«Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό» του Σαμπαχατίν Αλί είναι μια ανεξάρτητη γυναίκα στο Βερολίνο του Μεσοπολέμου

Έναν άγνωστο, ως τώρα, Τούρκο συγγραφέα, τον Σαμπαχατίν Αλί, φέρνει στην ελληνική σκηνή, σε σκηνοθεσία Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη, η ηθοποιός και συγγραφέας Έφη Βενιανάκη, διασκευάζοντας για το θέατρο το μυθιστόρημά του «Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό». Μυθιστόρημα το οποίο εκδόθηκε το 1943 χωρίς επιτυχία, και επανεκδόθηκε το 2013 για να γίνει ευπώλητο στην Τουρκία και να μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ο Σαμπαχατίν Αλί, γεννημένος το 1907 στο σημερινό Αρντίνο της Νότιας Βουλγαρίας, σπούδασε δάσκαλος στην Κωνσταντινούπολη, αλλά εξ αιτίας των αντικαθεστωτικών του ιδεών και δραστηριοτήτων φυλακίστηκε, και στην προσπάθειά του να διαφύγει στην Ευρώπη δολοφονήθηκε το 1948.

Η ιστορία αφορά έναν 24χρονο Τούρκο, εύπορης οικογένειας με καλλιτεχνικές ανησυχίες, ο οποίος θα βρεθεί στο Βερολίνο για να σπουδάσει σχετικά με τη σαπωνοποιεία, ώστε να αναλάβει το εργοστάσιο του πατέρα του. Στις περιηγήσεις του στην πόλη και στις εκθέσεις της θα βρεθεί μπροστά στην αυτοπροσωπογραφία μιας νέας γυναίκας με γούνινο παλτό η οποία θα τον συνεπάρει. Εκεί, θα τον πλησιάσει το εικονιζόμενο μοντέλο. Μια νεαρή γυναίκα που αργότερα θα την ακολουθήσει για να βρεθεί σε ένα καμπαρέ όπου αυτή χορεύει και τραγουδάει.

Μια σχέση αρχίζει μεταξύ τους, την οποία η Γερμανοεβραία Μαρία Πούντερ θα ορίσει ως αυστηρά φιλική, καθορίζοντας τα όρια της σχέσης τους, όπως και των συναντήσεών τους. Μια γυναίκα που έχει επιλέξει να ζει ελεύθερη, χωρίς να υποκύπτει στις αντρικές επιθυμίες, που διατηρεί τον έλεγχο της ζωής της. Ωστόσο, η σχέση τους θα εξελιχθεί σε ερωτική, με τη Μαρία, σε αμφίθυμη διάθεση, να διώχνει τον νεαρό Ραΐφ. Αυτός δεν θα πάψει να ακολουθεί τα βήματά της, διαπιστώνοντας ότι έχει εξαφανιστεί, για να μάθει ότι νοσηλεύεται με πνευμονία σε νοσοκομείο. Θα ζήσουν μαζί, έως ότου ένα γράμμα ανακοινώνει τον θάνατο του πατέρα του και την ανάγκη επιστροφής του στην Τουρκία. Θα φύγει με την υπόσχεση ότι θα την καλέσει στην Άγκυρα, μόλις τακτοποιήσει τις οικονομικές υποθέσεις του. Η αλληλογραφία τους θα είναι τακτική, έως ότου ξαφνικά διακοπεί. Τι απέγινε η Μαρία; Και τι είναι εκείνο που θα οδηγήσει τον Ραΐφ στον θάνατο δέκα χρόνια μετά;

Στη διασκευή της παράστασης εισάγεται ο ρόλος ενός Αφηγητή, νεαρού συναδέλφου του Ραΐφ σε μια επιχείρηση στην Άγκυρα, δέκα χρόνια μετά. Ο νεαρός θα νιώσει εκτίμηση για τον σιωπηλό, πρόωρα γερασμένο Ραΐφ και, όταν αυτός αρρωστήσει, θα τον επισκεφτεί στο σπίτι του και θα του εμπιστευτεί το ημερολόγιό του. Έτσι, η ιστορία θα αρχίσει να ζωντανεύει μέσω φλας μπακ, όπου, με μια επιτυχημένη σκηνική συνθήκη, η ανάγνωση των ημερολογίων/λόγος του αφηγητή συμπλέκεται ανά διαστήματα με τον λόγο και τη ζωή του Ραΐφ της νεανικής ηλικίας.

Οι δύο ηθοποιοί της παράστασης, ο Φώτης Καράλης (Αφηγητής) και ο Βασίλης Τριανταφύλλου (Ραΐφ-εφέντη), με καθαρό λόγο και κατάλληλους επιτονισμούς καταφέρνουν να δρουν παράλληλα ή να συγχωνεύονται, άλλοτε αναδεικνύοντας τη δράση του παρελθόντος χρόνου και άλλοτε να συμφύρουν το πρόσωπο του αναγνώστη των ημερολογίων του σήμερα με τον γραφέα και δρώντα του τότε της ιστορίας. Κάτι που επιτυγχάνουν και με εύστοχα κινησιολογικά ευρήματα. Άλλωστε, η συνεκφώνηση κάποιων αποσπασμάτων της διήγησης οδηγεί σε ένα είδος ταύτισης των δύο φωνών και, κατ’ επέκταση, εισχώρησης του Αφηγητή στη ζωή του Ραΐφ. Αυτό γίνεται πιο έντονο, όχι μόνο καθώς ο Αφηγητής αναλαμβάνει να υποδυθεί σύντομους ρόλους τρίτων προσώπων που εμφανίζονται στη ζωή του Ραΐφ, αλλά και όταν διευθετεί το σκηνικό, ώστε να δηλωθούν οι διαφορετικοί χώροι του παρελθοντικού Βερολίνου, όπου ο νεαρός Τούρκος έζησε τον μεγάλο του έρωτα.

Το επιτυχημένο σκηνικό του Γιώργου Λιντζέρη συνίσταται σε κινούμενα παραβάν, τα οποία, μετακινούμενα και σε διαφορετικούς συνδυασμούς, καταδηλώνουν εκθεσιακό χώρο, καμπαρέ, εξωτερικούς χώρους του τότε ή, ακόμα, το γραφείο ή το σπίτι του Ραΐφ στο τώρα.

Το αντικείμενο του έρωτα του Ραΐφ, τη Μαρία, υποδύεται η Βίκυ Διαμαντοπούλου με ωραία σκηνική παρουσία και κίνηση, όχι όμως και τη σωστή, πάντα, άρθρωση λόγου, ειδικά όταν ταχυλογεί, κάνοντας δυσνόητο τον λόγο της. Στην άκρη της σκηνής, ο Ανδρέας Γυφτάκης παίζει ζωντανά τη μουσική που έγραψε ειδικά για την παράσταση ο Κώστας Νικολόπουλος, μια μουσική που ντύνει τις δράσεις, αν και κάποιες φορές ακούγεται δυνατότερα από όσο χρειάζεται με αποτέλεσμα να υπερκαλύπτει τον λόγο των ηθοποιών. Οι φωτισμοί του Γιώργου Αγιαννίτη είναι καθοριστικοίγια τις εναλλαγές χώρων. Η προσεγμένη κίνηση, που επιπλέον συμβάλλει στη ρευστή αλλαγή των σκηνικών, όπως και οι χορογραφίες είναι της Ματίνας Κωστιάνη.

Μια παράσταση που στηρίζεται σε μια καλοδουλεμένη και έξυπνη διασκευή και η οποία, με σκηνική λιτότητα που παραπέμπει σε χειροποίητο, κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή πάνω σε μια ρομαντική ιστορία μιας άλλης εποχής, αλλά ταυτόχρονα σύγχρονης. Η σκιαγράφηση της Μαρίας, μιας Γερμανίδας «Στέλλας», συνεχίζει να αποτελεί πρότυπο γυναικείας χειραφέτησης, μιας ανεξάρτητης γυναίκας, που τελικά θα πληρώσει το δικό της τίμημα.

Το βιβλίο του Σαμπαχατίν Αλί, Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό, κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδ. Ροές.