Brokeback Mountain: Ο Κωνσταντίνος Ρήγος σκηνοθετεί ευρηματικά μια δύσκολη παράσταση

Αν και κλασική πλέον αναφορά για την παγκόσμια κουίρ κοινότητα μέσω της βραβευμένης ταινίας του Ανγκ Λι, με τους Χιθ Λέτζερ και Τζέικ Τζίλενχαλ, το βασισμένο σε διήγημα της Άννι Πρου «Brokeback Mountain» δεν παύει να συγκινεί ένα ευρύτατο κοινό με την ιστορία απαγορευμένου έρωτα, τύψεων, ορμής, απόγνωσης, θλίψης, έντασης, ενοχών των δύο εικοσάρηδων καουμπόηδων που βρέθηκαν, ως εποχικοί βοσκοί, στα ερημικά βουνά του Ουαϊόμινγκ το μακρινό 1963.

Ο λιγομίλητος Ένις ντελ Μαρ, που σύντομα πρόκειται να παντρευτεί την Άλμα, και ο πιο εκδηλωτικός Τζακ Τουίστ, που ονειρεύεται καριέρα σε ροντέο, θα συνυπάρξουν αναγκαστικά, απομονωμένοι στα βουνά, αναπτύσσοντας μια φιλική σχέση, με τον κίνδυνο των κογιότ να απειλεί τα πρόβατα που προσέχουν, παραπέμποντας στα μάτσο στερεότυπα των καουμπόηδων της κινηματογραφικής αμερικανικής Άγριας Δύσης και των διαφημίσεων τσιγάρων, έως ότου υποκύψουν σε μια, εκ πρώτης όψεως, στιγμιαία ερωτική έλξη, την οποία ο τουλάχιστον λιγότερο απροετοίμαστος για μια τέτοια σχέση Ένις θα θεωρήσει περαστική. Ερωτική σχέση που θα κρατήσει τελικά όσο και η θητεία τους στα βουνά, προστατευμένη, όπως πιστεύουν, από αδιάκριτα βλέμματα, παρόλο που ο εργοδότης τους την έχει καταλάβει. 

Μετά τον χωρισμό τους, ο καθένας θα συνεχίσει τη ζωή του στον τόπο του, με τον Ένις να παντρεύεται την Άλμα και να αποκτά κόρες, παλεύοντας να τα βγάζει πέρα με διάφορες δουλειές, αφοσιωμένος στη γυναίκα και τα παιδιά του. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Τζακ θα δώσει σημεία ζωής και η συνάντησή τους θα αναζωπυρώσει τον έρωτά τους. Έκτοτε, και για μια εικοσαετία, θα δίνουν τακτά ερωτικά ραντεβού με πρόφαση το «ψάρεμα» ή το «κυνήγι» σε απομακρυσμένες περιοχές. Καθώς τα χρόνια περνούν, και ο Τζακ θα παντρευτεί την πλούσια Λορίν, θα αποκτήσει έναν γιο, ενώ ο Ένις θα υποψιαστεί ότι δεν είναι αυτός η μόνη ομοφυλόφιλη σχέση που έχει ο Τζακ.

Και εδώ, ίσως, αναδεικνύεται ένα ζήτημα ως προς την αμφιφυλοφιλία των δύο αντρών, που με επιδέξιο τρόπο θίγει η Άννι Πρου: αν για τον Ένις αυτή εκδηλώθηκε από την ερωτική/συναισθηματική του έλξη προς τον Τζακ και μόνο, χωρίς ποτέ να επιδιώξει άλλες ανάλογες σεξουαλικές εμπειρίες, και παραμένοντας κατά τα άλλα πιστός, ως ετεροφυλόφιλος άντρας, στη γυναίκα του κι αρνούμενος να ακολουθήσει τις προτάσεις του Τζακ να χωρίσουν τις συζύγους τους και να ζήσουν μαζί, για τον τελευταίο φαίνεται ότι η ομοφυλόφιλη πρακτική του κινείται και πέραν της όποιας συναισθηματικής δέσμευσης, καθώς επιδίδεται σε συνευρέσεις με τυχαίους ερωτικούς συντρόφους. Γεγονός που, όπως φαίνεται να πλανάται στο τέλος ως εκδοχή, θα του στοιχίσει τη ζωή του. Ωστόσο, μολονότι η αιτία θανάτου του Τζακ θα καλυφθεί επιδέξια από τη δική του σύζυγο, η οποία μάλλον γνώριζε την παράλληλη ζωή του, ένα παθιασμένο φιλί μεταξύ των δύο εραστών που θα δει τυχαία η Άλμα θα στοιχίσει στον Ένις επώδυνο διαζύγιο, απομάκρυνση από τα παιδιά του, πλήρη κατάπτωση και περιθωριοποίηση, που θα έρθει να ολοκληρωθεί με την απώλεια του Τζακ. 

Η διασκευή για το θέατρο του διηγήματος της Άννι Πρου από τον Άσλεϊ Ρόμπινσον, διανθισμένη από μουσική και τραγούδια του Νταν Γκιλέσπι-Σελς, παίχτηκε στο νέο θέατρο @sohoplace στο West End του Λονδίνου (10 Μαΐου έως 12 Αυγούστου 2023). Αυτή τη διασκευή μεταφέρει ο Κωνσταντίνος Ρήγος στο ανακαινισμένο –από το Θέατρο του Νέου Κόσμου– Θέατρο Κνωσός, αποφεύγοντας να επιβαρύνει μια στην ουσία της ρεαλιστική ιστορία με ένα εξίσου ρεαλιστικό σκηνικό – και αυτό σε αντίθεση με τη λονδρέζικη εκδοχή, όπου η σκηνογραφία αποτελούσε μια μικρογραφία κατασκήνωσης στο βουνό ή εσωτερικών χώρων. 

Σκηνογράφος ο ίδιος ο Κ. Ρήγος, θα περιβάλει τη σκηνή με μια ξύλινη κατασκευή και στις τρεις πλευρές της, πάνω στην οποία προβάλλονται κατά διαστήματα βίντεο-εικόνες (του Βασίλη Κεχαγιά) που παραπέμπουν στον εκάστοτε περιβάλλοντα χώρο των προσώπων: σημεία πόλεων της εποχής, διακοσμητικά στοιχεία εσωτερικών χώρων, όπως ενός μπαρ, του δωματίου του Τζακ με τα έπιπλα, τις αφίσες και τα ρούχα του, πορτρέτα των ιδίων, ή ακόμη τα βουνά του Ουαϊόμινγκ με τα απειλητικά για τα πρόβατα κογιότ, τέλος και η ίδια η σκηνή που στήνουν στο βουνό οι δύο καουμπόηδες. Σε κάποιες περιπτώσεις, το σκηνικό επιτρέπει ανοίγματα ως πόρτες ή, ακόμη περισσότερο, συρταρωτά βγαίνουν από αυτό ένα κρεβάτι ή κάποιο έπιπλο του σπιτιού. Παρ’ όλα αυτά, το μοναδικό έπιπλο επί σκηνής είναι μια απλή καρέκλα, η οποία λαμβάνει ποικίλες χρήσεις, ακόμα και ως άλογο σε ροντέο.  Κατά τα άλλα, πάντοτε σε επίπεδο σκηνογραφίας, εντυπωσιακή είναι η φωτιά που ανάβουν στο βουνό οι Ένις και Τζακ και που βγαίνει, φυσική, από μια τρύπα στο μπροστινό μέρος της σκηνής. Τα μόνα σκηνικά αντικείμενα που τελικά γεμίζουν τη σκηνή, πέραν των ρούχων, είναι όσα φέρουν οι δύο ηθοποιοί στα σακίδιά τους: κονσέρβες, παγούρι, μπουκάλια ή τα όπλα τους.

Σε αυτόν τον, στην ουσία, άδειο σκηνικό χώρο, οι φωτισμοί του Χρήστου Τζιόγκα παίζουν καθοριστικό ρόλο, δημιουργώντας φωτιστικές λεπτομέρειες και διάλογο χρωμάτων, συνδυαζόμενοι ανάλογα και με τα χρώματα των βιντεο-προβολών. 

Το τεράστιο ατού της παράστασης είναι η μουσική της, μια εκδοχή σύγχρονης κάντρι, που παίζουν ζωντανά στο πλάι της σκηνής οι Κώστας Σιδηροκαστρίτης, Γιάννης Πανηγυράκης και Γιώργος Κωστόπουλος, σε ενορχήστρωση Δημήτρη Αρώνη/MoaBones. Πρόκειται για την εξαιρετική μουσική και τα τραγούδια της αγγλικής παράστασης, που έγραψε ο Νταν Γκιλέσπι-Σελς, όπως τα «Hale Strew River», «Coyote», κ.ά., τα οποία ερμήνευε η Eddi Reader, ενώ στην ελληνική εκδοχή τα ερμηνεύει με δύναμη και αισθαντικότητα η Δωροθέα Μερκούρη. Θεωρώ ότι η μουσική και τα τραγούδια, εμβόλιμα αλλά και οργανικά δεμένα με τη ροή της ιστορίας, υποκαθιστούν ως αίσθηση τα τοπία και την άγρια φύση που δέσποζαν στην κινηματογραφική εκδοχή, αλλά αδυνατούν να αναπαρασταθούν πειστικά επί θεατρικής σκηνής. Ταυτόχρονα, φέρνουν επί σκηνής το πνεύμα της άγριας δύσης, σκληρής όσο και αλληλέγγυας, συναδελφικής και αμείλικτης.

Τους δύο βασικούς, όσο και δύσκολους από πολλές απόψεις ρόλους έχουν αναλάβει δύο γνωστοί, αλλά ακόμη πολύ νέοι, ταλαντούχοι ηθοποιοί, ο Δημήτρης Καπουράνης (Τζακ) και ο Μιχαήλ Ταμπακάκης (Ένις). Ενδεδυμένοι τα χαρακτηριστικά κοστούμια από την Ιωάννα Τσάμη, σε κάποιες σύντομες στιγμές ακινησίας τους, παραπέμπουν φευγαλέα στους Τζίλενχαλ και Λέτζερ, για να αποκτήσουν ξανά τις δικές τους, εξίσου πειστικές ταυτότητες. Συγκρατημένος, λιγομίλητος στην αρχή, όπως απαιτείται, ο Ένις του Μιχαήλ Ταμπακάκη, σταδιακά αφήνει το πάθος να τον κατακλύζει, πάντα με τη βαθιά φωνή του να βγαίνει άλλοτε ως βρυχηθμός και άλλοτε να λειαίνεται τρυφερά. Από την άλλη, ο Δημήτρης Καπουράνης, κινητικός, ομιλητικός, σωματικά πρόσφορος, σε σημεία σχεδόν κυνικός, δημιουργεί την παρορμητική και αμφίθυμη περσόνα του προτιθέμενου να ρουφήξει άπληστα τη ζωή Τζακ. Οι πολυσυζητημένες γυμνές ερωτικές σκηνές τους αποδίδονται από τους δύο ηθοποιούς με ένταση αλλά και καλαισθησία, δημιουργώντας εικαστικές εικόνες. Δύο θαυμάσιοι νέοι ηθοποιοί, που εναρμονίζονται άριστα μεταξύ τους, σε δύο διόλου εύκολους ρόλους.

Στην υπόλοιπη διανομή, ο Δημήτρης Καπετανάκος, πειστικός ως Τζο –ο εργοδότης–, αλλά και στους άλλους, μικρότερους ρόλους του, καθηλωτική η Δωροθέα Μερκούρη ως ψύχραιμη μητέρα του νεκρού Τζακ, όχι πάντα σε σωστές τονικότητες η Κορίνα-Άννα Γκουγκουλή στους διαφορετικούς της ρόλους. Σημειώνω ένα πρόβλημα στην ένταση της ψείρας κάποιων από τους ηθοποιούς, που κάποιες φορές αλλοίωνε τις φωνές τους. Η μετάφραση της Έρις Κύργια έχει την πρέπουσα ζωντάνια και ρυθμό. Το μόνο, ίσως, στοιχείο που έλειπε από τη θεατρική παράσταση σε σχέση με την κινηματογραφική ήταν η ανάδειξη της περιθωριακής κατάστασης στην οποία έχει περιπέσει ο ώριμος πλέον Ένις μετά την αποκάλυψη της ομοφυλοφιλικής του σχέσης και το διαζύγιό του, η οποία δεν ξέρω αν οφείλεται στη θεατρική διασκευή ή στη συγκεκριμένη σκηνοθετική απόδοση. Ο Κωνσταντίνος Ρήγος σκηνοθέτησε ευρηματικά και με το πρέπον μέτρο μια παράσταση δύσκολη στη μεταφορά της στη σκηνή, τολμώντας αλλά και συγχρόνως καθιστώντας την αισθητικό γεγονός, το οποίο ήδη αφήνει το καλλιτεχνικό και εμπορικό του αποτύπωμα στη φετινή θεατρική χρονιά.