Η «Άλκηστις» των σκιών

Μια «χειροποίητη» Άλκηστη δημιούργησε η Έλενα Μαυρίδου με την πρόσφατη σκηνοθεσία της πάνω στο δραματικό κείμενο του Ευριπίδη. Βασικοί της άξονες η λαϊκότροπη προσέγγιση μέσω της μουσικής, όπου δεσπόζει η λύρα, και ενός ιδιόμορφου θεάτρου σκιών, αποτέλεσμα χαρτοκοπτικής, με τις μορφές του σχεδιασμένες από την ίδια τη σκηνοθέτρια, οι οποίες προβάλλονται στο βάθος μέσω ενός επιδιασκόπιου, μηχανήματος των σχολικών ή πανεπιστημιακών τάξεων, που πλέον έχει αντικατασταθεί από τις προβολές μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή.

Η εμπνευσμένη από δημοτικά ακούσματα μουσική, όπως και το τραγούδι από τον εντυπωσιακό ως συνθέτη και τραγουδιστή Γιώργο Μαυρίδη ανοίγουν την παράσταση, τη συνοδεύουν ενδιάμεσα, αλλά και κλείνουν το έργο, παραπέμποντας σε λαϊκά δρώμενα όπου εορτάζεται ο κύκλος της ζωής και ο θάνατος γίνεται αφορμή γλεντιού, ως κατευόδιο του νεκρού.

Οι ηθοποιοί, καθισμένοι γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι, συμμέτοχοι στο πένθος και τη γιορτή της ζωής, σηκώνονται για να αναλάβουν τους ρόλους τους μπροστά στον τοίχο προβολής, πλαισιωμένοι έτσι από τις έντεχνες φιγούρες που με τον δικό τους, απλοϊκό τρόπο διηγούνται την ιστορία ή προσδίδουν στα πρόσωπα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Άλλοτε πάλι, η σκιά χρωματισμένου νερού δημιουργεί σουρεαλιστικά τοπία. Τις ταυτόχρονα με το παίξιμο των ηθοποιών προβαλλόμενες φιγούρες χειρίζεται η ίδια η Έλενα Μαυρίδου, με τη βοήθεια της Δήμητρας Κούζα, η οποία αναλαμβάνει δράση ειδικότερα όταν η πρώτη «παίζει» τον ρόλο της Άλκηστης.

Έργο που, κατά γενική παραδοχή, κινείται στα όρια μεταξύ τραγωδίας και σατυρικού δράματος, η ευριπίδεια Άλκηστις, εισάγει στο σώμα της το κωμικό ‒με την πληθωρική άφιξη στο παλάτι των Φερών και την ασυγκράτητα ευδιάθετη συμπεριφορά του ο Ηρακλής‒ όταν στη κύρια δράση της δεσπόζει ο θρήνος για τον χαμό της Άλκηστης, η οποία επιλέγει να θυσιαστεί αυτή στη θέση του άντρα της, βασιλιά Άδμητου. Μια συμφωνία μεταξύ Χάρου και Απόλλωνα, τον οποίο έχει βοηθήσει ο Άδμητος, επιτρέπει στον τελευταίο να μην πεθάνει αν δεχτεί κάποιος άλλος να πεθάνει στη θέση του. Από τους γονείς και συγγενείς του η μόνη που προσφέρεται να πάρει τη θέση του είναι η γυναίκα του Άλκηστη. Αυτήν που τελικά ο Ηρακλής, όταν πληροφορηθεί τα πραγματικά γεγονότα, ντροπιασμένος για τη συμπεριφορά του, θα αποφασίσει να κατέβει στον Άδη για να την φέρει πίσω. Το αν πράγματι φέρνει πίσω την ίδια την Άλκηστη ή ένα παρηγορητικό ομοίωμά της έχει απασχολήσει επί μακρόν τους φιλολόγους, καθώς η αφικνούμενη πεπλοφορεμένη, αν και μοιάζει στην πραγματική, δεν έχει μιλιά. Αυτό, ωστόσο, δεν αποτρέπει από το να γιορτασθεί ο ερχομός της από τον Άδη με ένα γλέντι των ηθοποιών, μια γιορτή που δοξάζει τις συνεχείς ανακυκλήσεις των εποχών, του χρόνου, της γης.

Οι εξαιρετικοί ηθοποιοί ακολούθησαν μια ερμηνεία μεταξύ κωμικού και υπερβάλλοντος τραγικού: η Έλενα Μαυρίδου στους θρήνους της Άλκηστης θύμιζε ηρωίδα δραματικού ειδυλλίου, ενώ ο Δημήτρης Λάλος στον ρόλο του Άδμητου γελοιογραφούσε εν μέρει τον δειλό σύζυγο, προσδίδοντάς του στις σκηνές της δικής του αμετανόητης μετάνοιας για τον χαμό της γυναίκας του αντί αυτού, μια υπερβάλλουσα τραγικότητα σε ένταση και ύφος.

Ιδιαίτερα επιτυχής η σκηνή του άκαρπου αγώνα λόγου μεταξύ Άδμητου και του πατέρα του Φέρη (με τον στιβαρό Σωτήρη Τσακομίδη), με όλη την ειρωνεία που εμπεριέχει γύρω από το αν ο γονιός υποχρεούται να πάρει τη θέση του παιδιού του στον θάνατο ή αν αυτός που αναζητά αντικαταστάτη στον δικό του θάνατο δεν είναι παρά δειλός.

Το αμιγώς σατυρικό στοιχείο της άφιξης και δράσης του Ηρακλή απέδωσε ο Γιώργος Τριανταφυλλίδης αφενός προσπαθώντας να συνταιριάξει το σώμα του με την προβαλλόμενη φιγούρα της λιονταρίσιας χαίτης και αφετέρου με τους αντί βρυχηθμού υψηλής τάσης λαρυγγισμούς του. Στον ρόλο της Τροφού η Δήμητρα Κούζα ακολούθησε την ίδια αμφίσημη λογική, ενώ στον ρόλο του χορού συμμετείχε, μαζί με τα υπόλοιπα πρόσωπα, ο Στέργιος Κοντακιώτης.

Τα σύγχρονης αισθητικής κοστούμια του Νίκου Αποστολόπουλου έσπαγαν την ομοιομορφία με το παράδοξο ένα μανίκι τους, όπως το γούνινο του Ηρακλή ή το κόκκινο του Άδμητου, δείγμα ίσως της βασιλικής του θέσης. Την επιμέλεια των σκηνικών έκανε η Γεωργία Μπούρδα και τον σχεδιασμό φωτισμών ο Περικλής Μαθιέλλης. Η μετάφραση που χρησιμοποιήθηκε στην παράσταση ήταν του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και δεν είναι τυχαία η παλαιική αίσθηση που ανέδιδε επιτρέποντας τη σύγχρονη κωμική πινελιά πάνω στην απόδοση του τραγικού λόγου.

Αναντίρρητα, πρόκειται για μια καλοσυντονισμένη και με πολύ καλές ερμηνείες παράσταση. Εκείνα που θέλουν προσοχή είναι δύο στοιχεία: πρώτον η ένταξη έντονα παραδοσιακών, αλλά (ψευδο)-ενδοπολιτισμικών (καθότι έντεχνων), στοιχείων στη σκηνική ανάγνωση αρχαίου δράματος, σε βαθμό που ο «εκσυγχρονισμός» του να μην το μετακυλίει σε θεατροποίηση λαϊκών δρώμενων και, κατά συνέπεια, σε μια ανάδειξη «συνέχειας» της ελληνικής ταυτότητας. Και, δεύτερον, η χρήση και προβολή χάρτινων φιγούρων να καταλήξει ερευνητικά σε κάτι ολωσδιόλου πρωτότυπο, αφενός διότι υπάρχει κίνδυνος να παραπέμπει σε παραδοσιακό θέατρο σκιών και, αφετέρου, διότι είναι κάτι παρόμοιο με αυτό που έχει γίνει ξανά στην ελληνική σκηνή με υψηλά αισθητικά αποτελέσματα. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν δεν είναι, άλλωστε, παρά προκλήσεις για συνεχόμενες έρευνες.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση «Άλκιστης» στο θέατρο Χώρος στο City Guide της Athens Voice