Βάτραχοι

Ο Διόνυσος και ο δούλος του Ξανθίας κατεβαίνουν στα σκοτεινά και δύσβατα μονοπάτια του Άδη με σκοπό να φέρουν πίσω στην Αθήνα, τη ρημαγμένη από τον Πελοποννησιακό πόλεμο και τις ατασθαλίες, έναν Ποιητή, τον Ευριπίδη, μήπως και ο λόγος του συνετίσει τους πολίτες. Στην κατάβαση αυτή καραδοκούν αναπάντεχες συναντήσεις με τα όντα του Κάτω Κόσμου, καθώς και με το χορό των Βατράχων που κοάζοντας τους υποδέχεται στη λίμνη. Μπροστά στο παλάτι του Πλούτωνα ο Διόνυσος γίνεται μάρτυρας της αντιδικίας του Αισχύλου με τον Ευριπίδη, οι οποίοι λογομαχούν για το ποιος από τους δύο είναι «καλύτερος» ποιητής. Ο Διόνυσος μπαίνει κριτής του «αγώνα» και μετά από πολλές «λεκτικές» αντιπαραθέσεις αποφασίζει να πάρει τον Αισχύλο πίσω στην Αθήνα να διδάξει ήθος, τουτέστιν τρόπο συμπεριφοράς και σκέψης στους πολίτες.

Ο Γιάννης Κακλέας επιτυγχάνει πάντοτε με τις σκηνοθεσίες του να ικανοποιεί το αίτημα τόσο για μορφική καινοτομία όσο και για ουσιαστική εμβάθυνση στις ιδέες και τις έννοιες που αναδύονται από το αριστοφανικό κείμενο. Στους Βατράχους κατορθώνει, για ακόμα μία φορά, όχι μόνο να αναδείξει το θεματικό πυρήνα της κωμωδίας αλλά και να παρουσιάσει τις αναλογίες και τις αντιστοιχίες του με τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Έτσι προτείνει: αφού ο Διόνυσος ανατρέχει στον ποιητικό λόγο ως σανίδα σωτηρίας για τη διαμόρφωση του ήθους των πολιτών, μήπως αυτός είναι ο τόπος –η Ποίηση, δηλαδή– όπου οφείλει να ανατρέξει και ο σύγχρονος Έλληνας για να απεγκλωβιστεί απ’ τη στείρα πολιτική λογο-διάρροια; Έτσι προκύπτει η απαγγελία γνωστών ποιημάτων των Ελύτη, Σεφέρη, Ρίτσου, Αναγνωστάκη, Λειβαδίτη, Κατσαρού κτλ. στην παράσταση. Ένας νεοελληνικός ποιητικός λόγος που μιλά για τα «ερείπια» του πολιτισμού μας, για την ανάγκη «αντίστασης» σε κάθε τάση μικροαστισμού και συμμόρφωσης, για την ανάγκη καταστροφής των πολιτικών «τεράτων» που κατακλύζουν την κοινωνία, για τη χρήση του λόγου ως όργανο πολέμου –«λέξεις σαν πρόκες»– αλλά κι ως εργαλείο συμφιλίωσης.Η επιλογή αυτή του σκηνοθέτη, όπως και ο πολιτικός λόγος που αρθρώνεται στην Παράβαση (μτφρ. Κακλέα ευφυής και αιχμηρή) συνάδουν κι υπηρετούν απολύτως τη δραματουργία του αρχαίου Έλληνα κωμωδιογράφου, ο οποίος επιδίωκε να είναι παρεμβατικός και αποτελεσματικός για την πόλη του. Θα πρέπει, ωστόσο, να λάβουμε υπόψη μας ότι απευθυνόταν σε άλλους πολίτες!

Κυρίαρχο στοιχείο στην παράσταση είναι η όψη. Το σκηνικό (Μ. Παντελιδάκης), οι τρύπες των οχετών, τα σπαράγματα από αρχαίες κολόνες σε συνδυασμό με τις παλιές οθόνες κομπιούτερ και το παλιό αυτοκίνητο είναι άμεση αναφορά στην παρακαταθήκη που αφήνει ο πολιτισμός μας. Τα κοστούμια (Εύα Νάθενα) φέρουν εμπνευσμένα το στίγμα της πληθωρικότητας, της εκκεντρικότητας, του αλλόκοτου, του παράδοξου, της υπερβολής των μέσων, της αμετροέπειας και του στιλιζαρίσματος. Η συνολική σύνθεσή τους δημιουργεί μια γοητευτική ανα-παράσταση, που αγγίζει το γκροτέσκο και κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι συνάμα ελκυστική και απωθητική, ευφρόσυνη και οδυνηρή, ευφάνταστη και αινιγματική. Παρότι ο θεατής βομβαρδίζεται καταιγιστικά με εναλλαγές κοστουμιών, το τελικό πρόσημο είναι μάλλον θετικό. Αλλ’ όμως «ουκ εν τω πολλώ το ευ». Η μουσική (Στ. Γασπαράτος) διακρίνεται για τη μοντέρνα σύνθεση, τη μελωδικότητά της και την ποικιλία υφών, άριστα συνταιριασμένων με το λόγο και τα δρώμενα που συνοδεύει. Η χορογραφία (Χ. Παπαδόπουλος) και η κινησιολογία πλουτίζουν και απογειώνουν την παράσταση. Ο Β. Χαραλαμπόπουλος (Διόνυσος), αν και «αναγνωρίσιμος», κινείται με άνεση και χωρίς ποτέ να ξεπερνά τα όρια του ρόλου προς χάριν της τέρψης του κοινού του. Ο Π. Βλάχος (Ξανθίας), άμεσος και αυθόρμητος. Ο Λ. Μαλκότσης (Ηρακλής) διακρίνεται για την υποκριτική του σοβαρότητα και το μέτρο. Ο Φ. Μουρατίδης με ερμηνευτική γοητεία, σκηνική ευκινησία και το αρμόζον στιλιστικό προφίλ αναδεικνύει το ρόλο του ως Ευριπίδης. Ο Γ. Ζουγανέλης (Αισχύλος) ηπιότερος και «σώφρων», χωρίς λάμψη. Η Εβ. Παπούλια (Ιέρεια), κεντρική φιγούρα της παράστασης, εμπλουτίζει σε εικόνα και ήχο την αισθητική της. Διακριτές φιγούρες στα σύντομα στιγμιότυπά τους οι: Σπ. Μπιμπίλας, Β. Χατζηνικολάου, Σ. Πατσίκας, Αγ. Οικονόμου, Μ. Κωνσταντάκη. Γενικώς, όλοι η πολυπληθής ομάδα λειτουργεί ως ένα καλοδουλεμένο και άψογο σκηνικά σύνολο.

Ο Κακλέας επανακωδικοποιεί την αριστοφάνεια υπέρβαση στο σήμερα προτείνοντας: «Ακούστε τους ποιητές μας!». Αν λοιπόν υπάρχει έστω μια μικρή ελπίδα διαφυγής από τη μέγγενη του καθεστωτικού τρόπου σκέψης, αυτή είναι η κατανόηση και η υιοθέτηση της διαρροής και της ρωγμής που δημιουργεί ο ποιητικός μας λόγος και η κριτική οπτική που τον ενοικεί. Η πρόταση των σύγχρονων Βατράχων αποβαίνει έτσι μια πρόκληση: είναι αυτός ο λαός αντάξιος των ποιητών του; 

Info: Οι «Βάτραχοι» παρουσιάζονται: 5/9 Ηλιούπολη, 7/9 Χαλάνδρι, 10/9 Νέα Σμύρνη, 12/9 Πετρούπολη, 14/9 Βριλήσσια, 17/9 Αιγάλεω