Αθηνά Mπερδέκα: «Όταν βάλουμε τα παιδιά να ανακαλύψουν την πληροφορία για το περιβάλλον, τότε θα είναι μέρος της ζωής τους»

«Δηλαδή αυτό που είπαμε τώρα θα το βάλετε στην παράσταση;» ρωτάει ο 10χρονος Ηλίας, «Δηλαδή μπορώ να πω ό,τι θέλω;» συνεχίζει ο 10χρονος Παναγιώτης. «Το κοστούμι της Παυλίνας πρέπει να έχει πάνω λουλούδια. Αφού μιλάει με τη φύση» αναφέρει η Χριστίνα 10 ετών ενώ ο 11χρονος Άλεξ προσθέτει «Άρα κυρία τα παιδιά σώσανε το ποτάμι. Υes. Το ‘ξέρα(σχόλιο για το έργο)». Έχουν στα χέρια τους ένα ιδιαίτερο κείμενο, μία ηθοποιό, έναν μουσικό, τους κανόνες του ecotheater και δημιουργούν την δική τους παράσταση. Εμπνέονται τα δικά τους κοστούμια, σκέφτονται και δίνουν λύσεις για τα φώτα και το πιο βασικό κατευθύνουν στο τι θέλουν να δείξουν στον θεατή. Ενώ όλα τα προηγούμενα ήταν αρκετά περίπλοκα στην εφαρμογή τους, στο βασικό μήνυμα της παράστασης για τα παιδιά ήταν ξεκάθαρα τα πράγματα. «Δεν πρέπει να καταστρέφουμε τη φύση. Όλοι είμαστε ένα».

Η Αθηνά Mπερδέκα είναι εμψυχώτρια τους και με οδηγό τις αρχές και τις τεχνικές του Εκπαιδευτικού Δράματος, του Εφαρμοσμένου Θεάτρου και θεατρικές τεχνικές, προσπαθεί να βοηθήσει τα παιδιά να φτιάξουν μία ομάδα και να δημιουργήσουν από κοινού ένα καλλιτεχνικό προϊόν. Η ομάδα που έχει χτίσει είναι oι «Μικροί Ήρωες σε Κρίση», το καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της MeWe που φέρνει για πρώτη φορά τα παιδιά στη θέση του σκηνοθέτη στο Διαχρονικό Μουσείο της Λάρισας με την παράσταση το «Παγάκι που δακρύζει».

Αθηνά Mπερδέκα: Ποια είναι η εμψυχώτρια και πώς ξεκίνησαν οι «Μικροί Ήρωες σε Κρίση»

Πριν το θέατρο η ζωή της ήταν ασπρόμαυρη, μετά γεμάτη χρώματα. Ξεκίνησε να δουλεύει σαν εμψυχώτρια πριν 14 χρόνια. Ήταν μία ευκαιρία να συνδυάσει την μεγάλη της αγάπη για τα παιδιά και τις θεατρικές τεχνικές για την εμψύχωση ομάδων. Η Αθηνά θυμάται συχνά τα παιχνίδια στη γειτονιά της όταν ήταν μικρή, τότε που δημιουργούσαν ιστορίες και τις παίζανε όλοι μαζί. Αυτή η παιδική ανάμνηση θεωρεί ότι την ώθησε σε αυτό που κάνει σήμερα. «Η ομάδα ήταν ιερή για μας και αυτό μας έκανε να νιώθουμε πλήρεις. Ένας υπέροχος εκπαιδευτικός που πέρασε από τη ζωή μου, μου έλεγε “Αθηνά πρέπει να κλίνουμε ανάποδα την προσωπική αντωνυμία. Να αρχίζουμε από τον πληθυντικό και να τελειώνουμε στον ενικό. Εμείς, Εσείς, Αυτοί, Εγώ ,Εσύ, Αυτό”. Η ομάδα είναι ο στόχος, με όλα τα παιδιά που δουλεύουμε. Ο πυρήνας άλλωστε του προγράμματος “Οι Μικροί Ηρωες σε Κρίση” είναι κάτι που πολλά χρόνια ήθελα να κάνω. Να είναι τα παιδιά στο ρόλο του σκηνοθέτη. Πριν χρόνια σκεφτόμουν τα παιδιά στο ρόλο του συγγραφέα, σεναριογράφου. Και δημιουργήσαμε ταινίες και παραστάσεις που τα κείμενα τα έγραψαν τα ίδια τα παιδιά, με τη βοήθεια κάποιου επαγγελματία».

Συνεργάστηκαν με έναν θεσμό του δήμου, την Κατασκήνωση στην Πόλη και πραγματικά ένιωσαν από όλους τους ανθρώπους, εκπαιδευτικούς, γονείς, παιδιά ότι έγιναν μια μεγάλη αγκαλιά. «Μπορέσαμε έτσι να συνεργαστούμε με παιδιά που τέλος Ιουλίου βρίσκονται στην Πόλη. Αυτό από μόνο του μας έκανε πιο ελαστικούς με εκείνα, ένιωθες ότι δεν πρέπει να τους ασκήσεις καμία πίεση».

Ο χρόνος για κάθε έργο-project με παιδιά είναι κάθε φορά διαφορετικός, μα αυτό που θυμάται πάντα είναι ότι κάθε φορά νιώθει ότι θα ήθελε περισσότερο. Ξεκινούν πάντα με ένα παιχνίδι ή δύο ή και περισσότερα που βοηθούν την ομάδα να μένει ενωμένη και έπειτα συνεχίζουν, ανάλογα το στάδιο στο οποίο βρίσκονται. Μπορεί να κάνουν αυτοσχεδιασμούς πάνω σε σκηνές του έργου και να καταγράφουν ιδέες, μπορεί να σχεδιάζουν κοστούμια ή να βρίσκουν λύσεις σε σχέση με τεχνικά προβλήματα, να αναλύουν τα παιδιά κάποια «λάθη» στις σχέσεις μεταξύ των χαρακτήρων και να ψάχνουν τους τρόπους που θα μπορούσαν να βρουν λύση σε αυτά. Ακόμη, να δημιουργούν έναν πλάτανο με υλικά που έχουν μπροστά τους, να οργανώνουν πώς θα γίνει η παράσταση αφού δεν θα μπορούν να έχουν ρεύμα. Ή επιπλέον μπορεί να κάνουν μία τεράστια κουβέντα για τις φωτιές που πλήττουν τη χώρα και αυτό το καλοκαίρι, γεγονός που τα έχει αναστατώσει πάρα πολύ.

«Πρώτα από όλα μαθαίνουμε τι γνωρίζουν ήδη για την κλιματική κρίση. Έπειτα, συνεχίζουμε την κουβέντα χωρίς να υποβιβάζουμε τις ανησυχίες τους και επιτρέπουμε κάθε ερώτηση που θέλουν να κάνουν πάνω σε αυτό. Είναι σημαντικό για τα παιδιά να βλέπουν ότι υπάρχει μια ισορροπία στον κόσμο. Υπάρχουν οι συμφορές και οι καταστροφές, αλλά υπάρχουν και εκείνοι που βοηθούν και φέρνουν την αλλαγή, που μας γεμίζουν με αισιοδοξία πως κάτι μπορεί να αλλάξει. Με αφορμή τις φωτιές σε κουβέντες που κάναμε, ανάβλυζε από τη σκέψη τους γιατί οι άνθρωποι κάνουν κάτι τόσο κακό και σε αυτό το σημείο έπρεπε όλοι μας να κρατήσουμε την αισιοδοξία μας και να τονίσουμε ότι παρόλη την καταστροφή κάποιοι συνεχίζουν και παλεύουν για το περιβάλλον από όποιο πόστο κι αν βρίσκονται» μου λέει η Αθηνά.

Η θεατρική παράσταση το «Παγάκι που δακρύζει» στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας

Το παγάκι που δακρύζει είναι ένα πρωτότυπο κείμενο του Στράτου Σωπύλη, ηθοποιού που έχει γράψει και πολλά άλλα κείμενα που έχει ανεβάσει η MeWe. «Με συγκίνησε από την πρώτη φορά που το διάβασα, γιατί μέσα από μία ιστορία ξετυλίγεται η ανάγκη για αγάπη, αλληλεγγύη, συντροφικότητα και η βαθιά πεποίθηση ότι όλα μπορούν να πάνε καλύτερα μόνο αν προσπαθήσουμε. Αυτό κέρδισε και τα παιδιά, ότι οι μικροί ήρωες της ιστορίας έβαλαν τα δυνατά τους και τα κατάφεραν».

Η παράστασή μιλά για το περιβάλλον και για την μεγάλη ανάγκη να περισωθεί ό,τι έχει απομείνει. «Αυτό περίτεχνα γίνεται στο έργο από την μικρή Παυλίνα που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού και “μιλά” με την φύση προειδοποιώντας όλους για τους κινδύνους. Ο μεγάλος της αδερφός την πιστεύει και οργανώνει όλη την παρέα που γλιτώνει ένα ποτάμι από την ασφαλτοποίηση, μία πλαγιά την αναδασώνουν, σώνεται ένα σπάνιο είδος ζώου το πράσινο Πάντα. Δεν θα ξεχάσω τα μάτια της Χριστίνας όταν της είπα. Εσύ την Παυλίνα. Όλο το πρόγραμμα άξιζε που έγινε γιατί κάποιος εμπιστεύτηκε την Χριστίνα».

Από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους της παράστασης αγάπησε περισσότερο τον Πέτρο ενώ τα παιδιά την Παυλίνα. «Μας λέει ο συγγραφέας “Ο Πέτρος μεγαλώνοντας συνέχισε να την αγαπά από μακριά, διστακτικά και δειλά. Μια πληγή όμως είχε ανοίξει”. Αγάπησα, λοιπόν, περισσότερο τον Πέτρο, γιατί συνέχιζε να αισθάνεται και να παλεύει για την επικοινωνία και την επαφή του με την αδερφή του, πέρα από γονείς, δασκάλους και ειδικούς. Και τα κατάφερε. Τα παιδιά αγάπησαν περισσότερο την Παυλίνα. Νομίζω γιατί είχε αυτήν την υπερφυσική δύναμη και μιλούσε με την φύση». 

Οι δυσκολίες του έργου είναι περισσότερο για τους ενήλικες. «Καταλάβαμε ότι πρέπει να είμαστε ήσυχοι με μεγαλύτερη κατανόηση, λιγότερη πρωτοβουλία και περισσότερη ικανότητα να αφουγκραστούμε αυτό που μας λένε, με περισσότερη εγρήγορση και ετοιμοπόλεμοι σε κάθε στιγμή έμπνευσής τους. Είχαμε μία ομάδα δέκα παιδιών και μάλιστα κάποια από αυτά θέλησαν να πάρουν κάποιους ρόλους από την ιστορία, οπότε και θα έχω την τεράστια χαρά να είμαστε μαζί πάνω στη σκηνή. Το πιο σημαντικό που χρησιμοποίησαν τα παιδιά και απολύτως χρήσιμο για μας ήταν η φαντασία τους. Η μεγαλύτερη ωστόσο, δυσκολία που έχω αντιμετωπίσει και θα την έχω μέχρι το τέλος των παραστάσεων, είναι η περίπτωση που κάποιο παιδί δεν θα θέλει τελευταία στιγμή να ανέβει στη σκηνή. Δεν θα μπορέσω να του πω πρέπει να το κάνεις. Θα υπερασπιστώ την πραγματική του ταυτότητα ,αυτή του παιδιού. Και ώρες ολόκληρες δουλεύω για το plan b, plan c κτλ.».

Γιατί στην Λάρισα και γιατί στο Διαχρονικό Μουσείο την ρωτάω. «Η επιλογή του Διαχρονικού Μουσείου έγινε από το θεσμό “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός”. Παρόλο που δεν ήταν δική μας επιλογή είμαστε πολύ χαρούμενοι που θα παιχτεί η παράστασή μας σε έναν τόσο υπέροχο χώρο με αξιόλογους ανθρώπους. Το Διαχρονικό Μουσείο είναι ένα πολύ δραστήριο μουσείο, ένα πραγματικό διαμάντι στην Λάρισα. Από το κοινό, παιδικό και μη, περιμένουμε να χαρούν αυτή μας την δουλειά και να χειροκροτήσουν με ζέση τους μικρούς πρωταγωνιστές της παράστασης».

Η ευαισθητοποίηση των παιδιών προσχολική ηλικίας για περιβαλλοντικά θέματα

Για την ευαισθητοποίηση των παιδιών γύρω από τα περιβαλλοντικά ζητήματα ήδη από την προσχολική ηλικία θα έδινε ώθηση στη βιωματική μάθηση. «Η πληροφορία δεν φτάνει. Πρέπει να βάλλουμε τα παιδιά στον κόπο. Πρέπει να ανακαλύψουν την πληροφορία για το περιβάλλον, να ανακαλύψουν τα προβλήματά του, να ανακαλύψουν τι χρειάζεται να γίνει. Και τότε θα είναι δικό τους θέμα πια. Θα είναι μέρος της ζωής τους. Το ίδιο το έργο δίνει δύο δρόμους. Ο ένας λέει, “Μερικές φορές ένα ψέμα δεν είναι τόσο κακό πράγμα”. Και ο άλλος λέει ”Το Ρεύμα του Κόλπου το συνοδεύει και το προστατεύει. Όσο υπάρχει αγάπη”. Πόσο πιο ωραία να κλείνεις με ερωτήσεις, ε;».

Όσον αφορά το project που τρέχουν τώρα θα ήθελε πολύ να καταφέρουν να βρεθούν σε όλη την Ελλάδα και να «είναι κάθε φορά μία καινούργια παράσταση με απόλυτη και άμεση συμμετοχή της κοινότητας που τους φιλοξενεί κάθε φορά». Το Σεπτέμβρη θα ταξιδέψει στην Μήλο για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Μικρός Πρίγκιπας: η φιλία ως αντίδοτο της μοναξιάς» που οργανώνει η Φιλιώ Λούβαρη και το Διεθνές Κέντρο Χορού και Θεάτρου Μήλου. Μια δράση που είναι εγκεκριμένη από το Υπουργείο Πολιτισμού  και απευθύνεται σε παιδιά και έφηβους από 8 έως 18 ετών.

«Παράλληλα θα δουλεύουμε με την MeWe το νέο μας βιωματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα “It’s a wrap” που επιχορηγήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και απευθύνεται σε έφηβους που θα διερευνήσουν το δυναμικό τους στον κόσμο της 7ης τέχνης με σκοπό μια εισαγωγική επαγγελματική κατάρτιση. Θα γίνει μια προσπάθεια για αυτό μέσα από μια σειρά εργαστηρίων από έμπειρους κινηματογραφιστές που θα εισάγουν τους νέους σε γνώσεις και δεξιότητες όπως η συγγραφή κειμένου, η υποκριτική, η ανεύρεση χώρων, η σκηνοθεσία, το μοντάζ, η μουσική  με στόχο να δημιουργήσουν τη δική τους ταινία. Επίσης, αναμένουμε τις απαντήσεις από το Φεστιβάλ Αθηνών σε μία πρόταση που έχουμε κάνει για εφήβους του κέντρου της Αθήνας. Το σίγουρο είναι ότι θα ήθελα πάρα πολύ να δουλέψω ένα project εμπνευσμένο από τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη με εφήβους και ανθρώπους της τρίτης ηλικίας  από την Ικαρία».