Ανεξάρτητα κράτη: Είδαμε τη νέα παράσταση των Α. Τσιοτσιόπουλου και Γ. Παλούμπη

Υπάρχει κράτος; Αυτή η ερώτηση υποδέχεται τον θεατή του Θεάτρου Χώρα, τα βράδια της Δευτέρας και της Τρίτης, στο videο wall του σκηνικού φόντου και τριγυρίζει στα μάτια του όση ώρα οι υπόλοιποι θεατές μπαίνουν στην πλατεία, βολεύονται στις θέσεις τους, σηκώνονται για να περάσουν και να βολευτούν οι υπόλοιποι που κάθονται στη μέση της σειράς, εκτελώντας με ακρίβεια τη μικρή προεόρτια τελετουργία μιας θεατρικής παράστασης. Υπάρχει κράτος; Η ερώτηση-εύρημα ενός δημοσιογραφικού τίτλου μιας εφημερίδας των ελληνικών 70s, είναι η ερώτηση με την οποία ξεκινάει το νέο έργο των Αντώνη Τσιοτσιόπουλου και Γιώργου Παλούμπη, «Ανεξάρτητα κράτη». Υπάρχει κράτος; Η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου.

Τι είναι το «Ανεξάρτητα κράτη» των Α. Τσιοτσιόπουλου και Γ. Παλούμπη 

Η υπόθεση σχετικά απλή και πολυπαιγμένη, θα έλεγε κανείς, σε σκηνές, σε ταινίες, στην ίδια τη ζωή, σε πολλές χώρες, σε διάφορες χρονικές στιγμές σε αυτόν τον κόσμο. Τον Δεκέμβριο του 1977, ο γιατρός Βασίλης Τσιρώνης, μετά από καταδίωξη της αστυνομίας, κλείνεται στο διαμέρισμά του στο Φάληρο με την οικογένειά του, αρνείται να παραδοθεί και, κατόπιν τετράμηνης πολιορκίας, κηρύσσει το σπίτι του «ανεξάρτητο κράτος». Στις 11 Ιουλίου 1978 τα ξημερώματα, στα γραφεία γνωστής αθηναϊκής εφημερίδας –η οποία έχει σχολιάσει αιχμηρά το ζήτημα, με την ερώτηση-κόλαφο «Υπάρχει κράτος;» στο πρωτοσέλιδό της–, φτάνει η είδηση του θανάτου του γιατρού, μετά από την εντολή του υπουργείου δημόσιας τάξης για σχετική επέμβαση και λήξη του ζητήματος.

Μέσα σε αυτά τα γραφεία ξετυλίγεται η παράσταση, παρακολουθώντας τη ζωή των δημοσιογράφων του οργανισμού από εκείνη την ημέρα μέχρι και την επέτειο του θανάτου του Βασίλη Τσιρώνη, ακολουθώντας την ιστορία της Μαρίας Θεοφίλου, μιας νεαρής δημοσιογράφου, η οποία, γοητευμένη από την περίπτωση του γιατρού, αποφασίζει να εισχωρήσει στην υπόθεση και να μάθει την αλήθεια σχετικά με τις συνθήκες του θανάτου του. Ήταν αυτοκτονία, όπως ισχυρίστηκε η αστυνομία, ή κρατική δολοφονία; Ιστορία φανταστική, καθώς όπως διαβάζουμε στο δελτίο τύπου και στην ταυτότητα της παράστασης «Τα πρόσωπα και οι καταστάσεις του έργου, είναι προϊόν μυθοπλασίας και ίσως δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα». Δήλωση αποποίησης ευθύνης και ένα ίσως disclaimer του disclaimer – ένα ίσως που δεν έχεις ανάγκη, γιατί από το πρώτο λεπτό μέχρι το τελευταίο είναι σαν να κοιτάς την κοινωνία και το κράτος όπου ανατράφηκες σε καθρέφτη. Κι αυτό που βλέπεις το ξέρεις, κι ας μην έχει συμβεί με αυτά τα συγκεκριμένα ονόματα, εκείνη τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, σε αυτή τη συγκεκριμένη γωνιά των Βαλκανίων. Αυτό που βλέπεις το ξέρεις, έχει συμβεί, συμβαίνει ακόμα και θα ξανασυμβεί, εδώ και αλλού. Αυτό που βλέπεις το ξέρεις και δεν σου αρέσει καθόλου.

Η νέα παράσταση του Αντώνη Τσιοτσιόπουλου, σε κείμενο του ίδιου και του Γιώργου Παλούμπη, μπορεί να μη διαθέτει τη δυναμική παλέτα και το πλεονέκτημα της έκπληξης του «Κωλόκαιρου» –της παράστασης που έφερε στο ευρύτερο προσκήνιο τη σκηνοθετική και συγγραφική του διάσταση, με απανωτά sold outs εξαργύρωσης της επιτυχίας των «Μαγνητικών πεδίων» του Γιώργου Γούση–, έχει όμως κάτι πολύ πιο βαθύ. Κάτι που όχι απλώς αγγίζει αλλά τέμνει οριζόντια και κάθετα τον θεατή, κάτι που ξύνει την ανοιχτή πληγή ενός πολίτη που κάθε μέρα, με μικρή ή μεγάλη αφορμή, χάνει ακόμα ένα κομματάκι της εμπιστοσύνης που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να έχει στο κράτος, στις εξουσίες –περιλαμβανομένης κι εκείνης του Τύπου–, στον ίδιο του τον συνάδελφο, στον ίδιο του τον συνάνθρωπο.

Η κατάχρηση του μονοπωλίου της κρατικής βίας, τα ιδεολογικά μίση και πάθη, η προπαγάνδα, η δημοσιογραφική ηθική, η εκμετάλλευση της γυναίκας στον εργασιακό χώρο, και ιδίως σε ανδροκρατούμενους χώρους, όπως οι δημοσιογραφικές αίθουσες του 20ού αιώνα, μια εκμετάλλευση που μπορεί να ξεκινήσει από ένα άκομψο καλαμπούρι ή μια επαγγελματική υποτίμηση και να καταλήξει σε έναν βιασμό, η δημοσιογραφική ηθική, το πελατειακό κράτος, οι εξαρτήσεις του «ελεύθερου» Τύπου, η σκοτεινή πλευρά της πολιτικής, το κουκούλωμα, ο εαυτούλης, το ο «θάνατός σου η ζωή μου» που γίνεται σημαία ακόμα κι όταν κανείς δεν θα πεθάνει – αλλά ίσως κάποιος πεθάνει τελικά αν σηκώσεις αυτή τη σημαία πιο ψηλά από ό,τι πρέπει.

Όλα αυτά κι άλλα πολλά βράζουν στο καζάνι της παράστασης, ξεδιπλώνονται τόσο όσο στον αέρα και στέλνουν απλά και άμεσα μηνύματα. Χωρίς υπερβολές, χωρίς περιττές εξάρσεις, χωρίς ψεύτικο δράμα, όλα μετρημένα και ισορροπημένα μέσα από στοχευμένα κλεισίματα του ματιού στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, ερμηνείες ακριβείας από την ομάδα που κέρδισε στον «Κωλόκαιρο» και δεν άλλαξε, και τη φόρμα ενός λαϊκού, ρεαλιστικού δημοσιογραφικού νουάρ, που φωλιάζει στην ίδια σκιά από την οποία έχουν ξεπεταχτεί, σε διαφορετικούς χρόνους, τα κλαδιά του Γιάννη Οικονομίδη και του Βασίλη Μπισμπίκη.

Μια ιστορία μυθοπλασίας λοιπόν, που ίσως να μην έχει σχέση με υπαρκτά πρόσωπα και καταστάσεις, ίσως πάλι και να έχει συμβεί, από την πρώιμη μεταπολιτευτική Ελλάδα μέχρι τη δική μας κοντινή Αμερική. Μια ιστορία μυθοπλασίας που λέει πολλά για την καθολικά βιωμένη κοινή μας ιστορία. Όλα έχουν αλλάξει και όλα παραμένουν τα ίδια. Όλα έχουν αλλάξει αλλά η ερώτηση παραμένει η ίδια, ακόμα κι αν τη διαβάσεις από την ανάποδη: Υπάρχει κράτος; Κι υπάρχουν δυστυχώς αδικαιολόγητα πολλές ημέρες πια που το σύστημα-ζόμπι των χειρότερων φόβων μας μοιάζει να κρατάει τη μοναδική διαθέσιμη πένα η οποία θα γράψει την ιστορία κάτω από αυτόν τον τίτλο.