- CITY GUIDE
- PODCAST
-
29°
Η «Ορέστεια» του Αισχύλου που προκάλεσε άγρια επεισόδια τον Νοέμβριο του 1903
Ο νεκρός εφημεριδοπώλης, οι δεκάδες τραυματίες και οι εντάσεις απασχόλησαν πολύ καιρό την ελληνική κοινωνία - Την Παλλάδα Αθηνά ενσάρκωνε στην παράσταση η 16χρονη τότε Μαρίκα Κοτοπούλη
Η παράσταστη «Ορέστεια» του Αισχύλου που προκάλεσε βίαια επεισόδια με νεκρό και τραυματίες στις 1 Νοεμβρίου 1903 - Η διαμάχη λογιοτάτης - δημοτικής παράδοσης.
«Τοξικό κλίμα», πολιτικές αντιπαραθέσεις εκτός ορίων, troll, δεξιοί-κομμουνιστές και λοιπά φρούτα που νομίζουμε ότι άνθισαν σταδιακά και προοδευτικά στην ελληνική κοινωνία, δεν είναι άλλο από μια τρόπον τινά φυσική συνέχεια της εν γένει «πνευματικής φυσιολογίας» και των ηθικών κωδίκων στη ζωή του λαού μας.
Πριν ακριβώς 120 χρόνια, την 1η Νοεμβρίου του 1903, με αφορμή μια παράσταση στο Βασιλικό Θέατρο των Αθηνών, σημειώθηκαν δριμύτατα επεισόδια που κόστισαν τη ζωή σε έναν άτυχο 22χρονο εφημεριδοπώλη και κατά κάποιες άλλες πηγές και σε έναν ακόμα Έλληνα αγνώστων λοιπών στοιχείων.
Η παράσταση «Ορέστεια» του Αισχύλου που προκάλεσε βίαια επεισόδια το 1903
Ήταν μια περίεργη εποχή για την Ελλάδα, που η εθνική ανασύνταξη και η ανάταση δεν ήταν απλώς ζήτημα εφαρμογής θεσμικών μέτρων και εκσυγχρονιστικής πολιτικής, αλλά ένα πλέγμα προϋποθέσεων και ιδεολογικών προσεγγίσεων πολλών ζητημάτων με πάμπολλες προεκτάσεις.
Η χώρα είχε ανάγκη μια στροφή και της πνευματικής και της πολιτικής ηγεσίας, διπλωματικούς ελιγμούς και οπωσδήποτε την αρωγή των δημιουργικών λαϊκών δυνάμεων. Και τότε όπως πολλές φορές στην ιστορία μας, οφείλαμε να γυρίσουμε σελίδα, να στραφούμε στις παραδοσιακές πηγές και να εγκαταλείψουμε τη στείρα αρχαιολατρία.
Εν ολίγοις, η Ελλάδα έπρεπε να ξανασυστηθεί στον κόσμο και στον εαυτό της, διακηρύσσοντας την αυθεντική της ελληνικότητα. Δεν ήταν εύκολη ούτε αναίμακτη μια τέτοια αλλαγή, ειδικά στον πνευματικό κόσμο της χώρας.
Σχηματικά, αναδείχθηκε μια νέα γενιά διανοουμένων, η οποία εντάσσεται στο κίνημα του Δημοτικισμού, το μοναδικό που κατάφερε να ορθώσει το ανάστημά του απέναντι στον πανίσχυρο Λογιοτατισμό που κυριαρχούσε στο Πανεπιστήμιο. Ήταν το πλέον κομβικό σημείο στον ρου του πνευματικού γίγνεσθαι της χώρας.
Χαρακτηριστικό είναι ότι οι πολυήμερες και αιματηρές ταραχές του Νοεμβρίου του 1901 στην Αθήνα, τα περίφημα «Ευαγγελικά», προκάλεσαν την πτώση της Κυβέρνησης Θεοτόκη, καταδεικνύοντας την ευαισθησία της κοινής γνώμης απέναντι σε οτιδήποτε αφορούσε στο (εθνικά ακανθώδες) Γλωσσικό Ζήτημα.
Ήταν ουσιαστικά η σύγκρουση των δυο σχολών που κληροδότησε ο Βυζαντινός πολιτισμός στον Νέο Ελληνισμό: από τη μία η λογιοτάτη και σχολαστική παράδοση, από την άλλη η λαϊκή και δημοτική παράδοση.
Οι λόγιοι της Τουρκοκρατίας, γράφοντας στην αττική ή την κοινή ελληνιστική, είχαν την πίστη ότι συνέβαλαν στη διαφύλαξη της (υπό κίνδυνο) εθνικής ιδιοπροσωπίας.
Ο Λογιοτατισμός, άμεσα συνδεδεμένος με την εκκλησιαστική παράδοση και τα Πατριαρχεία, είχε γνωρίσει βαθύτατη κρίση στο τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα, εξαιτίας της «εισβολής» του Διαφωτισμού στα ελληνικά πράγματα.
Η αναβίωση της αρχαίας γλώσσας παρέπεμπε στον Κλασσικό πολιτισμό, αλλά ελάχιστα θύμιζε Αρχαίο Ελληνισμό εντασσόμενη στο σύγχρονο κοινωνικό πλαίσιο. Η γλώσσα μας είχε ακολουθήσει την ιστορική της πορεία, όπως κάθε ζωντανός οργανισμός, διερχόμενη όλες τις κοινωνικές βαθμίδες και μένοντας ζωντανή χάρη στη λαϊκή ζωή, τον πυρήνα διαφύλαξης της ουσίας του έθνους.
Η παράδοση «είναι μέσα μας σαν το χνάρι της ψυχής μας, αυτήν, ακολουθώντας και ανεβαίνοντας, βρίσκομε την ψυχή μας, την αληθινή πηγή της νεοελληνικής ζωής», έγραφε ο εκ των πρωτοπόρων του Δημοτικισμού, Ίων Δραγούμης.
Γεγονός είναι ότι το ρεύμα του Διαφωτισμού δεν είχε ενιαία θέση επί του ζητήματος της επιλογής γλώσσας για τη διαφώτιση του γένους. Ο Αδαμάντιος Κοραής έξυπνα σκεπτόμενος προσέφερε μια λύση στο ζήτημα Αρχαϊστών και Δημοτικιστών καταλήγοντας σε μια γλώσσα λαϊκή, «διορθωμένη» και «κεκαθαρμένη» από το πλήθος των ξένων λέξεων που εμφιλοχώρησαν την περίοδο της δουλείας.
Η διόρθωση ακουμπούσε στα κλασσικά πρότυπα και κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε η γνωστή σε όλους μας καθαρεύουσα, η γλώσσα που εν τέλει επικράτησε στις αρχές του Νεοελληνικού κράτους, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις κορυφαίων πνευματικών προσωπικοτήτων, όπως ο Βηλαράς, ο Χριστόπουλος και πάνω απ’ όλους ο Διονύσιος Σολωμός.
Η καθιέρωση της καθαρεύουσας ήταν η ιδανικότερη λύση, μιας και η πολλαπλότητα των λαϊκών διαλέκτων και το πλήθος των τουρκικών (κυρίως) και λατινογενών επιρροών καθιστούσαν αδύνατη πάσα προσπάθεια άμεσης καθιέρωσης της δημοτικής.
Όταν λοιπόν ο Γεώργιος ο Α' ενέκρινε τη χρηματοδότηση και την παράσταση της αρχαίας τραγωδίας του Αισχύλου μεταφρασμένης στη «δημοτική», ήταν περίπου δεδομένο ότι θα προκύψουν -το λιγότερο- σφοδρά επεισόδια.
Μετά από 2.461 χρόνια, όπως ανέφερε ο Τύπος της εποχής, η «Ορέστεια» ανέβηκε στο Βασιλικό Θέατρο, σε διεύθυνση Στέφανου Στεφάνου, ποιητή και Γραμματέα του θεάτρου, μεταφρασμένη σε απλή νεοελληνική γλώσσα από τον καθηγητή Γεώργιο Σωτηριάδη «ευρυμαθούς ελληνιστού και διαπρεπούς αρχαιολόγου».
Όπως μπορείτε να διακρίνετε και στην εικόνα, την Παλλάδα Αθηνά ενσάρκωνε στην παράσταση η 16χρονη τότε Μαρίκα Κοτοπούλη, η οποία απήγγειλε το «Χαίρε της Τραγωδίας» του Κωστή Παλαμά και απέσπασε θριαμβευτικές κριτικές ως νέα μεγάλη ελπίδα του ελληνικού θεάτρου.
Μπορεί η παράσταση να ξεκίνησε κανονικά, στη Σταδίου και στα Προπύλαια όμως εκτυλίσσονταν σφοδρά επεισόδια, με φοιτητές και στρατό να συγκρούονται, να πέφτουν πυροβολισμοί και πυροσβεστικές αντλίες να παρατάσσονται στην Ομόνοια, νοητά μπροστά από τον κινηματογράφο «Κοτοπούλη».
Ο νεκρός εφημεριδοπώλης, οι δεκάδες τραυματίες και οι εντάσεις απασχόλησαν πολύ καιρό την ελληνική κοινωνία, μέχρι (όπως πάντα) να συμβεί το επόμενο γεγονός και η κοινή γνώμη να γυρίσει το βλέμμα αλλού.
Ολόκληρη η ελληνική ιστορία είναι γεμάτη με τέτοιου είδους ιστορικά γεγονότα και συμβιβασμούς. Εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι ειδικά τότε, οι άτυποι συγκερασμοί ήταν η πλέον αναίμακτη απόφαση για τον σταδιακό απογαλακτισμό του έθνους από τα σχεδόν 400 χρόνια του μαρασμού και της αλλοίωσης των χαρακτηριστικών του.
Σήμερα και κατά την πρόσφατη ιστορία μας, τα πράγματα έχουν γίνει λίγο πιο σύνθετα, σταθερά και αμείωτα ωστόσο βρίσκουμε λόγους για αντιπαραθέσεις, διαξιφισμούς και λογής αφορμές που εδράζονται είτε στον Εμφύλιο, είτε στις πολιτικές πεποιθήσεις, είτε στα παγκόσμια γεγονότα (όπως τώρα οι πόλεμοι) που «αναγκάζουν» τρόπον τινά το dna του Έλληνα να ξυπνήσει και τον σπρώχνουν υποχρεωτικά να επιλέξει πλευρά.
Έτσι είμαστε τελικά. Έτσι ήμασταν πάντα.
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Όσα πρέπει να ξέρετε για τη διανομή των δωρεάν εισιτηρίων, τη μέρα και την ώρα
Κι αν τα σκυλιά αναλάμβαναν δράση; Καταιγιστική πλοκή και ευαίσθητη ματιά
Το ανσάμπλ της Κομεντί Φρανσέζ επιστρέφει στην Επίδαυρο με το νέο έργο του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν. Ποια είναι, λοιπόν, αυτή η Εκάβη που δεν είναι η Εκάβη;
Και ακόμα: «Τα σκυλιά» και «Ετυμολογίες» στο Φεστιβάλ Αθηνών, «Θεόφιλος sold» από την Όλια Λαζαρίδου και το πολυταξιδεμένο «Lemon»
Το Θεσσαλικό Θέατρο εμπιστεύεται τα ηνία του θεσμού στο νέο αίμα του ελληνικού θεάτρου
Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος παρουσιάζει την αριστοφανική κωμωδία σε σκηνοθεσία - απόδοση του Γιάννη Κακλέα
Είδαμε τη «Μήδεια» του Σάιμον Στόουν στο θέατρο Παλλάς, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου
Εντυπώσεις από την παράσταση σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, με τους Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο Γιώργο Χρυσοστόμου και άλλους εξαιρετικούς ηθοποιούς
Οι μοναδικές λυρικές βραδιές και το ντοκιμαντέρ που θα προβληθεί
Μιλήσαμε για τον ρόλο του ως Αργκάν στην περιοδεία της παράστασης «Ο κατά φαντασίαν ασθενής», το θέατρο και τη δύσκολη απόφαση που έχει πάρει μέχρι τώρα στην καριέρα του
Σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα και με τον Μάνο Βακούση στον πρωταγωνιστικό ρόλο, το ΚΘΒΕ «κατηφορίζει» στην Επίδαυρο
Μισός αιώνας (και βάλε) Σταμάτης Φασουλής και ό,τι συμβαίνει στην επιθεώρηση θα έχει πάντα το στίγμα του
Ο μεγάλος σκηνοθέτης μάς μιλά για την Ορέστεια που παρουσιάζει στην Επίδαυρο
Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά μιλάει για τη νέα του παράσταση-πλατφόρμα
Και ακόμα: «Μήδεια» στο Παλλάς, «Ηρακλής μαινόμενος» στο Κηποθέατρο Παπάγου, Yamammoto Noh Theatre στο Σχολείον της Αθήνας, 3 δουλειές της bijoux de kant
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής Γιώργος Κουμεντάκης παρουσίασε το νέο, φιλόδοξο, πολυσυλλεκτικό και ευρείας απεύθυνσης πρόγραμμα
Καθώς η «Amalia Melancholia» έρχεται στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, η συγγραφέας του βιβλίου «Ο κήπος της Αμαλίας» (εκδόσεις Πατάκη) γράφει για τη «βασίλισσα των φοινίκων»
Τι κάνουν ο βραβευμένος σεναριογράφος και η καταξιωμένη ηθοποιός στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής; Τους ζητήσαμε να αποκωδικοποιήσουν τις «Ετυμολογίες», αυτή τη διαφορετική παράσταση-«ημερίδα»
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.