Μάνος Βαβαδάκης: «Οι θεατές φεύγοντας μπορούν να πουν "ξέρω τι έγινε στο Πολυτεχνείο"»

Με αφορμή την συμπλήρωση πενήντα χρόνων από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, η ομάδα RMS MATAROA συνεργάζεται για τρίτη συνεχόμενη χρονιά με το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, παρουσιάζοντας τη μόνη παράσταση της σεζόν για τα γεγονότα εκείνου του Νοέμβρη. Γεγονότα που αποτελούν ιστορικό ορόσημο, με κεντρική μάλιστα θέση στη συλλογική ιστορική μνήμη, που όμως έχουν χαλκευθεί από έναν σωρό μυθευμάτων και παρανοήσεων.

Η παράσταση «ΤΑΝΚ/Όλη νύχτα εδώ» αποτελεί μια απόπειρα γραμμικής αφήγησης –σχεδόν λεπτό προς λεπτό– των τεσσάρων εκείνων ημερών, σε μια προσπάθεια εξερεύνησης της ιστορικής αλήθειας. Μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες πρωταγωνιστών των γεγονότων, όπως τις κατέγραψε ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός και περιλαμβάνονται στο ομώνυμο βιβλίο «Όλη Νύχτα Εδώ», και αρχειακό υλικό ξετυλίγεται ο μίτος της αφήγησης στον λαβύρινθο της μνήμης, αντιμετωπίζοντας τον αδιάφορο ελληνικό εαυτό μας. Είναι η προσωπική πολιτική στάση ο μόνος δυνατός τρόπος αντίστασης ακόμη και σήμερα;

Μετά τον πρώτο επιτυχημένο κύκλο παραστάσεων, η παράσταση συνεχίζει στο Θέατρο Τέχνης ως τις 30 Απριλίου, με μια συμβολική αντι-επετειακή παράσταση. Η μέρα αυτή, η οποία έχει συνδεθεί με την επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών, αποτελεί την πιο κατάλληλη αφορμή για να δώσουμε όλοι μαζί μια ηχηρή απάντηση στον φασισμό κάθε μορφής που υπάρχει γύρω μας.

Μάνος Βαβαδάκης: Συνέντευξη του σκηνοθέτη για την παράσταση «ΤΑΝΚ / Όλη Νύχτα Εδώ» στο Θέατρο Τέχνης 

Τι σας ώθησε να επιχειρήσετε τη σκηνοθεσία του έργου;
Η προσωπική ανάγκη να επαναφέρουμε στην επικαιρότητα ένα γεγονός που η πολιτεία, με την συμπλήρωση πενήντα χρόνων, δεν του χάρισε την τιμή που του αξίζει. Το Πολυτεχνείο είναι η τελευταία στιγμή της ελληνικής ιστορίας, όπου ξεπεράστηκαν τα ιδεολογικά στεγανά, σχεδόν καταρρίφθηκε ο διαχωρισμός «αριστερά - δεξιά» και πολίτες ενώθηκαν με σκοπό τη διεκδίκηση υψηλότερων ιδανικών. Το ήθος που επέδειξαν στο Πολυτεχνείο, τόσο σε οργανωτικό όσο και συγκρουσιακό επίπεδο είναι αξιοθαύμαστο. Και ένας από τους λόγους που μέχρι σήμερα συνεχίζει να φαντάζει όμορφο. Γιατί είχε τη «γεύση» της Ουτοπίας. 

Έχετε διπλό ρόλο στη συγκεκριμένη παράσταση, παίζετε αλλά και σκηνοθετείτε. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε;
Υπάρχουν κομμάτια αφήγησης στην παράσταση που μου είναι αδύνατον να απεμπλακώ συναισθηματικά. Χτυπάνε κατευθείαν στον πυρήνα του υποσυνείδητού μου και χάνω τον συναισθηματικό μου έλεγχο. Γενικά δύο καταστάσεις, διαφορετικές μεταξύ τους, είναι εκείνες που με ταράζουν περισσότερο. Η αδικία που μου προκαλεί θυμό, ειδικά όταν δεν μπορώ να βρω κανένα ελαφρυντικό, όπως στο πώς γίνεται εκείνες τις μέρες να σκοτώνουν χωρίς λόγο τόσο κόσμο. Και η αλληλεγγύη, που με συγκινεί όταν βιώνεται πραγματικά.

Διαβάζοντας το κείμενο του ιστορικού Ιάσονα Χανδρινού στο οποίο βασίζεται η παράσταση, τι σας έβαλε περισσότερο σε σκέψεις ή σας έκανε εντύπωση;
Ο Ιάσονας έχει κάνει μια εξαιρετική δουλειά όσον αφορά στη συλλογή και την τεκμηρίωση των μαρτυριών για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Και το μεγάλο προσόν του βιβλίου είναι πως συγκεντρώνει μαρτυρίες από κάθε πιθανή θέση. Πολλοί συμμετέχοντες, κυρίως οι προβεβλημένοι, γνωρίζουν πως καταθέτοντας μια μαρτυρία δεν βοηθούν μόνο στη σύνθεση της αφήγησης αυτού του ιστορικού γεγονότος, αλλά αποτυπώνουν και την δική τους θέση σε αυτό. Το κίνητρό τους δεν είναι πάντα καθαρό. Το βιβλίο κατορθώνει να συνθέσει μια αφήγηση πλήθους, που είναι και βασική συνισταμένη του ίδιου του γεγονότος.

Ακολουθείτε μια γραμμική αφήγηση στο έργο, αφηγείστε σχεδόν λεπτό προς λεπτό τα γεγονότα των τεσσάρων εκείνων ημερών. Γιατί επιλέξατε αυτό τον τρόπο αφήγησης;
Το Πολυτεχνείο είναι ένα ομιχλώδες τοπίο ιστορικά, λόγω της έκτασης και της έντασής του. Φανταστείτε πως πολλοί από τους συμμετέχοντες αφηγούνται πως για τρεις μέρες δεν έφαγαν, ούτε κοιμήθηκαν. Βρίσκονταν σε μια εκστατική κατάσταση. Οπότε οι μαρτυρίες τους στερούνται απόλυτης συνοχής. Θέλαμε οι θεατές μας να έχουν μια όσο το δυνατόν καθαρότερη εικόνα για το τι διαδραματίστηκε εκείνες τις μέρες του Νοέμβρη. Καταλήξαμε λοιπόν στη παρουσίαση των γεγονότων με γραμμικό χρονικά τρόπο. Μια πολύ δύσκολη διαδικασία, που απαιτούσε την συγκέντρωση πληροφοριών, την διασταύρωσή τους και την τακτοποίησή τους. Και πιστεύω το πετύχαμε. Οι θεατές μας φεύγοντας μπορούν να πουν «ξέρω τι έγινε».

Τα γεγονότα που πραγματεύεται η παράσταση αποτελούν ιστορικό ορόσημο, αλλά έχουν παρανοηθεί πολλάκις. Με ποιον τρόπο προσπαθήσατε να εξερευνήσετε και να προσεγγίσετε την ιστορική αλήθεια;
Δεν έχουν ακριβώς παρανοηθεί. Έχουν καλυφθεί από ένα πέπλο γενικότητας και με την καθιέρωση της επίσημης επετείου εξυπηρετούν το μεταπολιτευτικό αφήγημα της αντίστασης του ελληνικού λαού στην Χούντα. Μεγάλο λάθος ιστορικό. Οι Έλληνες δεν αντιστάθηκαν στην δικτατορία. Μειονότητες ελάχιστες ήταν όσοι με τις πράξεις τους προσπάθησαν να τη ρίξουν. Η πλειονότητα των Ελλήνων έκανε αυτό που κάνει πάντα. Λούφαξαν. Στην παράσταση επαναφέρουμε διαρκώς το ζήτημα αυτό, το οποίο δεν έχει να κάνει μόνο με την περίοδο της δικτατορίας, αλλά και με ένα διαρκές ιστορικό παρόν. 

Στο έργο τίθεται το ερώτημα αν είναι η προσωπική πολιτική στάση ο μόνος δυνατός τρόπος αντίστασης ακόμη και σήμερα. Κάντε μας ένα σχόλιο πάνω σε αυτό;
Αν καθένας από εμάς περιμένει από τους άλλους να μπουν μπροστά για να αλλάξουν τα πράγματα, δεν θα αλλάξει ποτέ τίποτα. Λέει ο Καζαντζάκης στην Ασκητική, «Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης». Το Πολυτεχνείο αναδεικνύει αυτή την πολιτική στάση. Τίποτα δεν κράτησε αυτά τα παιδιά εκεί, παρά μόνο η προσωπική τους επιθυμία για ένα καλύτερο αύριο.

Φεύγοντας οι θεατές από την αίθουσα του Θέατρο Τέχνης, τι θα θέλατε να πάρουν μαζί τους;
Θα ‘θελα να φεύγουν με την ελπίδα πως η δικαιοσύνη θα φωτίσει πάλι κάθε πτυχή της ζωής μας.