Ιβάν εναντίον Ιβάν και Αντικείμενα: Αντλώντας έμπνευση από κλασικά έργα

Πρόκειται για δύο νεανικές παραστάσεις τριαντάρηδων, ήδη γνωστών, ταλαντούχων συντελεστών, με κάποια κοινά στοιχεία που επιτρέπουν τη συνεξέταση αλλά και τη σύγκρισή τους. Πρώτα απ’ όλα, το όνομα του Γιάννη Αποσκίτη συναντάται και στις δύο ως συνυπογράφοντος τα κείμενα και τη δραματουργία. Και οι δύο εμπνέονται από κλασικά έργα, παρόλο που στα «Αντικείμενα» αναφέρεται ως πηγή έμπνευσης η πραγματική ιστορία των αδελφών Παπέν και όχι οι «Δούλες» του Ζαν Ζενέ. Και στις δύο, κρουασάν, σοκολάτες ή τα περιτυλίγματά τους πέφτουν στη σκηνή, με μεγάλη συχνότητα όμως μόνο στα «Αντικείμενα», όπου συνοδεύονται και από αναψυκτικά και με μια καθαρά διαφημιστική διάθεση. Τέλος, αυτό που παρατηρείται και στις δύο παραστάσεις, σε μικρό βαθμό στο «Ιβάν εναντίον Ιβάν», σε εξαντλητικό στα «Αντικείμενα», είναι αυτό το παιχνίδι με τις συνεχείς επαναλήψεις μιας ερώτησης που παίρνει ως απάντηση την ίδια αυτή ερώτηση. Το έκανε κάποτε ο Χατζηχρήστος σε ταινίες του ’50, το έχει καθιερώσει ο Μάρκος Σεφερλής στις παραστάσεις του, και μοιάζει να έχει υιοθετηθεί από μια μερίδα της νεολαίας σε καθημερινούς της διαλόγους. Γίνεται κουραστικό, εξαντλώντας την πλάκα του, όταν υπερ-χρησιμοποιείται, όπως στα «Αντικείμενα». Εδώ, όμως, σταματούν τα κοινά στοιχεία των δύο παραστάσεων.

Στα «Αντικείμενα», η διαχείριση και επαναπροσέγγιση της υπόθεσης των Κριστίν και Λεά Παπέν, δύο υπηρετριών που το 1933 δολοφόνησαν την κυρία τους και την κόρη της, έγκλημα που ενέπνευσε τον Ζενέ να γράψει τις «Δούλες» του, προσπαθεί να θέσει κάποια ζητήματα, τα οποία εξανεμίζονται πίσω από μια σκηνοθετική και υποκριτική εκτέλεση που τινάζει τα πάντα στον αέρα. Τρεις ικανότατοι ηθοποιοί της νεότερης γενιάς αναλώνονται σε υστερικές κραυγές και υπερκινητικότητα, που καθιστά αδύνατη την όποια παρακολούθηση των λεγομένων, ενώ ακυρώνει τα σοβαρά ζητήματα που πηγάζουν από την υπόθεση.

Η υστερία της εκφοράς του λόγου, που καταλήγει στο ακατάληπτο για το μεγαλύτερο μέρος της παράστασης, είναι προφανώς αντιληπτή από τους συντελεστές, καθώς οδηγούνται, κάποια στιγμή, να συνεχίζουν να κραυγάζουν μεταξύ τους, αλλά στα  «κορακίστικα», προκαλώντας τα συνεχή γέλια του νεανικού κοινού τους. Κοινό το οποίο συνεχίζει να γελά ακόμη κι όταν ακούγονται τα πλέον δραματικά λόγια, κυρίως από την πλευρά της Κυρίας του Κωνσταντίνου Πλεμμένου, ενός ηθοποιού αξιώσεων, ο οποίος, δημιουργώντας μια εκκεντρική φιγούρα της καταθλιπτικής, κακοποιητικής Κυρίας με περίτεχνη κινησιολογία και ωραίους τονισμούς, καταλήγει, από ένα σημείο κι έπειτα, να ακολουθεί κι αυτός τις φωνασκίες που χαρακτηρίζουν την παράσταση. Στους ρόλους των Κριστίν και Λεά οι επίσης σκηνοθέτες της παράστασης Γιώργος Κατσής και Πάνος Παπαδόπουλος αντίστοιχα, οι οποίοι, παρόλο το κομφούζιο λαρυγγισμών που καταστρέφουν τα φωνητικά όργανα, άφηναν να φανούν οι ικανότητες δύο άξιων ηθοποιών σε κάποιες φευγαλέες στάσεις του σώματος, σε κάποιες εκφράσεις τους.

Το σκηνικό του Κωνσταντίνου Σκουρλέτη δημιουργούσε την αναγκαία παρακμιακή ατμόσφαιρα με τους σομόν και ρόδινους τόνους των υφασμάτων είτε του κρεβατιού της Κυρίας είτε αυτών που κάλυπταν τα έπιπλα, ακόμη και του χαλιού. Στη μια γωνία, ένα έπιπλο που παρέπεμπε σε μπαρ λειτουργούσε ως κονσόλα μουσικής. Πλείστα όσα αντικείμενα και αγαλματίδια πλαισιώνουν το κρεβάτι της Κυρίας, ενώ απλίκες, ένας πίνακας με γυμνό άντρα κρέμονται από τους επενδυμένους με ξύλο και ροδόχρου «ταπετσαρία» τοίχους. Μια λεπτομερής δουλειά. Παρακμιακά επίσης τα κοστούμια της Βενετίας Long.

Μια παράσταση που αδικεί τους δημιουργούς και τις δυνατότητές τους, οι οποίοι θα μπορούσαν να προσφέρουν  κάτι ουσιαστικότερο στο ενθουσιώδες κοινό τους. Για την ιστορία, η πρώτη που ανέβασε συγκλονιστικά το έργο του Ζενέ μόνο με άντρες ηθοποιούς ήταν η Άντζελα Μπρούσκου το μακρινό 1995.

Αντίθετα, η παράσταση «Ιβάν εναντίον Ιβάν», που στηρίζεται στη νουβέλα του Νικολάι Γκόγκολ «Ο καβγάς των δύο Ιβάν» (1834), την οποία εκσυγχρονίζουν έξυπνα οι Σωτήρης Ρουμελιώτης και Γιάννης Αποσκίτης, δημιουργεί ένα ευχάριστο κλίμα, το οποίο εκκινεί από τη νουβέλα και επεκτείνεται, με απολαυστικές ρωσοποιήσεις λέξεων,  στο σήμερα. Πώς θα αντιμετωπιζόταν σήμερα ένας καβγάς μεταξύ δύο καρδιακών φίλων και γειτόνων στη Ρωσία του 19ου αιώνα, ο οποίος συνταράσσει τη μικρή κοινωνία του Μίργκοροντ και οδηγεί τους πάντες να ασχολούνται μαζί του, είτε με όσα πράττουν ο ένας σε βάρος του άλλου οι δύο πρώην φίλοι και νυν μισητοί εχθροί είτε όταν καταφεύγουν στα δικαστήρια;

Ο δύο συγγραφείς γενικεύουν τον, για ασήμαντη αφορμή, καβγά των δύο Ιβάν πολλαπλασιάζοντάς τον σε πολλούς Ιβάν, αλλά και, κυρίως, καθιστώντας τον αφορμή για σχολιασμό στα τηλεοπτικά παράθυρα, ως σύγχρονη προέκταση της τότε μικρής κοινωνίας. Έτσι, πέρα από τον Ιβάν Ιβάνοβιτς και τον Ιβάν Νικίφοροβιτς, των οποίων ο καβγάς ξεκινά όταν ο πρώτος ζητά από τον δεύτερο να του δώσει το όπλο του, με αντάλλαγμα τη γουρούνα του, και ο δεύτερος, αρνούμενος, τον αποκαλεί «χήνα», υπάρχουν επί σκηνής και άλλοι Ιβάν: οι Ιβάν τεχνικοί της σκηνής που ετοιμάζουν την παράσταση και τσακώνονται μεταξύ τους, αλλά και οι Ιβάν που, ως μέλη του πάνελ της πρωινής τηλεοπτικής εκπομπής «Καλημίργκοροντ», σχολιάζουν, μαζί με τον κεντρικό παρουσιαστή, τον καβγά των Ιβάν, υποκινώντας έναν καβγά μεταξύ τους μόνο και μόνο για να αυξήσουν την τηλεθέαση. Τα συγγραφικά ευρήματα που χρησιμοποιούνται εδώ, καυτηριάζοντας την ελληνική τηλεοπτική πραγματικότητα, είναι απολαυστικά στην ανάλαφρη καυστικότητά τους, αλλά απόλυτα αληθινά.

Ο Μπάμπης Αλεφάντης (Ιβάνοβιτς) και ο Λάμπρος Γραμματικός (Νικίφοροβιτς) είναι απολαυστικοί σε όλες τις εκδοχές των Ιβάν. Ακολουθώντας εμμέσως και τις οδηγίες της νουβέλας ως προς τα χαρακτηριστικά των βασικών Ιβάν, ο πρώτος είναι αισθητά ευγενέστερος, χαμηλότονος, με λεπτότερες κινήσεις, ενώ ο δεύτερος βροντόφωνος, πιο αγροίκος, επαίσχυντος στην εμφάνιση. Ακούραστοι, αεικίνητοι, εκφραστικοί ακόμη κι όταν φωνάζουν, καθώς τσακώνονται, δεν παύουν να εκφέρουν καθαρότατο λόγο, «παίζοντας» ουσιαστικό θέατρο. Ο τρίτος της παρέας, ο τηλεπαρουσιαστής, αλλά και σε άλλους ρόλους, Άγγελος-Προκόπιος Νεράντζης γεμίζει τη σκηνή με την πληθωρικότητά του, τη σκηνική του άνεση, τον ωραίο λόγο του, χωρίς να ξεπέφτει σε εύκολες κωμικότητες. Τρεις ικανότατοι ηθοποιοί, που ξέρουν να υποστηρίζουν την κωμωδία με πλήρως ελεγχόμενες ερμηνείες.

Τα απλά σκηνικά αποτελούμενα από μετακινούμενος κύβους επί σκηνής ή ως οθόνη με παραθυράκια, όπως και τα επιτυχημένα κοστούμια, είναι της Ευαγγελίας Κιρκινέ. Ωστόσο, σημαντικό ρόλο παίζουν οι βιντεοπροβολές και ο γραφιστικός σχεδιασμός που δεσπόζουν στην τηλεοπτική εκπομπή (Πέτρος Καλφαμανώλης και Γιάννης Αποσκίτης). Την εύστοχη μουσική, τέλος, υπογράφει ο Γιώργος Χρυσικός.

Η παράσταση «Ιβάν εναντίον Ιβάν» είναι μια απολαυστική κωμωδία, η οποία ταυτόχρονα θέτει επί τάπητος σύγχρονα ζητήματα που ταλανίζουν την καθημερινή ζωή: την άνευ λόγου επιθετικότητα που μας περιβάλλει, την επικρατούσα αγένεια, το εύθραυστο των φιλικών μας σχέσεων, τα τηλεοπτικά σκουπίδια που «κανιβαλίζουν» οτιδήποτε πέσει στην αντίληψή τους, μεγεθύνοντάς το μόνο και μόνο για να εξασφαλίζουν θεαματικότητες. 

Ο Σωτήρης Ρουμελιώτης, έχοντας πλέον ωριμάσει, σκηνοθετεί με μέτρο, αίσθηση του χιούμορ, σωστή ενέργεια και ρυθμό ένα ενδιαφέρον κείμενο, αποδεικνύοντας ότι η σύγχρονη καλή ελληνική κωμωδία έχει επίσης το φανατικό κοινό της.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για τις παραστάσεις στο City Guide της Athens Voice

• «Αντικείμενα» στο Θέατρο Ροές
• «Ιβάν εναντίον Ιβάν» στο Θέατρο του Νέου Κόσμου