Ευσταθία Τσαπαρέλη: «Μέσα μας κουβαλάμε το φως και το σκοτάδι»

Μήπως τελικά υπάρχει αυτό που λέμε κάρμα και τίποτα τελικά δεν είναι τυχαίο; Αυτό και πάμπολλα άλλα κοινωνικά ερωτήματα που μας ταλανίζουν καθημερινά θέτει ο Τάσος Ιορδανίδης στο νέο του εγχείρημα «Τζούλια» στο Θέατρο Άλφα, εμνευσμένος από το νατουραλιστικό μανισφέστο του Αυγούστου Στρίντμπεργκ, «Δεσποινίς Τζούλια». Γράφει και σκηνοθετεί ένα ολοκαίνουριο τολμηρό έργο και τολμόντας να «γκρεμίσει» τον τέταρτο τοίχο που υπάρχει ανάμεσα στους θεατές και τους ερμηνευτές, μας κάνει να αναρωτηθούμε αν όλα αυτά που διαδραματίζονται μπορεί και να μην ανήκουν τελικά στο πλαίσιο μιας θεατρικής παράστασης. Με κεντρικό του πυλώνα την κοινή ρήση «Αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα», θέτει ερωτήματα και σχολιάζει την πάλη των κοινωνικών τάξεων, το αδηφάγο πρόσωπο των μέσων μαζικής ενημέρωσης, την έννοια της φιλίας, την τοξικότητα των ανθρώπινων εξαρτητικών σχέσεων, τον κοινωνικό ρατσισμό, τη χρήση ουσιών, την προδοσία, τον έρωτα στη διάσταση του πόθου, τη δυσκολία του ανθρώπου να αγαπήσει, αλλά και τη βαθιά του ανάγκη να αγαπηθεί, και το ανικανοποίητο του είδους μας.

Λίγα λόγια για το έργο:
Η παράσταση ξεκινάει σε ένα ιστορικό θέατρο της Πατησίων τον Μάρτιο του 2024. Λίγες μέρες αργότερα έχει πρεμιέρα ο «Άμλετ». Το θέατρο έχει μετατραπεί σε εργοτάξιο. Γίνονται ηλεκτρολογικές και κατασκευαστικές σκηνογραφικές εργασίες. Σκόνη και μπερδεμένα καλώδια παντού, και ανάμεσά τους η σκηνογράφος, ο ηλεκτρολόγος και η υπεύθυνη του θεάτρου. Μετά από λίγο καταφθάνει η θιασάρχις, σκηνοθέτις και πρωταγωνίστρια (στον ρόλο του Άμλετ) της παράστασης. Απόψε θα έπρεπε να βρίσκεται στην τιμητική βραδιά για τον πατέρα της. Κι όμως, θα είναι στο θέατρο. Στο θέατρο που της ανήκει. Που ανήκει, τέλος πάντων, εδώ και χρόνια στην οικογένειά της. Θα είναι στο θέατρο γιατί μια βραδιά σαν κι αυτή πριν από κάποια χρόνια...

Ευσταθία Τσαπαρέλη: Συνέντευξη για την παράσταση «Τζούλια» στο Θέατρο Άλφα

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε; Πού σας δυσκόλεψε και πού σας απελευθέρωσε ο ρόλος σας;
Πρόκληση ήταν αρχικά να αποδεχτώ πως δεν έχω να υποδυθώ έναν θετικό χαρακτήρα. H Ευσταθία της παράστασης βρίσκεται σε ένα συναισθηματικό ρόλερ κόστερ. Για να «διασκεδάσει» την απελπισία και την μοναξιά της κάνει χρήση ουσιών αλλά και των ανθρώπων γύρω της. Ταλαντεύεται μεταξύ σκληρότητας και τρυφερότητας, αθωότητας και κυνισμού, αλαζονίας και ντροπής. Η συγκεκριμένη μέρα, η μέρα που εκτυλίσσεται το έργο, της επαναφέρει το τραύμα της. Είναι η ίδια μέρα που πριν από χρόνια ένα τραγικό γεγονός που την στοίχειωσε έλαβε χώρα μέσα στο ίδιο θέατρο. Για μία ώρα και σαράντα λεπτά καλούμαι να παρουσιάσω έναν άνθρωπο πληγωμένο, εύθραυστο και σκληρό που οδεύει προς την καταστροφή του καταστρέφοντας τα πάντα γύρω του. Δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα του κόσμου να υποδυθείς κάτι τέτοιο άλλα σίγουρα αισθάνομαι τύχη που μου δίνεται η δυνατότητα να δοκιμαστώ σε κάτι τόσο πυκνό, με τόσες εναλλαγές.

Διαβάζοντας το έργο στο οποίο βασίστηκε η παράσταση, τι σας έβαλε περισσότερο σε σκέψεις ή σας έκανε εντύπωση;
Δεν υπήρχε κείμενο. Υπήρχε μόνο η ιδέα ότι το έργο διαδραματίζεται στον χώρο του θεάτρου και ότι η Ευσταθία (Τζούλια) είναι θιασάρχις. Μου φάνηκε μία ενδιαφέρουσα και προκλητική ιδέα και ήμουν πολύ περίεργη για το που θα οδηγηθεί.

Με αφορμή την παράσταση άρχισα να σκέφτομαι ότι κάποιοι άνθρωποι δεν θα καταφέρουν ποτέ να αγαπήσουν και να αγαπηθούν όχι επειδή δεν θέλουν αλλά επειδή δεν έμαθαν να το κάνουν. Δεν έχουν τα εργαλεία. Είναι λυπηρό.

Τι σας γοητεύει περισσότερο στον χαρακτήρα της Ευσταθίας;
Αυτό το άπιαστο που έχει. Οι διακυμάνσεις της. Πως αλλάζει πρόσωπα. Έχει μια γοητεία αλλά δεν την θαυμάζω. Είναι σκατά.      

Ποιο ερώτημα από αυτά που θέτει η παράσταση σας προβληματίζει περισσότερο;
Το θέμα του ρατσισμού στις πιο αδιόρατες εκφάνσεις του. Το πως υπάρχει μέσα μας, στη σκέψη μας, σε ένα φαινομενικά αθώο σχόλιο. Επίσης το θέμα της ψυχικής υγείας και ποιο μερίδιο ευθύνης φέρει το οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Περισσότερο θα έλεγα πως με αφορμή την παράσταση άρχισα να σκέφτομαι ότι κάποιοι άνθρωποι δεν θα καταφέρουν ποτέ να αγαπήσουν και να αγαπηθούν όχι επειδή δεν θέλουν αλλά επειδή δεν έμαθαν να το κάνουν. Δεν έχουν τα εργαλεία. Είναι λυπηρό.

Η παράσταση ξεκινάει έξω από την σκηνή, από το μπαρ, το φουαγιέ και τα καθίσματα της αίθουσας. Τι προσδίδει σκηνοθετικά αυτή η προσέγγιση;
Η μεταφορά της παράστασης σε άλλους χώρους είναι ένα παιχνίδι που μας βοηθά στη νατουραλιστική προσέγγιση του εγχειρήματος. Επίσης μας φάνηκε ενδιαφέρον οι θεατές, αν όχι όλοι, κάποιοι από αυτούς, να έχουν γίνει μάρτυρες αυτών που περιγράφονται από τον Κυριάκο αργότερα στην σκηνή. Θα ταυτιστούν οι απόψεις τους; Τελικά πόσο διαφορετικά μπορεί να προσλαμβάνει ο καθένας μας το ίδιο γεγονός; Πόσες ερμηνείες μπορεί να έχει η πραγματικότητα; Επειδή αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα με βάση αυτό που είμαστε η πραγματικότητα αποκτά μία ρευστότητα. Μετατρέπεται σε πεδίο παρεξηγήσεων.

Το κείμενο στο οποίο βασίζεται η ιστορία έχει γραφτεί τον 19ο αιώνα, πώς το φέρατε στο σήμερα; Τι σας γοητεύει στα κλασικά έργα; Αποτελεί η απόδοση τους εν έτη 2024 μια πρόκληση για εσας;
Το κείμενο της παράστασης προέκυψε μετά από μεγάλες συζητήσεις σχετικά με τα ζητήματα που θέλουμε να προσεγγίσουμε με αφορμή την Τζούλια του Στρίμπεργκ. Έπρεπε να βρούμε έναν τρόπο να  δημιουργήσουμε δραματουργικά κάποιες συνθήκες ώστε αυτά τα ζητήματα να στέκουν στο εδώ και τώρα. Προσωπικές εμπειρίες και άνθρωποι που έχουμε γνωρίσει στη ζωή μας αποτέλεσαν υλικό. Μετά ακολούθησαν αυτοσχεδιασμοί από τους οποίους αντλήθηκαν  αρκετά κομμάτια του κειμένου. Αργότερα έγινε μια συλλογική δουλειά πάνω στους χαρακτήρες και στις νέες  σκηνές που έπρεπε να γραφτούν ή στις υπάρχουσες που έπρεπε να μεταγραφούν. 

Ο Τάσος έθετε κάποια θέματα γύρω από τα οποία έπρεπε να κινηθούμε και βάζαμε όλοι τις ιδέες μας. Μέσα από  κουβέντες αλλά και εποικοδομητικές συγκρούσεις φτάσαμε στο τελικό κείμενο που διαμορφώθηκε μέχρι λίγο πριν την πρεμιέρα. Κάποια πράγματα που αφορούν στους δικούς μου μονολόγους είναι ακόμη και σήμερα υπό διαμόρφωση. Δοκιμάζω πράγματα. Στόχος μου είναι η συμπύκνωση μέσω της αφαίρεσης. Η «δεσποινίς Τζούλια» είναι ένα έργο που αγαπούσα πάντα. Η καινούριες αναγνώσεις κλασικών κειμένων και ο πειραματισμός πάνω σε αυτά είναι κάτι που μου προκαλεί το ενδιαφέρον καθώς πραγματεύονται πυρηνικά ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο σε όλες τις εποχές με διαφορετικό τρόπο. Οι εύστοχες και καίριες αναγωγές πάνω σε αυτά είναι μια τεράστια πρόκληση και για τους δημιουργούς αλλά και για το κοινό, που μπορεί να αντιστέκεται στο καινούριο γιατί του δημιουργεί ανασφάλεια και ξεβόλεμα.     

Είναι φορές που με πιάνει απελπισία. Νιώθω πως συντηρούμε ένα σύστημα που μεγαλώνει τις αποστάσεις μεταξύ μας και εντείνει το αίσθημα του ανικανοποίητου και της μοναξιάς.

Το έργο πραγματεύεται πάμπολλα ζητήματα που μας ταλανίζουν καθημερινα, τον ρατσισμό, την έννοια της κοινωνικής υπεροχής, το χρήμα, τη δόξα κλπ. αλλά και τις συνέπειες τους. Ζώντας σε μια εποχή που η εικόνα μας παίζει μεγαλύτερο ρόλο από ποτέ,  θεωρείτε ότι αντί να δίνουμε λύσεις ίσως διαιωνίζουμε κάποια θέματα;
Πράγματι το έργο θέτει ζητήματα που μας ταλανίζουν όλους. Αυτό που προσπαθώ να εμφυσήσω στον γιο μου, τώρα που είναι στην εφηβεία και μοιραία έρχεται σε επαφή με το διαδίκτυο και τα σόσιαλ είναι πως επιτυχημένος δεν είναι αυτός που έχει χρήματα, δόξα, φόλοουερς, πόσο μάλλον ευτυχισμένος. Ποστάρουμε τα ακριβά μας αυτοκίνητα, τις διακοπές μας, τα φαγητά μας στα ακριβά εστιατόρια, τα σώματά μας, διαφημίζουμε την επιτυχία μας, τον πλούτο μας, την ευτυχία μας χωρίς να καταλαβαίνουμε πως γινόμαστε κι εμείς συμμέτοχοι στην τρέλα του καπιταλισμού. Είναι φορές που με πιάνει απελπισία. Νιώθω πως συντηρούμε ένα σύστημα που μεγαλώνει τις αποστάσεις μεταξύ μας και εντείνει το αίσθημα του ανικανοποίητου και της μοναξιάς. Η δυστυχία μας και η μοναξιά μας καμουφλάρονται πίσω από φωτογραφίες με φίλτρα. Και την ίδια στιγμή διαμορφώνουμε πρότυπα σε νέους ανθρώπους που νομίζουν πως αυτό είναι, αυτό πρέπει να είναι.

Ποιο σχόλιο προσφέρει το έργο σχετικά την ψυχική υγεία και γιατί θεωρείτε ότι είναι ακόμα και σήμερα ένα τόσο μεγάλο ταμπού;
Στο έργο μας βλέπουμε πως το να μεγαλώνεις με έναν άνθρωπο ψυχικά ασθενή που δεν έλαβε τη βοήθεια που έπρεπε μπορεί να σε διαμορφώσει και να ορίσει τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου και ζεις τη ζωή σου. Ζούμε σε μία χώρα που ακόμη πολλοί άνθρωποι θεωρούν κακό να πάνε στον ψυχολόγο. Ζούμε επίσης σε μία χώρα που η ψυχική υγεία κρατικά δεν έχει φροντιστεί. Μία φίλη που ζούσε στο Βερολίνο και κάποια στιγμή δυσκολεύτηκε και κατάλαβε πως χρειαζόταν βοήθεια, πήγε στην δημόσια κλινική ψυχικής φροντίδας και μου έλεγε πως εκεί αυτό ήταν κάτι φυσιολογικό. Μία κοινωνία μπορεί να ορίζεται ως εξελιγμένη όταν δίνει βάση σε αυτά τα πράγματα. Πολλά από τα εγκλήματα που έχουν γίνει κατά καιρούς θα είχαν αποφευχθεί αν η κοινωνία ήταν πιο ευαισθητοποιημένη αλλά και το κράτος είχε τις δομές για να φροντιστούν άνθρωποι πριν κάνουν κακό στον εαυτό τους ή σε άλλους. Υπάρχει αυτό το ταμπού γιατί δεν υπάρχει κρατική μέριμνα, κοινωνική ευαισθητοποίηση και μοιραία διατηρείται η κουλτούρα του στιγματισμού.

Πότε πιστεύετε πως πρέπει να κάνουμε μια παύση και να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη; Μήπως καταλαβαίνουμε λίγο αργά ότι τα πράγματα «πήγαν στραβά»;
Με απασχολεί πολύ το θέμα της συνειδητότητας. Γιατί κάνω αυτό που κάνω; Με απασχολεί γιατί πολλές φορές αισθάνομαι ότι έχω την τάση να αναλύω, σε βαθμό που δεν ζω όσο αυθόρμητα θα ήθελα. Που δεν χαίρομαι ολόκληρη τη στιγμή, το εδώ και τώρα. Είναι σημαντικό να έχουμε μια επιστασία του εαυτού, να μπορούμε ανα διαστήματα να παίρνουμε μια απόσταση και να μας κοιτάμε, να μας λέμε την αλήθεια κι ας πονάει κι ας την φοβόμαστε. Και να ξεβολεβόμαστε. Είναι όμως εξίσου σημαντικό να αφηνόμαστε στη ζωή. Οι ασυνείδητες επιλογές μας έχουν να μας διδάξουν πολλά όταν αργότερα θα ανατρέξουμε σε αυτές για να καταλάβουμε ποιοι ήμασταν. Τώρα όταν μιλάμε για σοβαρές παθογένειες, για μοτίβα που επαναλαμβάνονται εκεί ναι. Εκεί πρέπει ενδεχομένως, να σφίξουμε τα δόντια και να σηκώσουμε μπροστά μας αυτό τον καθρέφτη να αποδεχτούμε ότι έχουμε πρόβλημα και να κινηθούμε προς την επίλυση του ζητώντας βοήθεια.   

Τελικά θεωρείτε ότι υπάρχει αυτό που λέμε κάρμα και δικαίωση ή είναι πιο ψευδαίσθηση και απλά αναφερόμαστε στις επιπτώσεις των πράξεων μας;
Νομίζω πως δεν υπάρχει πράξη που να μην έχει ένα αντίκτυπο. Στη ζωή μας θα μας έρθουν όλα. Καλά, κακά, ατυχίες και απροσδόκητες στιγμές τύχης. Δεν ξέρω αν πιστεύω στο κάρμα. Πιστεύω πολύ στην ενέργεια με την οποία πορευόμαστε στη ζωή. Και αυτό που φέρουμε αλλάζει καθώς μεγαλώνουμε. Αλλάζει και ο τρόπος που μεταβολίζουμε τα πράγματα.

Ποια είναι η αγαπημένη σας ανάμνηση από τις πρόβες;
Η αγαπημένη μου ανάμνηση από τις πρόβες όχι μόνο σε αυτή τη δουλειά αλλά στις περισσότερες είναι οι στιγμές που τίποτα δεν είναι σίγουρο. Όταν όλα είναι ρευστά και δεν υπάρχει καμμιά ασφάλεια να πατήσεις πάνω. Οι στιγμές «κινδύνου» που ασυνείδητα επιστρατεύεται ο εαυτός σου με ό,τι έχει. Οι στιγμές που είσαι κάποιος άλλος και ταυτόχρονα πιο πολύ από ποτέ εσύ. Αυτό συμβαίνει στους αυτοσχεδιασμούς. Που τελειώνει και λες, αυτό τώρα πως μου βγήκε; πόσο ανεξερεύνητο υλικό υπάρχει μέσα μου; Μαγεία. Αγαπημένη στιγμή στις πρόβες όταν βλέπω τους συναδέλφους μου να ανθίζουν. Να κατακτούν μια ποιότητα που νόμιζαν πως δεν είχαν. Να φωτίζονται. Με συγκινεί βαθιά. Ερωτεύομαι.

Φεύγοντας οι θεατές από την αίθουσα του Άλφα, τι θα θέλατε να πάρουν μαζί τους;
Δεν ξέρω.. μάλλον πως οι άνθρωποι δεν είμαστε μόνο ένα πράγμα. Πως μέσα μας κουβαλάμε το φως και το σκοτάδι. Πως όλοι βασανιζόμαστε και πως τελικά δεν υπάρχει θύτης και θύμα. Βασικά θα ήθελα να πουν τι ωραία παράσταση! Πάμε να μιλήσουμε για αυτό που είδαμε!

Ποια είναι η κινητήριος δύναμή σας;
Η έρωτας που νιώθω για τη δουλειά μου. Η πίστη που προσπαθώ να έχω στον εαυτό μου. Και οι αγαπημένοι μου άνθρωποι.