«Πόλεμος και Ειρήνη»: Το αντιπολεμικό μήνυμα της όπερας της Βαυαρίας

Η όπερα «Πόλεμος και Ειρήνη» του Σεργκέι Προκόφιεφ που είναι βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Τολστόι, αποτελεί, όπως αναφέρει η DW, μία φλογερή έκκληση για ειρήνη και ελευθερία από την Κρατική Όπερα της Βαυαρίας.

Πρόκειται για μια υπερπαραγωγή, όχι μόνο επειδή απαιτεί μία τεράστια στελέχωση από μουσικούς (70 ρόλοι μόνο στο σολιστικό μέρος), μία πρόκληση για κάθε θέατρο, αλλά και επειδή ως σκηνοθεσία του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, αποτελεί μια ιδεολογική σχοινοβασία, την οποία όμως οι δημιουργοί εκτελούν με δεξιοτεχνία.

Η ημερομηνία της πρεμιέρας ήταν συμβολική: 5 Μαρτίου, η ημέρα κατά την οποία πέθαναν πριν από ακριβώς επτά δεκαετίες, το 1953, τόσο ο Προκόφιεφ, όσο και ο Ιωσήφ Στάλιν.

Στο Μόναχο συμμετέχει ένα κορυφαίο διεθνές σύνολο, με επικεφαλής τον μαέστρο Βλαντιμίρ Γιουρόφσκι, γενικό μουσικό διευθυντή της Κρατικής Όπερας της Βαυαρίας, και τον σκηνοθέτη Ντμίτρι Τσερνιακόφ, δύο εξέχουσες μορφές της ρωσικής κουλτούρας των τελευταίων δύο δεκαετιών, που δραστηριοποιούνται σήμερα σε υγιή απόσταση από το Κρεμλίνο.

Το ξέσπασμα του πολέμου στις 24 Φεβρουαρίου 2022 οδήγησε τους δημιουργούς στα όρια της απελπισίας και το έργο στα όρια της αποτυχίας. Παρ' όλα αυτά, ολόκληρη η ομάδα αποφάσισε να ρισκάρει με το «Πόλεμος και Ειρήνη» - ακριβώς από αίσθημα ευθύνης και δέσμευση στην τέχνη ως μορφή κοινωνικής τοποθέτησης - ειδικά σε περιόδους πολέμου.

Για την παραγωγή στο Μόναχο, οι Γιουρόφσκι και Τσερνιακόφ επιστράτευσαν καλλιτέχνες από τη μουσική ελίτ της Ουκρανίας, της Ρωσίας και άλλων κρατών της ανατολικής Ευρώπης, με πρωταγωνιστές τον Μολδαβό Αντρέι Ζιλιχόφσκι και την Ουκρανή Όλγκα Κουλτσύνσκα, η οποία επικρίθηκε από κάποιους λόγω της συμμετοχής της σε μια υποτιθέμενη «ρωσική» παραγωγή, όμως αποφάσισε παρ’ όλα αυτά να συμμετάσχει στο έργο.

Ο Τσερνιακόφ υιοθετεί μια ριζοσπαστική προσέγγιση: φέρνει τον πόλεμο εκεί που ακόμα θεωρείται πως είναι μακριά - στην καρδιά της Μόσχας. Όλη η δράση, τόσο τα ειρηνικά κομμάτια του πρώτου μέρους της όπερας, όσο και οι βίαιες σκηνές μάχης και δολοφονιών του δεύτερου μέρους, διαδραματίζονται στo Σπίτι των Συνδικάτων, ένα εμβληματικό κτήριο με την Αίθουσα των Κιόνων στο κέντρο της Μόσχας. Οι ήρωες είναι εγκλωβισμένοι εκεί - σαν σημερινοί πρόσφυγες πολέμου, απομονωμένοι από τον έξω κόσμο. Ο Γιουρόφσκι κρατά το υπερμέγεθες σύνολο ενωμένο με μαεστρία, ενώ στη δική του σημερινή εκδοχή του έργου, οι πατριωτικές μαζικές σκηνές που ο Προκόφιεφ είχε κάποτε συμπεριλάβει για να κατευνάσει τη λογοκρισία, καταργήθηκαν.

«Γιατί οι άνθρωποι σκοτώνουν άλλους ανθρώπους;» Αυτό το κεντρικό ερώτημα από το μυθιστόρημα του Τολστόι αιωρείται διαρκώς, δίχως να υπάρχει απάντηση. Αυτό που παραμένει, ωστόσο, είναι ένα μίσος για τον πόλεμο που θεριεύει από τη μια μουσική φράση στην άλλη.

Πηγή: DW