Terror: Μία πτήση, μία έκρηξη, μία δίκη. Κι εμείς ένορκοι

Στις 26 Μαΐου και λίγο μετά τις οχτώ το απόγευμα, ένα αεροπλάνο της Lufthansa ταξιδεύει από το Βερολίνο προς στο Μόναχο με 164 επιβάτες, υπό καθεστώς ομηρίας. Η διαταγή του τρομοκράτη προς τον πιλότο είναι να το ρίξει στο γήπεδο Allianz Arena του Μονάχου, κατά τη διάρκεια του αγώνα Γερμανίας - Αγγλίας, τον οποίο παρακολουθούν 70.000 φίλαθλοι. Η Γερμανική κυβέρνηση ενημερώνεται άμεσα και δύο μαχητικά αεροσκάφη απογειώνονται . Παρακολουθούν την κατάσταση από απόσταση αναπνοής περιμένοντας οδηγίες. Ο νόμος απαγορεύει ρητά στους πιλότους των μαχητικών να καταρρίψουν το πολίτικό αεροσκάφος. Δεν σκοτώνεις αθώους για να προστατέψεις άλλους αθώους. Παραβαίνοντας τις διαταγές όμως ο σμηναγός Λαρς Κοχ το καταρρίπτει για να προστατέψει τους φιλάθλους του γηπέδου. Επικαλείται την αριθμητική διαφορά. 

Τα διλήμματα
Ποιος έδωσε το δικαίωμα σε έναν απλό εκπρόσωπο του γερμανικού κράτους να σκοτώσει τους λίγους για να σωθούν οι πολλοί; Διαθέτει το δικαστήριο τα κατάλληλα νομικά εργαλεία για να μπορέσει να κρίνει δίκαια τη συνειδητή του απόφαση να αυτενεργήσει κατ’ αυτό τον τρόπο; Ποιος κώδικας τιμής και ποια αίσθηση δικαιοσύνης τού όπλισε το χέρι; Ποιος αποφασίζει ότι το λεγόμενο «μη χείρον βέλτιστον» αποτελεί το μέτρο της ηθικής μας; Τι είναι δίκαιο; Και τι άδικο; Εθνικός ήρωας ή δολοφονικός αλαζόνας; Οι αριθμοί, οι συσχετισμοί, οι υπολογισμοί και το ζύγισμα των ανθρώπινων ψυχών αιωρούνται για ώρα πάνω από την αίθουσα του δικαστηρίου κυριεύοντας τις σκέψεις όλων. Η ακροαματική διαδικασία ολοκληρώνεται. Ο λόγος τώρα στους ενόρκους για την τελική ετυμηγορία.

Το έργο «Terror» του Φέρντιναντ φον Σίραχ είναι ένα δικαστικό δράμα όπου οι θεατές ως ένορκοι καλούνται να κρίνουν, να αθωώσουν ή να καταδικάσουν τον Λαρς Κοχ γι. Αυτή του την πράξη που είχε ως αποτέλεσμα τον βίαιο θάνατο 160 ανθρώπων.

Εχοντας γνωρίσει τεράστια επιτυχία σε εβδομήντα και πλέον σκηνές στην Ευρώπη και την Αμερική, το «Terror» παρουσιάζεται για τρίτη φορά στην Ελλάδα, στο Θέατρο Βασιλάκου - Μαριάννα Τόλη, σε σκηνοθεσία Γιώργου Οικονόμου, μετάφραση Ευαγγελίας A. Νάνου και διασκευή Μιρέλλας Παπαοικονόμου, με έναν εξαιρετικό θίασο πρωταγωνιστών: Νίκος Ορφανός, Γιάννης Στεφόπουλος, Μαριάννα Πολυχρονίδη, Φιόνα Γεωργιάδη, Γιώργος Σπάνιας, Αντώνης Αντωνάκος.

© Νεκτάριος Κουρής

Terror: Λίγα λόγια από τους δημιουργούς της παράστασης στο Θέατρο Βασιλάκου - Μαριάννα Τόλη

Γιώργος Οικονόμου – σκηνοθεσία
Terror, τρόμος ή τρομοκρατία. Έχει η κοινωνία τα απαραίτητα εργαλεία για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας; Έχει  στρατιωτική δύναμη, εξοπλισμό   ασύλληπτο και προσωπικό εκπαιδευμένο για κάθε αποστολή. Έχει όμως λύσει τα νομικά, φιλοσοφικά και ηθικά ζητήματα που αφορούν στην αξία της ανθρώπινης ζωής; Μπορεί η κοινωνία να θυσιάσει ζωές αθώων για να σώσει ζωές άλλων, έστω και περισσοτέρων, αθώων;  Στα χρόνια που ακολούθησαν το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης τα ερωτήματα αυτά είναι πλέον φλέγοντα ζητήματα κι η ανάγκη να απαντηθούν επανέρχεται διαρκώς κι επιτακτικά.  Ο επισμηναγός Κοχ της πολεμικής αεροπορίας της Γερμανίας καταρρίπτει ένα Airbus της Lufthansa. Οι αεροπειρατές που το έχουν καταλάβει απειλούν να το ρίξουν σε ένα κατάμεστο στάδιο που διεξάγεται ένας ποδοσφαιρικός αγώνας Ο επισμηναγός αποφασίζει να παρακούσει τις ρητές διαταγές που έχει να μην χτυπήσει το Airbus.  Αποφασίζει να θυσιάσει 164 ζωές για να σώσει 70.000. Σε μια αποστροφή του λόγου της η εισαγγελέας λέει: «Κάνουμε λάθη και τα επαναλαμβάνουμε κάθε φορά εκ νέου, πράγμα που είναι στη φύση μας». Ήθος, συνείδηση, κοινή λογική, δίκαιο. Κάθε ένας από αυτούς τους όρους είναι ευαίσθητος, μεταβάλλεται από περίπτωση σε περίπτωση κι είναι από τη φύση τους έτσι φτιαγμένοι ώστε να μην μπορούμε να είμαστε σίγουροι πια πράξη είναι η σωστή σήμερα κι αν οι συλλογισμοί μας θα ισχύουν το ίδιο και αύριο.  Το δικαστήριο είναι η σκηνή του Terror. Είναι ο τόπος σύγκρουσης  ιδεών, στόχων, χαρακτήρων και προσωπικοτήτων σε μια δίκη ύψιστης  σημασίας . Είναι μια δίκη σταθμός, σαν την δίκη της Ιωάννας της Λορένης, του Ντρέιφους σαν τις αντιρατσιστικές δίκες της Αλαμπάμα κι οι συγκρούσεις που παρακολουθεί ο θεατής εύκολα παραπέμπουν και στην Αντιγόνη του Σοφοκλή, αλλά και στον Ιούλιο Καίσαρα του Σαίξπηρ. ‘Ένορκοι σ’ αυτήν την παράσταση είναι οι θεατές. Αθώος ή Ένοχος; Αυτοί αποφασίζουν.

Σχετικό Άρθρο

Θεατρο - Οπερα Το «Προσδοκώ» του Γιώργου Βέλτσου σε πρώτη πανελλήνια παρουσίαση

A.V. Team 09.02.2024, 17:37

Μιρέλλα Παπαοικονόμου – διασκευή
Με το έργο του αυτό, ο Ferdinand von Schirach, τραβά με βία το πάπλωμα από την ωραία κοιμωμένη μας ηθική. Από τις πρώτες κιόλας σελίδες, ένιωσα στους ώμους μου το βαρύ φορτίο που εσκεμμένα εναποθέτει ο συγγραφέας στον ανυποψίαστο θεατή. Ευθύνη. Μια ευθύνη που όσο βυθιζόμουν μέσα σε αυτή, γινόταν όλο και πιο προσωπική. Χωρίς καν να το καταλάβω, είχα βρεθεί σε πόλεμο με την ίδια μου την συνείδηση. Η σιγουριά, της αίσθησης δικαίου μέσα μου, κλονίστηκε. Στον αντίποδα της αμφισβήτησης, ο κατηγορούμενος μετατρέπεται στον απόλυτο ήρωα μιας τραγωδίας. Ο Schirach αφήνει στον θεατή την ευθύνη της προσωπικής του κάθαρσης. Η μοίρα ενός τραγικού ήρωα στα χέρια της συλλογικής μας συνείδησης. Ένας ευφυής ελιγμός που με γοήτευσε, με συγκλόνισε και με έφερε ένα βήμα πιο κοντά σε έναν «εαυτό» άγνωστο που όλοι μας κουβαλάμε, ελπίζοντας πως κάποτε θα γνωρίσουμε. Ολοκληρώνοντας την διασκευή του θεατρικού έργου είμαι πλέον βέβαιη πως οι θεατές που θα παρακολουθήσουν αυτή την παράσταση, θα αναμετρηθούν κι εκείνοι με άγνωστες πτυχές της συνείδησής τους.

Ευαγγελία Α. Νάνου – μετάφραση
Οκτώβριος του 2016. Τα γερμανικά Γυμνάσια δέχονται την πρόταση να μελετήσουν και να εντρυφήσουν στο θεατρικό έργο «Terror» του Φέρντιναντ φον Σίραχ. Έκτοτε και για μήνες αποτέλεσε δημόσιο ανάγνωσμα στα γερμανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα μέσης εκπαίδευσης. Το ίδιο διάστημα στην Γερμανία οι συζητήσεις για το έργο μονοπωλούν τα μέσα ενημέρωσης και τον έντυπο τύπο. Το έργο γυρίστηκε κατόπιν κινηματογραφική ταινία και πυροδότησε ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον της γερμανικής κοινής γνώμης. Αποφασίζω να το μεταφράσω. Ο εκδοτικός οίκος «Ηριδανός» στην Αθήνα αποφασίζει να το εκδώσει. Και η ιδέα γεννιέται! Η πλοκή με συνεπήρε, με καθήλωσε και με «έβαλε» απέναντι από τον καθρέπτη. Με έκανε κριτή και συνάμα συνένοχο. Έβγαλα τα συμπεράσματά μου. Το θέμα είναι άκρως επίκαιρο, κοινωνικοπολιτικό. Ταρακουνάει τον θεατή, ταρακουνάει την κοινωνία μας. Η προβληματική είναι σύγχρονη αλλά και ταυτόχρονα διαχρονική. Αφετηρία της μυθοπλασίας αποτελεί ένα «φανταστικό» συμβάν που προκαλεί μια πραγματικά φιλοσοφική συζήτηση. Η γλώσσα ασφαλώς ξύλινη, άμεση, ρεαλιστική, ορθολογιστική, χωρίς ιδιαίτερες συναισθηματικές χροιές. Το συναίσθημα προκαλεί «σοκ», τραντάζει και φοβίζει. Δεν είναι ευπρόσδεκτο. Παρόλο που πρόκειται για τον ακαριαίο θάνατο πολλών αθώων ψυχών, το συναίσθημα εδώ το προσπερνάμε. Δεν υπάρχει καθόλου χώρος παρερμηνείας των διαλόγων. Ψυχρός ανταγωνισμός μεταξύ ορθολογισμού (αριθμοί) και συνείδησης (χρόνος). Οι αριθμοί, οι υπολογισμοί, οι συσχετισμοί παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο όλο συμβάν, όπως ακριβώς το ξέρουμε και από τις αρχαίες τραγωδίες. Ο χρόνος εκλαμβάνεται ως μάρτυρας αυτής της ανθρώπινης περιπέτειας, ως αυτός που μπορεί να «λυτρώσει» την αλήθεια και να φέρει στο φως το δίκαιο. Η ουσία του έργου προδίδει τάσεις συνειδητής επαγρύπνησης, προκαλώντας την σύγκρουση των απόψεων και των επιχειρημάτων, διεγείροντας και αφυπνίζοντας το κριτικό πνεύμα και την κριτική σκέψη των θεατών. Ξαφνικά και άμεσα ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον Νόμο, με τους «άγραφους νόμους», με την δικαιοσύνη- και τελικά με την αυταπάτη ότι αυτοί οι προβληματισμοί ανήκουν σε άλλους. Όλα μας φαίνονται τόσα μακρινά και όμως είναι τόσο κοντά μας.