Γιώργος Οικονόμου: Το «Prima Facie» ανοίγει τον διάλογο για τη σεξουαλική κακοποίηση

Μετά την επιτυχία της παράστασης «Terror», που παρουσιάζεται φέτος για τρίτη χρονιά στο Θέατρο Βασιλάκου –Μαριάννα Τόλη (από B1 Οκτωβρίου έως 30 Δεκεμβρίου), ο σκηνοθέτης Γιώργος Οικονόμου ανεβάζει φέτος ένα ακόμα συγκλονιστικό δικαστικό δράμα, το «Prima Facie», με πρωταγωνίστρια την ταλαντούχα Λένα Παπαληγούρα.

Γραμμένο από την Αυστραλή συγγραφέα και νομικό Σούζι Μίλερ, το έργο είναι ένας θεατρικός μονόλογος, με κεντρικό χαρακτήρα την Τέσσα Ένσλερ, μια νέα και φιλόδοξη δικηγόρο, εθισμένη στη νίκη, που κάνει τα πάντα για να ξεπεράσει την καταγωγή της από την εργατική τάξη και να φτάσει στην κορυφή. Όμως, όταν μια μέρα πέφτει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από έναν συνάδελφό της, οι ρόλοι αντιστρέφονται και η Τέσσα περνάει στην άλλη πλευρά του μαρτυρίου. Το έργο ξεκίνησε την πορεία του στο Stables Theatre, στο Σίδνεϋ και έφτασε μέχρι το West End του Λονδίνου, όπου κέρδισε βραβείο Olivier το 2022 και το Broadway της Νέας Υόρκης, όπου κέρδισε βραβείο Tony το 2023.

Σε μετάφραση της Δάφνης Οικονόμου, το διεθνές έργο, που έχουν ήδη παρακολουθήσει μισό εκατομμύριο θεατές σε περισσότερες από τριάντα χώρες σε όλο τον κόσμο την τελευταία πενταετία και που άλλαξε παγκοσμίως τον τρόπο με τον οποίο το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης αντιμετωπίζει τη σεξουαλική κακοποίηση, θα κάνει πρεμιέρα στην Αθήνα την Τρίτη 29 Οκτωβρίου, στο Θέατρο Πορεία.

Τελικά, η παράσταση «Prima Facie», την οποία μας είχατε αναφέρει πρώτη φορά πέρυσι, ως ένα πρότζεκτ που είχατε στα σκαριά, πραγματοποιήθηκε και σήμερα έχουμε τη χαρά να μιλάμε για αυτό. Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με το συγκεκριμένο έργο;
Το κείμενο μου το έστειλε η παραγωγός και φίλη της συγγραφέως, Patricia Wadley, πριν από δύο περίπου χρόνια, για να το ανεβάσω στην Αθήνα. Μετά από έξι, νομίζω, σκηνοθεσίες μονολόγων είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου πως δεν θα ξανασκηνοθετήσω μονόλογο. Είναι ένα πάρα πολύ απαιτητικό και δύσκολο είδος θεάτρου. Το βοηθάς, δεν σε βοηθάει. Όμως, διάβασα το έργο κι έτσι άλλη μια υπόσχεση δεν μπόρεσε να τηρηθεί. Πιστεύω για καλό.

Είναι ένα έργο που εξετάζει (ή και αμφισβητεί) το ηθικό υπόβαθρο των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης;
Ακριβώς. Και έχει λειτουργήσει ακτιβιστικά σε όλο τον κόσμο. Λέει η πρωταγωνίστρια σε ένα σημείο του έργου: «Ο νόμος είναι ένα ζωντανό πράγμα που το καλλιεργούμε εμείς. Το δημιουργούμε εμείς, βασισμένοι στις εμπειρίες της ζωής μας. Δεν έχουμε πια περιθώρια για δικαιολογίες. Πρέπει να αλλάξει, διότι η αλήθεια είναι, πως μια στις τρεις γυναίκες θα κακοποιηθεί σεξουαλικά. Και οι φωνές τους πρέπει να μπορούν να ακουστούν. Πρέπει να μπορούμε να τις πιστέψουμε. Να μπορούμε να τις δικαιώσουμε».

Είναι παράξενο που ένας μονόλογος συνεπήρε τόσο κοινό και κριτικούς;
Έχουν γραφτεί και παιχτεί πολλοί αξιόλογοι και πετυχημένοι μονόλογοι, όλων των ειδών και ευρύτατης θεματολογίας, από το «Caveman» μέχρι το «Year of Living Dangerously» και τον «Ιβάν και τα σκυλιά». Είναι ένα ενδιαφέρον είδος θεάτρου και κάθε καλός μονόλογος για μένα λειτουργεί και ως αφορμή για έρευνα πάνω στα αφηγηματικά εργαλεία του θεάτρου. Συνήθως οι μονόλογοι έχουν συγκεκριμένη και αιχμηρή θεματολογία. Παρ’ όλα αυτά, έχετε δίκιο πως εξακολουθεί να μην είναι το πιο διαδεδομένο είδος και η επιτυχία αυτού του έργου οφείλεται στο γεγονός πως είναι ένα εξαιρετικό θεατρικό κείμενο που έχει ανέβει και παιχτεί εξαιρετικά.

Η μέχρι τώρα πορεία της Λένας Παπαληγούρα στο θέατρο έχει δείξει πως μπορεί να αναλάβει πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους ρόλους με μεγάλη επιτυχία. Τι σας έκανε να επιλέξετε τη συγκεκριμένη ηθοποιό για τον ρόλο της Τέσσα;
Η Λένα Παπαληγούρα είναι καλλιτέχνης σπάνιας ευφυΐας και ταλέντου και έδειξε αμέσως ενδιαφέρον για αυτόν τον ρόλο. Η δέσμευσή της είναι απόλυτη και η συνεργασία μαζί της είναι αφάνταστα δημιουργική. Σε έναν τέτοιο μονόλογο, το πρώτο μεγάλο βήμα είναι η διανομή. Ο ηθοποιός καλείται να ενσωματώσει ολοκληρωτικά τον χαρακτήρα. Κυνηγάμε δηλαδή το θαύμα. Πιστεύω πως αυτό απαντά στην ερώτησή σας.

«Prima Facie» σημαίνει «εκ πρώτης όψεως» και ο τίτλος έχει μεγάλη σχέση με την πλοκή του έργου. Ενέχει αυτή η παράσταση, κατά τη γνώμη σας, ένα ηχηρό μήνυμα για την εποχή μας;
Βεβαίως και έχει. Η πάσης φύσεως κακοποίηση είναι μια μάστιγα που εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα. Κυρίως των γυναικών. Δεν έχουμε παρά να κοιτάξουμε γύρω μας. Το έργο είναι βασικά ένα δικαστικό δράμα που προκαλεί τον νόμο. Είναι ένα καλογραμμένο, καλοδομημένο θεατρικό έργο με έναν καταπληκτικό και πολυδιάστατο γυναικείο χαρακτήρα και αδιάκοπη δραματουργική εξέλιξη. Δεν είναι μανιφέστο, αλλά σαφώς έχει μια σύγχρονη στόχευση και δέσμευση.

Το έργο καλεί τον θεατή να δει ένα έγκλημα από δύο πλευρές: αυτή του συνηγόρου του θύτη, που προσπαθεί να βρει κενά στην ιστορία του θύματος για να τον αθωώσει, και ύστερα αυτή του θύματος που βρίσκεται μόνη εναντίον όλων. Πρόκειται για μία άσκηση που σκοπό έχει να καλλιεργήσει την ενσυναίσθηση του κοινού;
Ναι. Το έργο τοποθετεί, μέσω του χαρακτήρα του και της πλοκής του, τον θεατή μέσα στο δικαστήριο. Τον φέρνει αντιμέτωπο με τα θέματα που πραγματεύεται. Στόχος του «Prima Facie» δεν είναι να στριμώξει τον θεατή και να κρίνει την ενσυναίσθησή του, αλλά αναπόφευκτα το κοινό δεν θα την γλυτώσει… Αποκλείεται να μην προβληματιστεί. Ξαναλέω πως δεν πρόκειται για ένα διδακτικό μανιφέστο. Είναι μια παράσταση που απλά ανοίγει τον διάλογο.

Όπως και η περσινή σας παράσταση, «Terror», το «Prima Facie» είναι ένα δικαστικό δράμα. Ανήκουν αυτά τα δύο έργα σε μία μεγαλύτερη ενότητα που έχετε στο μυαλό σας;
Όχι, δεν έχω κάποια τέτοια ενότητα στο μυαλό μου. Δεν πάω για τριλογία. Ας περιμένουν οι «Ευμενίδες»! Πρέπει επειγόντως να σκηνοθετήσω μια κωμωδία. Κι ας είναι και δικαστική!

Υπήρξαν δυσκολίες στην απόδοση ορισμένων εννοιών στα ελληνικά, ειδικά καθώς το Αγγλικό Δίκαιο διαφέρει από το Ελληνικό; Πώς τις χειριστήκατε ως σκηνοθέτης, προκειμένου να μην επηρεαστεί η αμεσότητα του έργου;
Υπήρξαν κάποιες τέτοιες δυσκολίες. Ευτυχώς, αφού έκανε την αναγκαία έρευνα με νομικούς, τις χειρίστηκε τέλεια η Δάφνη Οικονόμου. Πριν από εμάς, για εμάς!

Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα στις 29 Οκτωβρίου στο Θέατρο Πορεία. Τι καθιστά, κατά τη γνώμη σας, τον συγκεκριμένο χώρο ιδανικό για το συγκεκριμένο έργο;
Είναι ένα θέατρο με σημαντικό καλλιτεχνικό στίγμα. Είμαστε με την καλύτερη παρέα. Επίσης, έχουμε άρτια επαγγελματική υποστήριξη σε συνεργάτες και υλικό. Η διάταξη δημιουργεί μια εγγύτητα χαρακτήρα και κοινού. Είναι ένας πολύ ευχάριστος χώρος.