Δημήτρης Μπογδάνος: Ο σκηνοθέτης του «Into the Woods» μιλάει για την παράσταση στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
Λίγες μέρες πριν την επιστροφή του αριστουργηματικού μετα-μιούζικαλ του Στίβεν Σόντχαϊμ «Into the Woods» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, ο σκηνοθέτης της παράστασης Δημήτρης Αγιοπετρίτης-Μπογδάνος εξηγεί πώς, μέσα από ανατροπές, αφοπλιστικό χιούμορ και συναρπαστικές μελωδίες, οι πιο αναγνωρίσιμοι ήρωες των αδελφών Γκριμ και του Σαρλ Περρώ γίνονται πρωταγωνιστές σε ένα σκοτεινό αντι-παραμύθι ενηλικίωσης.
Τι είναι ακριβώς το «Into the Woods»; Ένα παραμύθι χωρίς χάπι εντ, κατάλληλο για μεγάλα παιδιά; Μια ιστορία που προσγειώνει τους ήρωες των παραμυθιών. Ένα μετα-μιούζικαλ, πολύ κοντά στη ζωή, πολύ πραγματικό. Αυτή νομίζω είναι και η ομορφιά του. Παρά τα υπερβατικά στοιχεία του και την παραμυθένια ατμόσφαιρα, το «Into the Woods» δεν πετάει στα σύννεφα. Στη δεύτερη πράξη γίνεται σκοτεινό, σχεδόν ανθρωποφαγικό.
Ποιος ήταν πιστεύετε ο στόχος του Σόντχαϊμ; Τι τον ώθησε να γράψει το «Into the Woods»; Την εποχή που το έγραψε, το 1986, ο Ντίσνεϊ μεσουρανούσε ακόμα με τις ταινίες μεγάλου μήκους, με τις οποίες μεγαλώσαμε, και νομίζω ότι θέλησε να κάνει ένα σχόλιο πάνω σε αυτές. Πάρτε για παράδειγμα, το κυνήγι του happy ending που μας διδάσκει η κουλτούρα του. Ο Ντίσνεϊ τις έκανε όλες ροζ – ακόμα και τη «Μικρή γοργόνα», που δεν έχει happy end! Ο Σόντχαϊμ σχολιάζει παραμύθια, όπως η «Ωραία κοιμωμένη», η «Χιονάτη», η «Σταχτοπούτα», που στηρίζονται στο στερεοτυπικό «βρες τον πρίγκηπα του παραμυθιού, παντρέψου τον και κάνε παιδιά». Στην πρώτη πράξη αραδιάζει όλα αυτά τα στερεότυπα και μετά τα ανατρέπει. Ακόμα και τους δόλιους τους πρίγκηπες, το «ititem» που επιδιώκουν να κατακτήσουν η Σταχτοπούτα ή η Ραπουνζέλ, το «Into the Woods» τους δικαιώνει! Είναι σαν να λένε, «τι περιμένεις να κάνω, εμένα έτσι με μεγάλωσαν, να είμαι πρίγκηπας, δεν με μεγάλωσαν για να είμαι ειλικρινής…». Δεν μισεί κανέναν, δεν δημιουργεί καλούς και κακούς, έστω κι αν φαινομενικά στο παραμύθι υπάρχει «κακιά μάγισσα». Στο τέλος κι αυτή δικαιώνεται γιατί όσα λέει, μπορεί να ακούγονται σκληρά αλλά είναι σωστά, ουσιώδη. Έχω την αίσθηση, λοιπόν, ότι ο Σόντχαϊμ θέλησε να μιλήσει στη γενιά των millenials, να τους πει «δεν είμαστε μόνο ζαχαρωτά και ευχές. Προσέξτε τι εύχεστε, πού θέλετε να πάτε». Για μένα το «Into the Woods» είναι ένα φιλοσοφικό κείμενο.
Κι εσάς; Τι σας ώθησε να το μεταφράσετε και να το σκηνοθετήσετε; Αυτό το μιούζικαλ, ως έργο, έχει μια γλυκόπικρη επίγευση, «κουμπώνει» με αυτό που νιώθω ότι έχει και η ζωή, και είναι ωραίο να αντικατοπτρίζεται στο θέατρο. Η ταυτόχρονη χαρμολύπη, το γέλιο και το κλάμα μαζί. Νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος που με ιντρίγκαρε να το δουλέψω. Ήταν μια τρομερή πρόκληση για μένα και την Τζούλια Διαμαντοπούλου που έκανε την απόδοση των στίχων, να το συνθέσουμε, ζυμωθήκαμε πολύ με το έργο, η αγωνία μας ήταν να μην απουσιάζουν αυτά τα από γραφής στοιχεία.
Το «Into the Woods» ξεχωρίζει για την πυκνότητα της γραφής του. Πώς διαχειριστήκατε όλο αυτό το υλικό με δεδομένο ότι ο χώρος, τα μέσα, οι ηθοποιοί που είχατε στη διάθεσή σας ήταν περιορισμένα; Αρχικά, δεν είχα ιδέα τι με περίμενε (γέλια). Δεν μπορούσα να φανταστώ, όταν έκανα την πρόταση στην Εναλλακτική Σκηνή για το συγκεκριμένο μιούζικαλ, ότι θα ήταν τόσο δύσκολο! Ακόμα και τώρα που κάνουμε πρόβες ξανά και βλέπω τους τραγουδιστές να ξετυλίγουν αυτά τα λόγια, έχω μέσα μου μια μεγάλη περηφάνια τόσο για τον τρόπο που δουλέψαμε τότε, όσο και για το αποτέλεσμα. Εδώ να τονίσω πως αν και το κείμενο γράφτηκε από τον Τζέιμς Λαπάιν, κανείς δεν θα πει ότι το «Into the Woods» είναι δικό του έργο, πίσω από την ιδέα βρίσκεται αποκλειστικά ο Σόντχαϊμ. Είναι τόσο καθοριστική, τόσο αποκαλυπτική η μουσική του, που σ’ αυτή βρήκαμε απαντήσεις, ακόμα και σε σχέση με την ιστορία…
Τα σκηνικά αντικείμενα της παράστασης αναβιώνουν παλιότερες ιστορικές παραγωγές της Λυρικής. Είναι κι αυτό μια επιλογή που υπηρετεί τη λογική του μετα-μιούζικαλ, όπως χαρακτηρίζεται; Φυσικά. Γνωρίζοντας ότι όλες σχεδόν οι ιστορίες του «Into the Woods» έχουν ανέβει από τη Λυρική σε εμβληματικές παραστάσεις, σκέφτηκα τι θα γινόταν αν αναζητούσαμε στα βεστιάριά της κοστούμια, κάστρα, αντικείμενα που έχουν πρωταγωνιστήσει σε τέτοιες παραγωγές, και δημιουργούσαμε μια νέα εικαστική πρόταση, για να αφηγηθούμε αυτές τις ιστορίες με τον δικό μας τρόπο. Βοήθησε και η συνθήκη που προϋπήρχε, σύμφωνα με την οποία μια ομάδα παιδιών θα έστηνε μια παράσταση με τα υλικά που θα συναντούσε στη σοφίτα της γιαγιάς. Με δεδομένο ότι τότε δεν είχαν ανέβει και πολλά μιούζικαλ, διαφορετικά από την κλασική μίμηση του Μπρόντγουεϊ και του Γουέστ Εντ, η ιδέα μού φάνηκε δελεαστική και γόνιμη να παρουσιαστεί στο ελληνικό κοινό. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι μόνο η Λυρική θα μπορούσε να κάνει αποδεκτή μια πρόταση που αντιτίθεται στον εντυπωσιασμό, όπως και ότι δεν θα μπορούσε να παρουσιαστεί πουθενά αλλού πέρα από την Εναλλακτική Σκηνή. Και χαίρομαι που στις λίγες παραστάσεις που καταφέραμε να κάνουμε το 2020, το feedback του κόσμου ήταν «επιτέλους, είδαμε μιούζικαλ αλλιώς».
Στο πρώτο του ανέβασμα, το «Into the Woods» γνώρισε μεγάλη επιτυχία αλλά για λίγο, καθώς οι παραστάσεις διακόπηκαν λόγω του λοκντάουν. Στο διάστημα που μεσολάβησε, μπήκατε στον πειρασμό να αλλάξετε, να διορθώσετε κάτι; Ως προς το κείμενο, απειροελάχιστα. Σκηνικά, έχουμε δύο αντικαταστάσεις, κάτι πολύ γόνιμο γιατί σε προκαλεί να ξαναδείς κάποια πράγματα. Είμαστε κι εμείς, άλλωστε, μετακινημένοι μετά από 3 χρόνια. Στην παρούσα φάση, αγαπάμε περισσότερο αυτούς τους λαβωμένους ήρωες. Πριν, στεκόμασταν πιο αποστασιοποιημένα, μετωπικά. Τώρα αισθάνομαι ότι είμαστε πιο κοντά τους, έχουμε βιώσει στο πετσί μας τις διαχειρίσεις που χρειάζεται να κάνουν. Το έργο αυτό θίγει εξαιρετικά την ανάγκη του community, του δεσίματος μιας κοινωνίας, γιατί μόνο αν έρθει κοντά, απέναντι στον κίνδυνο, σε οτιδήποτε είναι μεγαλύτερο και τρομακτικό, μπορεί να το κατατροπώσει. Στο μιούζικαλ ο κίνδυνος είναι μια γιγάντισσα. Σύμφωνα με κάποιες αναλύσεις, ο Σόντχαϊμ αναφερόταν στο AIDS. Για εμάς ο κίνδυνος ήταν ο Covid.
Όταν μιλήσαμε πριν 4 σχεδόν χρόνια μου είχατε αναφέρει ότι αυτά που θίγει το «Into the Woods» είναι πολύ βαριά. Αν παρουσιαστούν ως έχουν ο θεατής σηκώνει άμυνα, ενώ με το χιούμορ και τη μουσική γίνεται πολύ πιο δεκτικός. Αισθανθήκατε ότι αυτά τα δύο εργαλεία λειτούργησαν και στη δική σας προσέγγιση; Πάρα πολύ. Είναι κοντά και στη δική μου κοσμοθεωρία για το πώς κάνουμε θέατρο. Πολύ σπάνια θα ξεκινήσω με το σκεπτικό «θα κάνω μια κωμωδία, θα κάνω ένα δράμα». Δεν μου ταιριάζει. Λέω «πάμε να πούμε μια ιστορία. Σε ποιες στιγμές θα μας προκαλέσει γέλιο και σε ποιες συγκίνηση;» Αυτό, το «Into the Woods» το είχε εξαρχής, γεγονός που με βοήθησε να επικοινωνήσω καλλιτεχνικά με την ιστορία που αφηγείται. Το αν το ανέδειξα, αν συμπορεύτηκα και το ενίσχυσα θα το κρίνει ο θεατής.
Όσοι προλάβαμε τότε να παρακολουθήσουμε την παράσταση, εντυπωσιαστήκαμε από το καστ των ερμηνευτών αλλά και από τους μουσικούς. Πώς ήταν η συνεργασία σας;
Οφείλω πολλά στον φανταστικό Στάθη Σούλη, τον μαέστρο μας,τους δύο κρουστούς μας και σε αυτά τα 11 παιδιά με τις υπέροχες φωνές. Μαθαίνω από τον τρόπο που διαβάζουν ένα μουσικό έργο. Πραγματικά ντρέπομαι που τραγουδάω δίπλα τους, με τον μικρό ρόλο του αφηγητή που κρατώ στην παράσταση. Κι αυτό το μιούζικαλ δεν είναι «ευκολάκι». Έχει φωνητικές απαιτήσεις επιπέδου όπερας σε συνδυασμό με υψηλά υποκριτικά προσόντα. Κι εγώ βάζοντάς τους σε μια συνθήκη με διπλούς και τριπλούς ρόλους, ενώ συγχρόνως μετακινούν σκηνικά και κιβώτια μεταφοράς, τους το τερμάτισα! Έχει βγει όμως ένα πολύ ομαδικό αποτέλεσμα. Έχει γίνει προσωπική υπόθεση όλων κι αυτό είναι μεγάλη τύχη για έναν σκηνοθέτη. Όσο για τη Νάντια Κοντογεώργη, τι να πω! Ήταν ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο επικοινώνησα την επιθυμία μου να κάνω το «Into the Woods» και η μόνη που ζήτησα να έχω οπωσδήποτε μαζί όταν έκανα την πρόταση στη Λυρική. Είναι ένα φωτεινό πλάσμα, που έχει ανησυχίες για όσα κάνει με την τέχνη της, που ονειρεύεται.
Φεύγοντας οι θεατές από την αίθουσα της Εναλλακτικής τι θα θέλατε να πάρουν μαζί τους; Λέω συχνά πως η ευλογία της θεατρικής πράξης είναι ότι κάθε θεατής μπορεί να δει κάτι διαφορετικό. Το συγκεκριμένο μιούζικαλ με τις σπονδυλωτές ιστορίες που μπλέκονται σε μια, έχει πολλά επίπεδα και μπορεί να δημιουργήσει πολλαπλά μονοπάτια για τους θεατές. Είναι εύκολο, νομίζω, να έχουμε διαφορετικά «δωράκια». Κάποιος, ας πούμε, μπορεί να παρακινηθεί να ψάξει μέσα του πώς θα συμφιλιωθεί με τους γονείς του ή πώς θα διαχειριστεί τη σχέση του με τα παιδιά του. Άλλος να δει πού βρίσκεται η ερωτική ζωή του, πόσο τον έχει παρασύρει το κυνήγι του χρήματος. Κάποιος, τέλος, μπορεί να εξετάσει το εδώ και το τώρα του, μήπως κάνοντας διαρκώς προβολή στα επόμενα, τελικά δεν ζει το σήμερα; Το «Into the Woods» θα μπορούσε να είναι μια ψυχαναλυτική συνεδρία που αφήνει ανοιχτά ερωτήματα…
Το έργο της Μαρίας Ζαβάκου για τον ψηφιακό εκφοβισμό και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η νέα γενιά ανεβαίνει στη σκηνή σε σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου
14°
