. Οι διάσημες φακές της μαγειρεύονται σε καζάνια στην πλατεία και προσφέρονται στους επισκέπτες.

· Γιορτή του Κρασιού στις Δαφνές Κρήτης, μέσα Ιουλίου. Δωρεάν άφθονο κρασί και χορός.

· Γιορτή του καλαμαριού, στη Χιλιαδού, στους Στρόπωνες Ευβοίας, μέσα Ιουλίου. Διαγωνισμός ψαρέματος και μετά φιλέματα με καλαμάρια ψημένα στα κάρβουνα, αφού έχει προηγηθεί διαγωνισμός ψαρέματος.

· Χολκιδοβραδία ή βραδιά με σαλιγκάρια. Τον Ιούλιο στο Αρχοντικό Λακωνίας. Για φανς μόνο.

· Γιορτή του Θραψανιώτη Αγγειοπλάστη (17/7) στο Θραψανό με τα ξακουστά πιθάρια. Πανηγύρι, καλλιτέχνες αγγειοπλάστες και κεράσματα με χοιρινό της γάστρας.

· Γιορτή της σταφίδας, μέσα στον Αύγουστο, στο Πέραμα, στο Ρέθυμνο της Κρήτης. Δωρεάν σταφίδα, μεγάλο γλέντι.

· Γιορτή της ελιάς. Στον Οινούντα, βόρεια της Σπάρτης, μέσα Αυγούστου.

· Καμαριανό θαλασσινό πανηγύρι, τον Αύγουστο, στο Καμάρι της Σαντορίνης. Ανάμεσα σε βιβλία και εκθέσεις τέχνης, προσφέρονται φάβα, φασόλια, κοκκινιστό κρέας με πατάτες ψημένο στα ξύλα και κρασί.

· Δεκαπενταύγουστο στον Χριστό Ραχών της Ικαρίας γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι της περιοχής. Συμμετέχουν όλοι οι νησιώτες. Προσφέρονται κατσικίσιο κρέας, ζωμός, το λεγόμενο «πρόθεσι», και ψητά... Διάρκεια 2 ημερών και βάλε.

· Το πανηγύρι των Κουνιάδων (30/8) στον Άγιο Αλέξανδρο, στους Κουνιάδους Ραχών της Ικαρίας. Όλοι είμαστε κουνιάδοι και κουνιάδες εκείνο το βράδυ.

· Η Γιορτή της Φάβας στη Σχοινούσα, την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου. Η σχοινουσιώτικη φάβα, γνωστή με το όνομα «κατσούνι» (για το περίεργο σχήμα του φυτού), κέρδισε την πρώτη θέση στο Γαστρονομικό Φεστιβάλ Κυκλάδων που έγινε στη Σίφνο το 2012.

· Γιορτή του φασολιού, προς το τέλος του Αυγούστου. Καυτερή φασολάδα από τον Ναυτικό Όμιλο Πρεσπών στην πλαζ της Κούλας.

· Γιορτή της φέτας τον Σεπτέμβριο στην Ελασσόνα. Με φρέσκο ζυμωτό ψωμί.

· Γιορτή της πιπεριάς Φλωρίνης φυσικά στη Φλώρινα, στον Αετό. Κάθε Σεπτέμβριο.

· Γιορτή της κίσσας. Εάν δεν έχετε δοκιμάσει κίσσα στιφάδο, μπορείτε να το τολμήσετε την τελευταία Κυριακή του Αυγούστου στην Αρκαδία, στο Σαρακίνιο Ηραίας.

· Γιορτή του μελιού, στην Αντιμάχεια της Κω στα τέλη Σεπτεμβρίου. Κολλάει.

· Γιορτή του μανιταριού. Τέλη Αυγούστου στα Γρεβενά, στις όχθες του ποταμού Βενέτικου. Γεύσεις και πιάτα με διάφορα είδη μανιταριών, άλλα γνωστά και άλλα σπάνια όπως ο άγριος, κίτρινος κανθαρίσκος με άρωμα βερίκοκου.

· Γιορτή του μελιού και της σουμάδας στα Σιάννα της Ρόδου, αρχές Αυγούστου. Μελωμένα γλυκά και σουμάδα από παραδοσιακό καζάνι αποστακτήρα.

Info: Το βιβλίο «Πανηγύρια στο Αιγαίο» κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία (περισσότερες πληροφορίες στο pittas.g@gmail.com)