Ο Ρομέο Καστελούτσι για το Bros και τον κύκλο της βίας
«Το θέατρο είναι ο τόπος όπου μπορούμε να δείξουμε την βία ώστε να την αποφύγουμε στην πραγματικότητα. Το ψεύτικο αίμα μας ελευθερώνει από το πραγματικό»
Ο Ρομέο Καστελούτσι για το Bros που παρουσιάζεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση
Σ’ ένα απεριόριστο παρόν, βυθισμένο σε σκοτάδι νοσηρό και μια παγερή ομίχλη, μια πομπή ανδρών, ντυμένοι με την (αναγνωρίσιμη από τις πάμπολλες εμφανίσεις της στις χολιγουντιανές ταινίες) στολή της αμερικανικής αστυνομίας καταλαμβάνει τον χώρο. Δεν είναι επαγγελματίες ηθοποιοί, αλλά Αθηναίοι της διπλανής πόρτας οι ερμηνευτές που ο Ρομέο Καστελούτσι επίλεξε για το Bros, μια από τις τελευταίες του σκηνοθεσίες που αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση (στις 28/9-2/10). Δεν έχουν καν προβάρει τον ρόλο τους, συναίνεσαν όμως να υπακούν στις εντολές που λαμβάνουν από ακουστικά, όσο αλλόκοτες ή ακατανόητες κι αν είναι. Και παρότι ξεπερνούν τις δυο δεκάδες, ο Ιταλός διάσημος δημιουργός τους λογαριάζει ως ένα σώμα που στρέφεται ενάντια στις ίδιες του τις σάρκες, κόντρα στους «αδερφούς» του, επιβάλλοντας βασανιστήρια, πυροβολώντας με ματωμένα πρόσωπα, γίνονται θύτες και θύματα μαζί.
Ο Ιταλός διάσημος σκηνοθέτης Ρομέο Καστελούτσι έρχεται στη Στέγη με την παράσταση "Bros"
«Η αστυνομία λειτουργεί ως μια μεταφορά προκειμένου να δούμε τον ρόλο της βίας στην κοινωνία μας» δηλώνει ο ίδιος από την άλλη πλευρά της οθόνης σ' αυτή μας την συνάντηση. «Δεν είναι μόνο ένα πολιτικό και κοινωνικό θέμα αλλά, επίσης, ανθρωπολογικό. Οι αστυνομικοί είναι σαν μια αδελφότητα, μια πρωτόγονη τοτεμική κοινωνία, θεμελιωμένη γύρω από ένα είδωλο – πιθανώς το είδωλο της βίας. Η βία της δεν στρέφεται ενάντια σε κάποιον άλλον αλλά εντός της. Με το Bros θέλω να φθάσω βαθύτερα στην ανθρωπολογική δομή της βίας, η οποία είναι σκοτεινή, ακόμα και αινιγματική, δεν προέρχεται από τη λογική».
Η παράσταση έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της πέρσι στο Λουγκάνο της Ελβετίας ως μια νέα εκδοχή του πρότζεκτ Buster το οποίο ο Καστελούτσι παρουσίασε στον δημόσιο χώρο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Τεχνών των Βρυξελλών τον Μάιο εκείνης της χρονιάς. Η ιδέα, βέβαια, γεννήθηκε στο Παρίσι την εποχή των κινητοποιήσεων των Κίτρινων Γιλέκων, όταν η πόλη κατακλυζόταν από πάνοπλους αστυνομικούς. Μιλά για την έκπληξη που του προκάλεσε αυτή η σιωπηρή βία και η δύναμη που απέπνεαν, αλλά και για την παράξενη ενοχή που νιώθει, χωρίς λόγο, όταν βρίσκεται μπροστά σε έναν ένστολο – «γιατί το νόημα της στολής είναι η εξουσία». Έτσι αποφάσισε να δουλέψει με ερασιτέχνες, με ντόπιους. «Γιατί αυτή ειδικά η παραγωγή είναι και μια συνάντηση με την πόλη και τους πολίτες, με κοινούς ανθρώπους που όταν ντύνονται τη στολή μεταμορφώνονται, αλλάζει η συμπεριφορά τους και με τρομάζουν», παραδέχεται.
Παρά τη συζήτηση που γίνεται για το ζήτημα ανά τον κόσμο, το έργο για τον ίδιο δεν προτείνει μιαν απάντηση πάνω στο φαινόμενο της αστυνομικής βίας. «Η κριτική είναι σιωπηρή. Γι’ αυτό δεν υπάρχουν λόγια στην παράσταση. Μόνο κάποιες σημαίες με λέξεις στα λατινικά, μια γλώσσα νεκρή. Αποτελεί ένα αισθητικό πείραμα, γι’ αυτό είναι συμπαγές, κτηνώδες αλλά και αφηρημένο, σαν σε όνειρο. Θα μπορούσε να είναι ένας εφιάλτης».
Θεωρεί αναντίρρητα τον εαυτό του πολιτικό ον. «Σε κάθε μικρή καθημερινή πράξη κάνεις μια πολιτική επιλογή, ακόμα κι αν δεν το αντιλαμβάνεσαι» αναφέρει. Μέσα από τη δουλειά του στο θέατρο, ωστόσο, δεν στοχεύει να εκφράσει κάποια ιδεολογία. «Δεν πιστεύω στον ακτιβισμό της τέχνης. Αισθάνομαι πως ο ακτιβιστής οργανώνει τη μοίρα του ανάλογα με τον εχθρό που επιλέγει. Πιστεύω πως πρέπει ν’ αλλάξουμε εντελώς τα σημεία αναφοράς μας αν επιθυμούμε έναν άλλο κόσμο. Το θέατρο δεν αντιτίθεται σε κάποιον συγκεκριμένα αλλά βρίσκεται απέναντι από την πραγματικότητα, είναι πολύ πιο ριζοσπαστικό.Θέτει κάθε μου πίστη υπό αμφισβήτηση. Είναι μια παύση από την πραγματικότητα, μια πύλη σε ένα άλλο επίπεδο συνειδητότητας».
Γνωστός για την καλλιτεχνική του προσέγγισή, η οποία εδράζεται στην ολότητα των τεχνών μέσα από εικόνες μεστές που μιλούν τη γλώσσα της μουσικής, της γλυπτικής, της ζωγραφικής ή της αρχιτεκτονικής, υποστηρίζει πως δεν τον ενδιαφέρουν οι μέθοδοι και τα δημιουργικά στυλ, δεν αποζητά τέτοιες «πανοπλίες προστασίας». Προτιμά να μένει «γυμνός» μπροστά στο παραστατικό συμβάν. «Πρέπει να χάνεσαι στο έργο, διαφορετικά είναι απλά μια συνήθεια, μια επαναλαμβανόμενη κίνηση που μπορεί να σκοτώσει την έκπληξη. H έκπληξη δεν είναι απλά η περιέργεια, είναι μια υπαρξιακή κατάσταση. Η έκπληξη του να είσαι ζωντανός, να μιλάς, η απίστευτη έκπληξη του βλέμματος. Το να βλέπεις είναι απολύτως απίστευτο. Χρειάζεται κάθε φορά να βρίσκεις, σαν να είναι η πρώτη φορά, τη θέση του θεάτρου».
Το θέατρο πρέπει να είναι σκανδαλώδες, δηλώνει απερίφραστα. «Πηγαίνουμε στο θέατρο για να σκανδαλιστούμε. Διαφορετικά δεν υπάρχει θέατρο, είναι απλά ένα θέαμα, σκέτη διασκέδαση. Αλλά το θέατρο που θέλουμε και αγαπάμε έχει να κάνει με το σκάνδαλο. Πρέπει να μας εκπλήσσει, να μας αφυπνίζει».
Ένα παιδί-σωτήρας εμφανίζεται στη σκηνή στο τέλος της παράστασης, κρατώντας ένα γκλομπ, φορώντας το σήμα του σερίφη. Είναι μια δήλωση για την ανθρώπινη φύση που έχει παγιδευτεί στον φαύλο κύκλο της βίας; Είστε απαισιόδοξος για την εποχή και τον είδος μας;, τον ρωτώ. «Έχεις δίκιο, θα μπορούσε να είναι αρκετά απαισιόδοξο. Κατά τη γνώμη μου ως θεατής –όχι ως δημιουργός, γιατί όταν ολοκληρώνεται κάθε παράσταση, δεν μου ανήκει– το τέλος είναι διφορούμενο, ασαφές. Θα μπορούσε να είναι απαισιόδοξο αλλά θα μπορούσε να υπάρχει και μια άλλη δυνατότητα. Πιστεύω ότι η βία είναι κομμάτι μας, δεν μπορούμε να την ακυρώσουμε. Ακόμα και οι θρησκείες έχουν δομηθεί πάνω σε αυτή. Η Βίβλος είναι ένα ποτάμι αίματος. Αλλά νομίζω, επίσης, – και αυτό είναι ένα ακόμα μάθημα που παίρνουμε από το αρχαίο ελληνικό δράμα –, ότι το θέατρο είναι ο μόνος τόπος όπου μπορούμε να παρουσιάσουμε τη βία ώστε να την αποφύγουμε στην πραγματικότητα. Είναι ομοιοπαθητική η χρήση της στη σκηνή, το ψεύτικο αίμα μας ελευθερώνει από το πραγματικό».
Η αρχαία τραγωδία ήρθε αρκετές φορές στην κουβέντα. Και παρότι πάνε σχεδόν τρεις δεκαετίες από τότε που καταπιάστηκε με το είδος –σκηνοθετώντας την Ορέστεια–, αναγνωρίζει σταθερά ότι είναι ο πυρήνας της δουλειάς του. Να προσδοκούμε, λοιπόν, σε κάθαρση στο τέλος του έργου και ποιο το νόημά της γι’ αυτόν; «Συμμερίζομαι αυτό που έλεγε ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, ότι κάθαρση προσφέρει η κωμωδία, το τελευταίο μέρος της τετραλογίας, καθώς ήταν ο τρόπος να απαλλαγείς από το άγχος και τον πόνο. Μετά από την παράστασή μας δεν θα πάτε στο σπίτι σας ξέγνοιαστοι, θα φύγετε προβληματισμένοι, όχι με μια λύση. Τα προβλήματα πρέπει να τα θεωρούμε ως δώρα στην κοινωνία μας. Τα χρειαζόμαστε, είναι μια πηγή ευφυϊας σε μια εποχή που περιβαλλόμαστε από, δήθεν, λύτες προβλημάτων. Ένας από τους κεντρικούς ρόλους του θεάτρου είναι να παράγει προβληματισμό. Άλλωστε, όπως έλεγε ο Χάιντεγκερ, ο Γερμανός φιλόσοφος, καλλιτέχνης είναι αυτός που δημιουργεί για μας ένα καινούργιο πρόβλημα, ως μια ποιητική στάση για τη ζωή».
Μια παράσταση ευχάριστη στη θέαση, δουλεμένη στη λεπτομέρεια, με άψογη καθοδήγηση των ηθοποιών, ώστε να κινηθούν με δεξιοτεχνία στην κόψη μεταξύ κωμωδίας και δράματος
Με αφορμή τη νέα τους θεατρική συνεργασία, μιλήσαμε με τους δύο ηθοποιούς για ένα έργο γραμμένο από δύο παλιότερους μεγάλους του θεάτρου και της κωμωδίας
8°
