«ΜOMENT»: Η Ειρήνη Αναγνωστοπούλου μας εξηγεί τι την ενέπνευσε για να ανεβάσει την παράσταση

Τι θα συνέβαινε αν ήξερες ότι ο χρόνος τελειώνει αύριο; Ή ότι δεν τελειώνει ποτέ; Αν μπορούσες να μείνεις για πάντα νέος; Αν η ζωή επαναλαμβανόταν αέναα ή δεν υπήρχε παρελθόν; Κι αν μπορούσες να πιάσεις τον χρόνο; Να τον σταματήσεις έστω για μια στιγμή; Ποια θα ήταν αυτή; Αυτές και άλλες πολλές ερωτήσεις θέτει η Ειρήνη Αναγνωστοπούλου στη νέα παράσταση «MOMENT», που ανοίγει αυλαία την Πέμπτη 29 Φεβρουαρίου στο Θέατρο ΕΛΕΡ. Εμπνευσμένη από το βιβλίο του Alan Lightman «Τα Όνειρα του Αϊνστάιν», η Ειρήνη Αναγνωστοπούλου υπογράφει τη θεατρική διασκευή, σκηνοθετεί και παίζει μαζί με την ομάδα ΕΑΝ σε μια παράσταση με θέμα τον χρόνο και τα ερωτήματα του ανθρώπου που στέκει απέναντι του. Ο χρόνος είναι εν τέλει πάνω από τον άνθρωπο; Μια μάχη εξ’ ορισμού χαμένη; Ή μπορεί να ξανακερδηθεί;

Ειρήνη Αναγνωστοπούλου: Συνέντευξη για την θεατρική διασκευή και τη σκηνοθεσία της παράστασης «MOMENT»

Ποιος ήταν πιστεύετε ο στόχος του Alan Lightman; Τι τον ώθησε να γράψει «Τα Όνειρα του Αϊνστάιν»;
Το τι ώθησε έναν συγγραφέα να γράψει το βιβλίο του, μάλλον το ξέρει μόνο εκείνος! Αν κρίνω από την επιτυχία του βιβλίου, και από την εμπειρία μου ως αναγνώστρια, σίγουρα κατάφερε να μας φέρει κοντά στην ανθρώπινη διάσταση του χρόνου, ακόμη κι αν έχει ως αφετηρία το πάθος ενός επιστήμονα να κατανοήσει τη φύση του.

Κι εσάς; Τι σας ώθησε να επιχειρήσετε τη θεατρική διασκευή και να το σκηνοθετήσετε;
Διαβάζοντας το βιβλίο του Lightman γοητεύτηκα από τους ονειρικούς χρονο-κόσμους που διαδέχονται ο ένας τον άλλον. Η σκηνική απόδοση αυτών των ονείρων ήταν μια μεγάλη πρόκληση. Ταυτόχρονα γέλασα και συγκινήθηκα με την συνειδητοποίηση οτι η ανθρώπινη φύση -ακόμη και σε υποθετικούς κόσμους, όπου ο χρόνος θα μπορούσε να λειτουργεί διαφορετικά- στα αλήθεια δεν αλλάζει. Η λαχτάρα για επαφή, η μοναξιά, ο πόνος της απώλειας, η μανία ελέγχου όσων δεν μπορούμε να ελέγξουμε, αλλά και το δέος απέναντι στο αμετάκλητο είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε;
Ως προς το κείμενο ήταν η επιλογή κάποιων από τα τριάντα όνειρα του έργου, καθώς όλα δεν χωρούσαν στον θεατρικό χρόνο. Επίσης η δημιουργία θεατρικής δράσης, από εικόνες που είναι λογοτεχνικές και με έναν τρόπο περισσότερο κινηματογραφικές, παρά θεατρικές. Στο βιβλίο περιγράφονται πόλεις ολόκληρες, εικόνες πλήθους, ιδωμένες μακροσκοπικά, σαν κάποιος να κοιτάζει τον κόσμο από ψηλά. Στο θεατρικό έργο που προέκυψε, η δική μου ματιά μπήκε μέσα στα παράθυρα των σπιτιών αναζητώντας τη δράση και τις ιστορίες που κρύβονταν εκεί. Με αυτή την έννοια το «ΜΟΜΕΝΤ» είναι ένα νέο πρωτότυπο κείμενο, γιατί έχει σκηνές και διαλόγους που εμπνευστήκαμε από τη νουβέλα αλλά γράφτηκαν εξ ολοκλήρου από τη αρχή. Ως προς την σκηνοθεσία, ήταν όλα μια πρόκληση... με μεγαλύτερη ίσως την σκηνική απόδοση των ονειρικών εικόνων.

Διαβάζοντας το κείμενο στο οποίο βασίζεται η παράσταση, τι σας έβαλε περισσότερο σε σκέψεις ή σας έκανε εντύπωση;
Με εντυπωσίασε η συνειδητοποίηση ότι μέσα σε μια ανθρώπινη ζωή, ζούμε στα αλήθεια όλες τις πιθανές διαστάσεις του χρόνου. Και μιας κι εγώ δεν είμαι επιστήμονας και άρα αδυνατώ να κατανοήσω την επιστημονική διάσταση του χρόνου ή τη θεωρία της σχετικότητας σε όλη τους την έκταση, συγκινήθηκα από αυτή ακριβώς τη σκοπιά, την ανθρώπινη. Από τον αναλογισμό του πώς βιώνουμε τον χρόνο που μας δίνεται σε αυτή τη ζωή. 

Το έργο πραγματεύεται τον χρόνο και την μάχη του ανθρώπου να τον κατανοήσει. Θεωρείτε ότι είναι περιέργεια μας για κάτι μη απτό ή ο φόβος γιατί η έννοια του χρόνου συμπεριλαμβάνει και ένα «τέλος»;
Μάλλον τα δυο αυτά μαζί. Η φύση του ανθρώπου είναι περίεργη και ανήσυχη. Δεν αντέχει να μην ξέρει. Και αυτό ίσως είναι και το μεγαλύτερο μας λάθος. Κάποια πράγματα δεν στα αποκαλύπτει η γνώση ούτε η κατανόηση. Εκεί ξεκινάει το δέος, η φαντασία, η πίστη, η καλλιτεχνική δημιουργία. Για τον Άλμπερτ του έργου μας πάντως, το να κοιτάζει τον έναστρο ουρανό, δημιουργεί ασφάλεια. «Όλα γυρίζουν, όλα στη θέση τους, όλα σε τροχιά. Όπως όταν ήσουν μωρό, και ήταν η ώρα του ύπνου, και η μαμά ερχόταν από πάνω σου και έβαζε μπρος το μόμπιλε – Το μόμπιλε γυρνούσε, ερήμην σου, πάνω από σένα, και όλα ήταν καλά». Ίσως μέσα σε αυτή την ασφάλεια, του έναστρου στερεώματος, μπορεί ο άνθρωπος να αποδεχτεί και το τέλος του.

Τι σας γοητεύει περισσότερο στον χαρακτήρα του Άλμπερτ;
Τα απανωτά λάθη στα οποία πέφτει προσπαθώντας να πιάσει το άπιαστο. Από το ένα λάθος στο άλλο! «Και εκεί που πας να το πιάσεις, όλο σου ξεφεύγει, όλο σου ξεφεύγει» Μου θυμίζει μάλλον τον εαυτό μου! Είναι παρόμοια η πορεία κάθε καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλα και η ανθρώπινη εμπειρία, ειδικά απέναντι σε αυτά που νομίζουμε οτι μπορούμε να κατακτήσουμε, ή να κρατήσουμε. Και φυσικά το οτι βλέπει όνειρα. Πολλά όνειρα! Όταν η πραγματικότητα μπλέκεται με το όνειρο το κράμα είναι γοητευτικό, αν και ενίοτε οδυνηρό.

Ποιο σχόλιο προσφέρει το έργο σχετικά τα όνειρα και γιατί θεωρείτε ότι πασχίζουμε τόσο να τα αναλύσουμε;
Το έργο δεν θέλει τόσο να σχολιάσει τα όνειρα, όσο να ταξιδέψει μαζί τους. Να τα αφήσει να αποκαλύψουν τη φύση του χρόνου, αλλά και την φύση του ονειρευόμενου, δηλαδή την ανθρώπινη φύση.

Ποιο ερώτημα από αυτά που θέτει η παράσταση σας προβληματίζει περισσότερο;
Το αν μπορούμε να πιάσουμε τον χρόνο. Να κρατήσουμε τις στιγμές μας. Να πιάσουμε ή να πιαστούμε από τη ζωή. Και φυσικά η απάντηση είναι όχι. Μια συνειδητοποίηση οδυνηρή και ταυτόχρονα απελευθερωτική.

Γιατί το ονομάσατε «MOMENT», αφού ο άνθρωπος δεν μπορεί πρακτικά να αντιληφθεί την έννοια της στιγμής;
Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο, γιατί το μόνο που μπορούμε να κάνουμε σε σχέση με τη στιγμή είναι να την ζήσουμε.

Πόσο εύκολο θεωρείτε πως είναι να κάνουμε όνειρα όπως ο Αλμπερτ, σε μια εποχή που προωθείται ο ανταγωνισμός και αισθανόμαστε συνεχώς πως έχουμε «αργήσει»;
Τα όνειρα δεν τα γλυτώνουμε, όσο και αν τρέχουμε, όσο κι αν κυνηγάμε κατακτήσεις και επιδόσεις. Όνειρα κάνουμε θέλουμε δε θέλουμε. Ασταμάτητα, κάθε βράδυ. Ακόμα και αν δεν τα θυμόμαστε, ακόμη κι αν νομίζουμε ότι μπορούμε να τα αποφύγουμε. Ωραίο θα ήταν αν τα ακούγαμε και καμιά φορά.

Πότε πιστεύετε πως πρέπει να κάνουμε μια παύση και να κοιταζόμαστε στον καθρέφτη; Μήπως καταλαβαίνουμε λίγο αργά ότι τα πράγματα «πήγαν στραβά» και όντως χάνουμε την αίσθηση του χρόνου;
Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής μας απομακρύνουν από τον αναστοχασμό πάνω σε αυτά που ζούμε. Φαντάζομαι, το να παίρνουμε μια ανάσα και να αναλογιζόμαστε τι κάνουμε, θα ήταν πολύτιμο, αν βρίσκαμε λίγο χρόνο να το κάνουμε.

Αν μπορούσατε να ζείτε σε μια άλλη εποχή και να κατακτήσετε - με κάποιο τρόπο - το χρόνο, που θα πηγαίνατε;
Μάλλον δεν θα είχε μεγάλη σημασία το πότε, το σε ποια εποχή θα πήγαινα. Πάντα τον ίδιο αγώνα με τον χρόνο έδινε ο άνθρωπος και δεν νομίζω να αποτελούσα εξαίρεση του κανόνα, ανεξαρτήτως εποχής. Ίσως από περιέργεια να ήθελα να δω το μέλλον. Βέβαια αν ο χρόνος καμπυλώνεται και επιστρέφει στον εαυτό του, κάθε στιγμή, αυτό μάλλον σημαίνει οτι το μέλλον είναι ήδη εδώ μιας και εμπεριέχεται στο τώρα. Στην παρούσα στιγμή.

Ποια είναι η αγαπημένη σας ανάμνηση από τις πρόβες;
Δεν θα πω «όλες ήταν υπέροχες», γιατί το εγχείρημα της σκηνοθεσίας ήταν ένας δρόμος με μπόλικη αγωνία. Και μάλλον δεν θα σταματήσει, μέχρι και το πέρας των παραστάσεων. Η δημιουργική πορεία είναι δύσκολη και οριακά βασανιστική. Η ανάσα και οι χαρές ήταν ακριβώς σε αυτές τις άπιαστες στιγμές για τις οποίες μιλάει και το έργο. Στιγμές ανθρώπινης επαφής, συγκίνησης και γέλιου.

Φεύγοντας οι θεατές από την αίθουσα του ΕΛΕΡ, τι θα θέλατε να πάρουν μαζί τους;
Τον βιωμένο χρόνο. Ακόμη κι αν κρατάει μια στιγμή. Γιατί στην πραγματικότητα μια στιγμή χωράει τον χρόνο όλο.

Λίγα λόγια για την υπόθεση του «MOMENT»

Ο Άλμπερτ, ο νεαρός υπάλληλος ενός γραφείου ευρεσιτεχνιών, παλεύει με τον χρόνο. Αν τον κατανοήσει θα γίνει αυτό που πάντα ονειρευόταν: ο πιο διάσημος φυσικός στην ιστορία. Εξαντλημένος και φλεγόμενος από ιδέες, βλέπει ασταμάτητα όνειρα. Ονειρεύεται κόσμους, σε κάθε έναν από τους οποίους ο χρόνος λειτουργεί διαφορετικά. Όσο η μάταιη μάχη συνεχίζεται, τα όνειρα σφίγγουν γύρω του σαν κλοιός, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με τον ίδιο του τον εαυτό.

Το βιβλίο του Alan Lightman «Τα Όνειρα του Αϊνστάιν» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κάτοπρτο