Φάμπρικα: Η πολυδραστική ομάδα τέχνης με κίνητρο τη δημιουργία

Ο Τεχνοχώρος Φάμπρικα ξεκίνησε από την ανάγκη των αρχικών μελών της, Φάνη Κατέχου, Φένιας Προβελεγγίου και Στέφανου Λώλου, να έχουν οι ίδιοι έναν χώρο ώστε να κάνουν τις πρόβες τους. Από τότε, η Φάμπρικα έχει επεκταθεί σε έναν δεύτερο χώρο, το Ρεκτιφιέ - Κέντρο Έρευνας Μικτών Παραστατικών Τεχνών, αλλά και σε πολλές πολιτισμικές και ανθρωπιστικές δράσεις. Προετοιμάζει παραστάσεις και θεατρικά εργαστήρια σε φυλακές, κέντρα απεξάρτησης και σχολεία, οργανώνει προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών με χώρες του εξωτερικού, διοργανώνει φεστιβάλ, αναλαμβάνει την παραγωγή σε θεατρικές παραστάσεις των μελών της, ενώ παράλληλα συντηρεί τους δύο χώρους της που προσφέρουν εργασία σε πολλά νέα άτομα. Από το 2008 που ξεκίνησε έως τις αρχές τις πανδημίας, η Φάμπρικα συντηρούσε τις δράσεις της χωρίς καμία εξωτερική χρηματοδότηση.

Συνάντησα τον Φάνη Κατέχου και την Άρτεμης Κρυονοπούλου σε ένα show με φούσκες για τις ανάγκες μιας φωτογράφισης μόδας. Αρχικά ο Φανής δεν είχε την ανάγκη να προβάλλει το έργο της ομάδας του και η Άρτεμης δεν είχε τη διάθεση να φωτογραφηθεί, αλλά η Άρτεμης ήθελε να μιλήσει για τον Φάνη και τη Φάμπρικα και για το πόσο πολύ την βοήθησε αυτή η ομάδα να σταθεί όταν ήρθε από την Κρήτη στην Αθήνα. Ο Φάνης ανέλαβε την προετοιμασία της για τη Θεατρική σχολή του Ιάκωβου Καμπανέλη στην οποία πέρασε και ολοκλήρωσε, ενώ κατά τη διάρκεια των σπουδών της εργαζόταν στο φουαγιέ-μπαρ της Φάμπρικα. Η Άρτεμης έχει συμμετάσχει σε 4 προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών (δύο στο Βερολίνο και δύο στη Μεθόνη) και μέσω των προγραμμάτων και της μεθοδολογίας της ομάδας ανακάλυψε νέες πτυχές του εαυτού της και του σώματός της. Στο τέλος της φωτογράφησης, γυρίζοντας από το Μεσολόγγι, ο Φανής με κάλεσε στο Ρεκτιφιέ για να μιλήσω μαζί του και με αλλά μέλη της ομάδας τους.

Ρεκτιφιέ: Τα μέλη της ομάδας που διαχέουν το φως του θεάτρου

Μπαίνοντας στο Ρεκτιφιέ συνάντησα την Τζιοβάνα Μιχαλιάδη Σάρτη που όσο μου μιλούσε κουνιόταν ρυθμικά για να νανουρίσει στην αγκαλιά της τον Νηρέα Μπάρλεϊ, τον 7 μηνών γιο της, πατέρας του οποίου είναι ο Φάνης. Το όνομα Νηρέας του δόθηκε λόγο της αγάπης τους για τη θάλασσα μια και ήταν το μέρος που ερωτεύτηκαν, και το Μπάρλει είναι ένας συνδυασμός των ονομάτων των σημαντικότερων εμπνευστών τους – Εουτζένιο Μπάρμπα και Τζούλια Βάρλεϊ. Η Τζιοβάνα καλλιτεχνικά προέρχεται από τον χώρο του τσίρκο. Το 2014 της γεννήθηκε η ανάγκη να ασχοληθεί με κάτι με βαθύτερο εννοιολογικό περιεχόμενο το οποίο βρήκε στο θέατρο, και πιο συγκεκριμένα στο θέατρο της έρευνας. Έτσι ήρθε σε επαφή με τη Φάμπρικα και τον Φάνη, τον ιδρυτής αυτής της μεθόδου. Η ίδια πλέον θεωρεί τον εαυτό της performer. Χρησιμοποιεί τις γνώσεις της από το τσίρκο, τον χορό, την ηθοποιία και τις εμπειρίες που έχει αποκτήσει ταξιδεύοντας για χάρη του θεάτρου και της έρευνας με σκοπό να συνθέσει κάτι καινούργιο. Τώρα ετοιμάζει τη solo performance της, την «Ξανθή», που θα παρουσιάσει από το φθινόπωρο στο Ρεκτιφιέ.

Στην παρέα μας και η Μίριαμ Ρακέλ, μια κοπέλα που ήρθε από τη Γερμανία για να παρακολουθήσει τα workshops της Φάμπρικα. Παρακολουθεί, όπως μου λέει, το workshop του Στάθη το οποίο αφορά τη δημιουργία μιας παράστασης από άτομα τα οποία εκτίουν την ποινή τους στις φυλακές του Κορυδαλλού, και το workshop του Φάνη για την εκπαίδευση θεατρικών εκπαιδευτών. Σπουδάζει στο Αμβούργο στο HMT, ενώ το κίνητρο για το ταξίδι της μέχρι εδώ της δόθηκε θέλοντας να ανακαλύψει το θέατρο εκτός του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, να παρατηρήσει πώς λειτουργεί, να συναναστραφεί με ενεργούς ηθοποιούς και να βρεθεί σε ένα μέρος που οι ιδέες γεννιούνται και γίνονται πράξη.

Η Έλενα Αρτυμάτη, εν ώρα εργασίας, μου αφιερώνει μερικά λεπτά για να βγάλουμε λίγες φωτογραφίες και να μου μιλήσει για τις σχέσεις της με την ομάδα. Η επαφή τους, όπως μου λέει, ξεκίνησε με τη συμμετοχή της σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα που διοργανώνει η Φάμπρικα σε συνεργασία με τον γερμανικό οργανισμό Mostar Friedensprojekt. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος 10 Έλληνες και 10 Γερμανοί εκπαιδεύονται θεατρικά και παρουσιάζουν από κοινού μια παράσταση. Μέσω της εργασίας της στον χώρο και της συμμετοχής της στα προγράμματα, κατάλαβε ότι η ενασχόληση με την ηθοποιία δεν περιορίζεται στο κομμάτι των παραστάσεων. Ανακάλυψε, λοιπόν, καινούργιες προοπτικές και απαλλάχτηκε από το στρες που δημιουργεί στους νέους ηθοποιούς η πίεση της απορρόφησής τους από τη βιομηχανία του θεάματος για να επιβιώσουν ως καλλιτέχνες.

Η Νατάσα Αραμπατζή είναι χορεύτρια, ακροβάτης, ξυλοπόδαρος. Μου αφιερώνει λίγο από τον χρόνο της και μαθαίνω ότι έχει σπουδάσει φιλολογία και χορό στη Θεσσαλονίκη. Υπήρξε νικήτρια του handmade and recycle festival το 2017 και είναι σταθερό μέλος της ομάδας από το 2022. Συμμετέχει στη διοργάνωση φεστιβάλ –όπως τα handmade and recycle festival, human mosaic–, βοηθάει στην οργάνωση των αιτήσεων και παρουσιάζει εξωτερικά θεάματα. Αυτή τη στιγμή προετοιμάζει δύο solo παραστάσεις, το «Pending» το οποίο θα παρουσιαστεί τον Ιούνιο και το «Beauty of the beast» που είναι ακόμη στα σκαριά.

Ο Νίκος Νίκου βοήθησε στην κατασκευή του Ρεκτιφιέ το οποίο από εγκαταλελειμμένο μηχανουργείο μετατράπηκε σε μια πολυμορφική σκηνή θεάτρου. Όπως μου λέει, το Ρεκτιφιέ στα εγκαίνιά του, τον Σεπτέμβριο 2023, φιλοξένησε, στα πλαίσια του φεστιβάλ που κράτησε δύο εβδομάδες, πάνω από 40 παραστάσεις. Ο Νίκος εργάζεται ως τεχνικός υπεύθυνος και των δύο χώρων της ομάδας.

Η Έλλη Βουγιούκα σπούδασε Κοινωνική Ανθρωπολογία, με μεταπτυχιακό στην Ιατρική Ανθρωπολογία και Κοινωνιολογία. Μετά το master της ξεκίνησε να εργάζεται στη Φάμπρικα ως γραμματέας. Ασχολείται με τα ευρωπαϊκά προγράμματα ανταλλαγής νέων, τα προγράμματα στήριξης φυλακισμένων και αποφυλακισμένων Ελλάδας και εξωτερικού, με τα εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια, όπως και με τη ρύθμιση των προγραμμάτων των δύο χώρων.

Γνωρίζοντας αυτούς τους ιδιαίτερους επαγγελματίες και πάνω στην κουβέντα συνειδητοποίησα ότι η ώρα είχε περάσει και το σεμινάριο για εκπαίδευση θεατρικών εκπαιδευτών, στο οποίο εισηγητής ήταν ο Φανής, ξεκινούσε. Δώσαμε ραντεβού στην παράσταση «Clownely» της Χριστίνας Πετρολέκα που θα γινόταν σε δύο μέρες στη Φάμπρικα.

Η παράσταση «Clownely» και τα εργαστήρια στις φυλακές

Έφτασα μια ώρα πριν την παράσταση και βρήκα τον Φάνη να κάθετε σε ένα από τα τραπέζια και να πίνει το ποτό του. Τον πλησίασα, με κέρασε ένα ποτό και αρχίσαμε να συζητάμε για το θέμα που μου είχε εξάψει περισσότερο το ενδιαφέρον, τα εργαστήρια που πραγματοποιεί στις φυλακές.

«Οι κρατούμενοι είναι άτομα με μεγάλη εμπειρία ζωής, θα σε δεχθούνε μόνο αν καταλάβουν ότι βρίσκεσαι εκεί από ενδιαφέρον και με σκοπό να βοηθήσεις. Στόχος των συγκεκριμένων εργαστηρίων είναι η προσωπική ανάπτυξη των κρατουμένων και η δημιουργία μιας γέφυρας με τον έξω κόσμο».

Στα εργαστήρια μέσω της δημιουργίας του σεναρίου της παράστασης, δίνεται η ευκαιρία στους φυλακισμένους να προβάλουν τις προσωπικές τους αλήθειες και ανάγκες. Ξορκίζουν το κακό, όπως μου λέει ο Φάνης. Η ομάδα αποτελείται από άτομα που έχουν «σπάσει» κάποια όρια τα οποία μέσω αυτής της διαδικασίας αναδομούνται. Μαθαίνουν να μοιράζονται, γίνονται ομαδικοί.

Το όνομα της παράστασης που δουλεύουν τώρα είναι «Time out». Οι πρωταγωνιστές της, όπως μου εξηγεί ο Φάνης, είναι άτομα που έχουν βαρεθεί τον πλανήτη και τους δίνεται ένα εισιτήριο με προορισμό κάποιον άλλον, από τον οποίο όμως λείπουν όλα τα αγαθά της Γης. Προσπαθούν, λοιπόν, να κτίσουν εκεί μια κοινωνία από την αρχή. Οι ρόλοι αντιπροσωπεύουν χαρακτήρες που συναντάμε καθημερινά, το λαμόγιο, τον αλαζόνα, τον «αγαθό γίγαντα». Αυτοί καλούνται να αφήσουν πίσω τα πάθη τους ώστε να συνεργαστούν και να επιβιώσουν.

Οι φυλακισμένοι σπάνε ταμπού, αυτοσατιρίζονται, δεν ντρέπονται για τα πάθη τους και αυτό είναι κάτι που ο οικογενειακός τους κύκλος εισπράττει. Κατά κάποιον τρόπο εξαλείφεται το στίγμα του φυλακισμένου. Προσπαθούν για κάτι διαφορετικό έχουν κίνητρο.

Στη Φάμπρικα λειτουργεί και ένα τμήμα αποφυλακισμένων που πέρα από το θεατρικό εργαστήριο, τους προσφέρει και την ευκαιρία να νιώσουν αποδεκτοί και να κοινωνικοποιηθούν.

Ο Φάνης κατάφερε μέσω της τέχνης να συνδυάσει καλύτερες προοπτικές για κάποιους ανθρώπους και να βελτιώσει τις ζωές τους, αφήνοντας όμως πίσω τον ναρκισσισμό του ηθοποιού ως στοιχείο. Με αυτόν τον τρόπο αντιλήφθηκε το μεγαλείο του θεάτρου. Όλα αυτά είναι που του δίνουν κίνητρο για νέες δράσεις και ιδέες.

Η παράσταση «Clownely», μια solo performance που αφορά μια ηλικιωμένη κλόουν που καλεί σε ένα tea party τους ξεχωριστούς φίλους της Μπομπ Μάρλεϊ, Σίγκμουντ Φρόιντ, Βασίλισσα Ελίζαμπεθ και άλλους κοινούς θνητούς, είχε μόλις αρχίσει. Βολεύτηκα στη θέση μου και προσπάθησα νοερά να ενσωματωθώ στο «τρελό παρεάκι» της παράστασης.

Μετά το χειροκρότημα, βρίσκω τη Φένια Προβελεγγίου, από τα παλαιότερα μέλη της Φάμπρικα. Το 2008 ήταν πρωταγωνίστρια στην πρώτη παράσταση που ανέβασαν ως ομάδα, την «Αλίκη». Η ίδια αν και δεν παραδέχεται ότι ήταν σημαντική στιγμή για την ίδια, ονόμασε την κόρη της Αλίκη. Τώρα ασχολείται με το παιδικό θέατρο σε σχολεία, μέσω συλλόγων, σε παιδιά ηλικίας από 5 έως 12 ετών. Παράλληλα προετοιμάζει την παράσταση «Άλλα για το γλάρο δεν γνωρίζω».

Ένα τελευταίο ποτό στο μπαρ της Φάμπρικα

Σκέφτηκα να πιω ένα ποτό στο μπαρ. Εκεί βρήκα τη Μαρία Ηλιάδη και τον Θάνο Γρίβα οι οποίο εργάζονται ως σερβιτόρα και μπάρμαν αντίστοιχα. Είναι ηθοποιοί. Επέλεξαν να εργαστούν στη Φάμπρικα διότι υπάρχει κατανόηση και σεβασμός στους στόχους τους, ενώ τους δίνεται η δυνατότητα να ρυθμίζουν και το πρόγραμμά τους ώστε να δουλεύουν παράλληλα σε project του αντικειμένου που θέλουν να ακολουθήσουν μακροπρόθεσμα.

Μία λέξη επαναλαμβάνεται σε όλες τις κουβέντες που ανταλλάζω με τα άτομα της Φάμπρικα, η λέξη «οικογένεια». Οι άνθρωποι αυτοί αναφέρονται σε μία οικογένεια δεμένη, που καταλαβαίνει τα μέλη της, αναδιαμορφώνεται, αφουγκράζεται και ανανεώνεται συνεχώς.

• Φάνης Κατέχος
• Στέφανος Λώλος
• Φένια Προβελέγγιου
• Αρτεμης Κρυονοπούλου
• Τζιοβάνα Μιχάλιάδη Σάρτη
• Μιριαμ Ρακελ
• Έλενα Αρτυμάτη
• Νατάσα Αραμπατζή
• Νίκος Νίκου
• Ελλη Βουγιούκα
• Χριστίνα Πετρολέκα
• Θάνος Γρίβας
• Μαρία Ηλιάδη

Info: Τεχνοχώρος Φάμπρικα, Μεγ. Αλεξάνδρου 125, Αθήνα

Ρεκτιφιέ, Κέντρο Έρευνας Μικτών Παραστατικών Τεχνών, Λ. Κωνσταντινουπόλεως 119, Αθήνα