Λένα Παπαληγούρα: «Δεν είναι πραγματικά πανέμορφο να είσαι πιστός σε αυτά που ονειρεύεσαι;»

Συνάντησα την Λένα Παπαληγούρα σε ένα καφέ στην Ξενοκράτους, σε ένα σύντομο διάλειμμα από την ασταμάτητη καθημερινότητά της. Αυτή την εποχή συμπρωταγωνιστεί με τον Μιχάλη Σαράντη στο «Συρανό», το έργο ωδή στον θάνατο και στον έρωτα του Εντμόν Ροστάν, που σκηνοθετεί ο αδελφικός της πλέον φίλος μετά από κάμποσες συνεργασίες, Γιώργος Νανούρης ξετυλίγοντας το κουβάρι ενός παραμυθιού ενηλίκων, όπως το αποκαλεί και η ίδια, αναλλοίωτο στο χρόνο. Κάπου ανάμεσα στο θέατρο και στη ζωή βρίσκονται οι απαντήσεις που μας ταλανίζουν, οπότε αυτό το μονοπάτι πήρε και η κουβέντα μας. Μιλήσαμε λοιπόν, μεταξύ άλλων, για το τι την συγκινεί στην ανθρώπινη φύση, πότε νιώθει περήφανη, τι την κάνει να ξυπνάει το πρωί και να λέει «πάμε πάλι» αλλά και πόσο αγχωτικό και δυστοπικό βρίσκει το παρόν και κυρίως μέλλον.

Πραγματικά, πότε και πώς τα προλαβαίνεις όλα;
Ξεκίνα με το ότι ήρθα μόλις από τη λαϊκή, λέει πολλά. Στη δουλειά μας είναι πολύ συχνό φαινόμενο κάτι να παίρνει παράταση, ένα γεγονός που φυσικά είναι ευχής έργον. Η δικιά μου ιδιοσυγκρασία δεν μπορεί να το προσπεράσει αυτό, οπότε τα συνδυάζω. Χρειάζεται καλός προγραμματισμός και η πολύτιμη βοήθεια από την οικογένεια μου και τους συνεργάτες μου βέβαια, χωρίς αυτούς δεν θα ήταν εφικτό. Με τον άντρα μου τα μοιραζόμαστε όλα, είμαστε πραγματικά ομάδα. Όσον αφορά τους συνεργάτες, είναι εξίσου οικογενειακή η σχέση μας, τον Γιώργο τον νιώθω σαν αδερφό μου. Αυτό που στερούμαι φυσικά είναι ο ύπνος, αλλά ό,τι κάνω το απολαμβάνω και δεν μου φαίνεται στην πραγματικότητα τόσο εξαντλητικό.

Με τον Γιώργο Νανούρη και τον Μιχάλη Σαράντη, έχετε κάνει διάφορες πολύ επιτυχημένες συνεργασίες. Τώρα βρίσκεστε πάλι μαζί σε άλλη μια παραγωγή. Πώς νιώθεις για αυτό;
Με μια λέξη, «ευγνωμοσύνη». Όσο μεγαλώνω μου αρέσει να συναντιέμαι με ανθρώπους που μοιραζόμαστε πράγματα και επικοινωνούμε βαθιά. Κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη και τη δουλειά μας πιο γρήγορη αλλά και ενδιαφέρουσα. Με τα παιδιά έχουμε πλέον συγγενικούς θα έλεγα δεσμούς. Η «Κατερίνα» ήταν σημείο τομής για εμένα και τον Γιώργο, γιατί εκτός από το ότι μας ένωσε, μας μεγάλωσε κιόλας, εξού και η αδερφική μας σχέση. Ο Γιώργος συναντήθηκε με το Μιχάλη στον Αίαντα και μετά βρεθήκαμε μαζί στην Ιφιγένεια εν Ταύροις. Ξεκινήσαμε από ένα μονόλογο με δύο μικρόφωνα και έναν φακό και καταλήξαμε στην Επίδαυρο, οπότε μάλλον ήταν επιτυχημένη αυτή ένωση. Επειδή είμαι όμως πολύ αφοσιωμένη στους φίλους μου, μου αρέσει να κάνω και πράγματα μόνη μου, για να γυρίζω ανανεωμένη και πιο ευχάριστη.

Η Ρωξάνη είναι μια ηρωίδα ενός έργου που γράφτηκε τον 19ο αιώνα, όπως και ο ρόλος σου στο Κουκλόσπιτο. Τι ομοιότητες βλέπεις στις γυναίκες του τότε και του σήμερα;
Στο Κουκλόσπιτο ο ρόλος μου έχει τρομακτικά πολλά στοιχεία που αναγνωρίζεις σε μια σύγχρονη γυναίκα. Έχουν γίνει ελάχιστες παρεμβάσεις, όχι όμως στον πυρήνα κανενός ήρωα αλλά ούτε και στους διαλόγους, κάτι αποκαλυπτικό και άκρως σοκαριστικό γιατί μας φανερώνει ότι οι αλλαγές στην κοινωνία είναι φαινομενικές όχι πυρηνικές.

Με ποιον τρόπο έχετε προσεγγίσει σκηνοθετικά το ρόλο και όλη την παράσταση, ώστε να φέρετε την ιστορία του Συρανό στο παρόν;
Στον Συρανό το μεγαλύτερο στοίχημα είναι ότι το κείμενο είναι έμμετρο σαν ένα ποίημα. Είναι συνεπώς μια δοκιμασία το να κάνουμε το λόγο δικό μας ώστε ο θεατής να αντιληφθεί τη μουσικότητα και την ποίηση, χωρίς να το θεωρήσει στημένο. Παρόλο που ο Συρανό είναι αληθινό πρόσωπο στο μυαλό μου έχει στοιχεία παραμυθιού ενηλίκων. Έτσι δουλέψαμε απαλλαγμένοι από χρόνους και τόπους, καθώς έχει το στοιχείο του πάντα και ποτέ που έχουν τα παραμύθια. Ο έρωτας και ο θάνατος θα συγκινούν πάντα, απλώς οι σύγχρονοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το έργο με μια σύγχρονη ματιά.

Τι σε συγκινεί στην Ρωξάνη;
Η Ρωξάνη είναι μια ρομαντική ηρωίδα που όμως έχει πυγμή και είναι πολεμίστρια. Είναι πανούργα και οδηγεί τις καταστάσεις εκεί που θέλει. Τα φτιάχνει όλα έτσι ώστε να κρατήσει τον αγαπημένο της κοντά της, αλλά χάνει το πιο σημαντικό, ότι δεν είναι αυτός που νομίζει. Με συγκινεί η ανθρώπινη φύση, που νομίζουμε πως τα ελέγχουμε όλα, αλλά χάνουμε αυτή τη λεπτή γραμμή που είναι αποκαλυπτική και την ανακαλύπτουμε συνήθως μια στιγμή που είναι ήδη πολύ αργά. Πλάθουμε ιδέες για τους ανθρώπους και ερωτευόμαστε πολλές φορές αυτές.

Ζούμε σε μια εποχή όμως που η εικόνα και τα social media μετράνε πιο πολύ από  το, ας πούμε, ηθικό δίδαγμα μιας παράστασης. Πώς το βιώνεις εσύ όλο αυτό;
Με φρικάρει η εποχή που ζούμε, χωρίς να λέω ότι απέχω. Είναι αντιφατική και ενδιαφέρουσα μια παράσταση με έμμετρο λόγο σε μια εποχή μονολεκτική, γρήγορη, με μια καθημερινότητα τόσο αμείλικτη. Μου αρέσει που προσκαλούμε τον κόσμο να επιστρέψει στην ποίηση. Εκτός της μορφής του λόγου, επιχειρούμε ένα διπλό στοίχημα, με το θέμα που πραγματεύεται η ιστορία μας, την αντίσταση στην ιδανική εικόνα. Σε μια εποχή που όλα είναι γύρω από την εικόνα, ο Συρανό είναι ήρωας και αντιήρωας. Το έργο αυτό είναι ένα βάλσαμο στην εποχή μας και επιστρατεύοντας όλα τα πρώτα υλικά του θεάτρου προσφέρεται για να ξεδιπλώσει όλη την μαγεία του.

Ίσως ο σύγχρονος Συρανό να είχε εξίσου πολλές ανασφάλειες αλλά να είχε τη διπλή ανάγκη να τις κρύψει… Μπορεί αυτά που ντρεπόμαστε να είναι καμιά φορά τα πιο γοητευτικά στοιχεία μας;
Νομίζω πως συνήθως οι ατέλειες είναι που μας έλκουν περισσότερο. Ακόμα και στον άνδρα μου, το πρώτο χαρακτηριστικό του που με γοήτευσε είναι πως λέει λίγο περίεργα το λάμδα. Μια εποχή με τόσο φίλτρο φυσικά κρύβει μια τεράστια κενότητα, ένα ιδανικό που από κάτω είναι τόσο σαθρό, μια βιτρίνα άνευ περιεχομένου. Δεν λέω πως δεν θα έκανα ποτέ κάποια αισθητική επέμβαση, κυρίως όσον αφορά το γήρας, αλλά την ελιά μου παρόλο που το έχω σκεφτεί δεν θέλω να την αφαιρέσω γιατί είναι το χαρακτηριστικό μου. Είναι ενός είδους αντίσταση το να παραμένεις αναλλοίωτος, όσο μπορείς δηλαδή, σε μια εποχή που είναι όλα πανομοιότυπα.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη σου δυσκολία στην αναμέτρηση σου με τη Ρωξάνη;
Η φύση του λόγου, γιατί αδιαμφισβήτητα θέλει δουλειά η έμμετρη στιχομυθία να γίνει κτήμα σου. Επίσης μέσα στο έργο εξερευνούνται διάφορες φόρμες του θεάτρου και χρειάζεται ανοιχτοσύνη και ευελιξία το να μεταπηδάς από το ένα είδος στο άλλο χωρίς υποκριτικά κενά. Η Ρωξάνη ξεκινάει ως μια ανάλαφρη κωμική ηρωίδα και στην διαδρομή αμφιταλαντεύεται ανάμεσα σε έντονα κωμικά αλλά και δραματικά στοιχεία. Για να μην φαίνεται αυτό ως κάτι κατασκευασμένο και στεγνό, πρέπει να είμαστε εύπλαστοι, να έχουμε ρευστότητα, βαθιά επικοινωνία και πίστη στο υλικό και στο έργο. Να θέλεις δηλαδή να παίξεις την ιστορία. Η Ρωξάνη είναι ο μόνος γυναικείος ρόλος της παράστασης  και φέρει το βάρος του συμβόλου. Εγώ δεν ήθελα να παίξω το σύμβολο βέβαια και δόθηκε σκηνοθετικά αυτή η διαφορά, μέσω της ένδυσης, καθώς εγώ φοράω ένα κόκκινο φόρεμα ενώ οι άλλοι φορούν μαύρα.

Τι σε γοητεύει στα κλασικά έργα;
Τα προτιμώ, όπως φαίνεται άλλωστε, αν όμως σου δοθεί η ευκαιρία να ασχοληθείς με σύγχρονα έργα το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μοναδικό και η διαδικασία πολύ ενδιαφέρουσα. Καταπιάνεσαι με φλέγοντα θέματα και μιλάς για κάτι που συμβαίνει στο παρόν. Τα κλασικά έργα όμως έχουν άλλη γοητεία, είναι έργα που έχουν επιβιώσει στον χρόνο, γιατί είχαν, έχουν και θα έχουν μια θεματολογία που μας αφορά. Είναι έργα πολυεπίπεδα και πολύπλευρα, που προσφέρονται για ηθοποιούς. Με συγκινεί να παίζω ρόλους από κλασικά έργα, γιατί αυτά διάβαζα και με έκαναν να θέλω να γίνω ηθοποιός και σε αυτή την δεξαμενή έργον επιστρέφω όταν θέλω να αντλήσω έμπνευση. Επιπλέον καλύπτουν ένα μεγάλο υποκριτικό φάσμα και δοκιμάζουν τα όρια σου όπως και στην αρχαία τραγωδία.Είναι γραμμένα έτσι ώστε να κάνεις και εσύ μια διαδρομή προς αυτά. Στον εαυτό μου λέω -για να μην τρελαθώ- πως μας υπερβαίνουν ούτως ή άλλως και καταθέτω απλώς τη προσωπική μου ματιά τη δεδομένη στιγμή. Δουλεύοντας πάνω σε κλασικά έργα νιώθω και κάτι άλλο περίεργο. Νιώθω σαν μέσα από αυτά, και τις σχεσεις που περιγράφουν να έχω συμφιλιωθεί με πρόσωπα της δίκης μου ζωής. Ίσως επειδή αγγίζουν βαθιά υπαρξιακά θέματα με βοηθούν εμενα να κατανοήσω και με το μυαλό αλλά κυριως με την ψυχή μου δικά μου ερωτήματα γύρω από τη ζωη αλλά με ωθούν και να επαναπροσδιορίσω τη σχέση μου με τους ανθρώπους.

Έχεις άγχος πριν από κάθε παράσταση; Φοβόσουν ποτέ την έκθεση;
Πάντα αγχώνομαι αλλά όχι σε καταλυτικό βαθμό. Υπερισχύει η αδρεναλίνη που λειτουργεί πιο παραγωγικά για μένα. Σε κάθε ρόλο βρίσκω ένα λόγο που με κάνει να υπερβαίνω το φόβο της έκθεσης, όπως το να φτάσω σε μια συγκεκριμένη σκηνή. Μου αρκεί αυτό για να βάλω τον εαυτό μου σε αυτή τη διαδικασία. Το κίνητρο μου να υπερασπιστώ την ηρωίδα είναι μεγαλύτερο από το δικό μου προσωπικό φόβο. Ειδικά στην αρχή ενός μονολόγου όπως στην «Κατερίνα», είχα φοβερό άγχος, αλλά βρίσκω πάντα το γιατί θέλω να πω αυτή την ιστορία.

Η ταινία μικρού μήκους του Θανάση Νεοφώτιστου, «Airhostess- 737», έχει κάνει μεγάλα και πολύ όμορφα ταξίδια. Πώς ένιωσες με το αφιέρωμα του New Yorker στην ταινία που πρωταγωνιστούσες; Πότε λες «τα κατάφερα»;
Εγώ κάπως το τι έχει συμβεί δεν το έχω αντιληφθεί απόλυτα ακόμα. Είναι ένα δώρο που έχει έρθει στη ζωή μου. Δύο φορές έχω νιώσει αυτή την ενέργεια, στην πρεμιέρα της «Κατερίνας» και στα γυρίσματα αυτής της ταινίας. Μια πραγματικότητα πολύ συντονισμένη που είναι σαν αν ξέφυγε από εμάς και αυτό αποδεικνύει την απίστευτη διαδρομή που έκανε για μια ελληνική ταινία μικρού μήκους. Όσον αφορά το New Yorker, είναι η πιο περίτρανη απόδειξη ότι όταν κάτι αξίζει, αν και δεν είναι νομοτελειακό, μπορεί να αναδειχθεί ακόμα και από μια τόσο μικρή χώρα. Νομίζω ότι μου επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά ότι αν αυτό που τόσο αγαπώ έχει τέτοια αποδοχή, δεν έκανα λάθος που το ακολούθησα. Πέραν αυτού απέκτησα μια ανεκτίμητη φιλία με το Θανάση και με στεναχωρεί φοβερά που δεν θα μπορώ να είμαι μέρος στην μεγάλου μήκους του. Είναι μια θυσία που καλούμαστε να κάνουμε σε αυτό το επάγγελμα όταν «τρέχει» κάποια άλλη δουλειά παράλληλα, που ίσως σε άλλη χώρα και με καλύτερη οργάνωση να μην χρειαζόταν. Ο Θανάσης με την μικρή του πτήση έκανε μεγάλα ταξίδια και είμαι σίγουρη πως αυτός ο υπερταλαντούχος άνθρωπος, που ξεκίνησε αυτή τη ταινία από ένα όνειρο, θα έχει εκπληκτική πορεία. Δεν είναι πραγματικά πανέμορφο να είσαι πιστός σε αυτά που ονειρεύεσαι;

Ποια είναι η κινητήριος δύναμή σου;
Τα παιδιά μου είναι η δύναμη μου και η χαρά μου. Τους αφιερώνω όλο μου τον προσωπικό χρόνο και δεν νιώθω ότι στερούμαι κάτι γιατί περνάμε απλώς φανταστικά. Φυσικά έχω και υπαρξιακή σχέση με την δουλειά μου, αλλά παρόλο που κουράζομαι δεν δυσανασχετώ. Το μυαλό μου είναι προγραμματισμένο σε αυτές τις κατευθύνσεις και το μόνο που ίσως μου λείπει είναι ότι δεν βλέπω τόσο πολύ θέατρο πλέον, αν και αγαπώ πολύ το ρόλο του θεατή.

Τι αγαπάς και τι μισείς στην πόλη μας;
Μου αρέσει πολύ η Αθήνα τη νύχτα γιατί δεν φαίνονται οι ασχήμιες της. Φυσικά και αγαπώ το ιστορικό κέντρο και το γεγονός ότι ανά πάσα στιγμή μπορούμε να βρεθούμε στη θάλασσα. Ιδανικά θα ήθελα να μένω στο Σούνιο, είναι το πιο ωραίο μέρος στον κόσμο για μένα. Δεν μπορώ τη βρωμιά και τις υποβαθμισμένες περιοχές εκεί γύρω από την Ομόνοια γεμάτες εξαθλίωση, με θλίβει πάρα πολύ που οι δρόμοι με ονόματα με τόσο βάρος, όπως η Ευριπίδου και η Σοφοκλέους, έχουν καταντήσει έτσι. Με ταράζει η αγένεια, ο ρατσισμός, η έλλειψη παιδείας -που ο καθένας πετάει το σκουπίδι του όπου βρει- και τα αμέτρητα πολεοδομικά εγκλήματα. Έχει μια γοητευτική ασχήμια όμως αυτή η πόλη και ομολογώ πως την αγαπάω πολύ. Δεν θα μπορούσα να ζήσω αλλού.

Για το τέλος, ποια ερώτηση θα ήθελες να σου κάνει κάποιος και δεν σου την έχει κάνει ποτέ κανείς;
Θα ήθελα να με ρωτήσει η φύση, όταν έρθει εκείνη η μοιραία ώρα, πώς θα ήθελα να πεθάνω και με αφήσει να επιλέξω τον τρόπο. Θα ήθελα, αν έχει την καλοσύνη δηλαδή, να μην ταλαιπωρηθώ ούτε εγώ, ούτε οι γύρω μου.