Κόκκαλο: Η ζωή και το έργο του Αντονέν Αρτώ στο Θέατρο Τέχνης

Ο ρηξικέλευθος και μοναδικός Αντονέν Αρτώ, αυτό το «επείγον περιστατικό» της ζωής και της τέχνης που κάποτε τα κείμενά του «θα διαβαστούν πάνω στα ερείπια της Ευρώπης», κατά τον Χάινερ Μύλλερ, επιστρέφει στην σκηνή. Αφετηρία το «Κόκκαλο» της Ιόλης Ανδρεάδη και του Άρη Ασπρούλη που ανεβαίνει στο Υπόγειο του Θέατρου Τέχνης από τις 21 Φεβρουαρίου και σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της τριλογίας τους πάνω στο έργο του Γάλλου θεατράνθρωπου που ξεκίνησε με το «Αρτώ / Βαν Γκογκ, avec un pistolet» (στο Θέατρο Σημείο το 2015) και συνεχίστηκε με την «Οικογένεια Τσέντσι» (στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης το 2016).

Έχοντας ως κύρια μέσα τη φωνή και το σώμα, ο Γεράσιμος Γεννατάς ενσαρκώνει τον σπουδαίο διανοητή και καλλιτέχνη του σύγχρονου θεάτρου σε «μια σπαρακτική ροκ τελετουργία για τη ζωή και το έργο του». Μαζί με τον μουσικό-περφόρμερ Γιώργο Παλαμιώτη, που θα τον συντροφεύει επί σκηνής, οι συντελεστές της παράστασης θα επιδιώξουν να οδηγήσουν τον θεατή σε μια βαθιά προσωπική κάθαρση, από το σκοτάδι του πόνου, της αδικίας και της υποκρισίας προς το καθαρό και λυτρωτικό φως. «Εκεί όπου βασιλεύει ο μέγας νόμος της καρδιάς», όπως σημειώνουν.

Αντονέν Αρτώ: η ιστορία του και η παράσταση

Παρίσι 1935. Ο Αντονέν Αρτώ επινοεί μια εντελώς νέα θεατρική φόρμα, το «Θέατρο της Σκληρότητας», και για να τη βάλει σε εφαρμογή δημιουργεί την παράσταση «Οι Τσέντσι» – μία πεντάπρακτη τραγωδία, για τον ξακουστό, αιμοδιψή και αιμομίκτη κόμη της Ρώμης, που βρέθηκε δολοφονημένος, μ’ ένα στιλέτο στο μάτι, από την ανήλικη κόρη του. Το έργο κάνει πρεμιέρα τον Μάιο της ίδιας χρονιάς, στο θέατρο Folies Wagram και, παρά τις προσδοκίες, αποτυγχάνει παταγωδώς.

Ο Αρτώ αποφασίζει πως δεν θα σκηνοθετήσει ξανά ποτέ, ταξιδεύει ασταμάτητα αναζητώντας τη λύτρωση και στο τέλος συλλαμβάνεται για αλητεία. Το 1938 χαρακτηρίζεται επισήμως ως «παράφρων» και οδηγείται δια της βίας στο ψυχιατρείο, στο οποίο θα παραμείνει έγκλειστος για εννέα χρόνια. Μόνο την τελευταία χρονιά θα υποβληθεί σε περισσότερα από 51 ηλεκτροσόκ. Εκεί αποκτά την εμμονή ότι έρχονται στον ύπνο του και του δηλητηριάζουν τα όνειρα κάνοντας μάγια, εκεί πέφτει σε κώμα και ευτυχώς ξύπνα την ώρα που τον οδηγούν στο νεκροτομείο, εκεί ο ξακουστός ψυχαναλυτής και ψυχίατρος Ζακ Λακάν θα θριαμβολογήσει πως «επιτέλους ο κύριος Αρτώ θεραπεύτηκε και δεν θα χρειαστεί να ξαναγράψει τίποτα πια».

Το 1946, λίγο πριν τον θάνατό του, αποκτά ξανά ελευθερία κινήσεων, έχοντας υποστεί ωστόσο ανεπανόρθωτες βλάβες από τις επίσημες θεραπευτικές μεθόδους. Οι «Φίλοι του Αντονέν Αρτώ» οργανώνουν μια ειδική βραδιά αφιερωμένη στο έργο του στο Θέατρο «Σάρα Μπερνάρ», αλλά η είσοδος στον ίδιο απαγορεύεται, εξαιτίας του φόβου που προκαλεί η εξασθενημένη του φιγούρα και η πιθανότητα ενός ακόμα θηριώδους ξεσπάσματος, όπως αυτά που συνήθιζε ενώπιων ακροατηρίου και από τα οποία ηρεμούσε μόνο εάν τον φιλούσε ένας φίλος του στο μέτωπο. Ο άνθρωπος τον οποίο συγκεντρώθηκαν για να τιμήσουν στέκεται μόνος έξω από τις κλειστές πόρτες, ενώ σύσσωμη η καλή κοινωνία των Παρισίων απολαμβάνει τις αναγνώσεις των κειμένων του.

Απογοητευμένος από αυτό το περιστατικό, ο Αρτώ αρνείται την ελευθερία του και επιστρέφει οικειοθελώς στο κελί του, αποφασίζοντας να ξυπνήσει τα εκφραστικά του μέσα για να μεταμορφωθεί ο ίδιος στον πιο βιρτουόζο περφόρμερ και να δώσει ένα τελευταίο σόλο, μια παράσταση-ξέσπασμα, μπροστά σε ένα κοινό ανυπόκριτο. Ένα κοινό που θα πλάσει με το μυαλό του. Ένα κοινό που γεννήθηκε για να τον αγαπά.

Απομονωμένος στο άσυλο, ο Αρτώ στήνει από την αρχή το παλιό σκηνικό των «αποτυχημένων» Τσέντσι, φέρνει την ψυχή του στο προσκήνιο, την ξεγυμνώνει και την τραγουδά με πάθος και μαεστρία. Σε ένα ονειρικό τοπίο μνήμης και με το ρυθμό της μουσικής, ακολουθεί την κάθοδο μιας βαθιάς και ανείπωτης εξομολόγησης. Καλλιτέχνης, ιδιοφυής, επαναστάτης, αναθεωρητής, ποιητής, δάσκαλος, παραληρηματικός, επιθετικός, επιληπτικός, αυτοκαταστροφικός και βαθιά ερωτευμένος και ερωτικός, συνθέτει με τρόπο προβοκατόρικο την τελική του ετυμηγορία απέναντι στον σύγχρονο καθωσπρεπισμό, βγάζοντας τη γλώσσα στην κοινωνική υποκρισία και τις επινοημένες αυθεντίες του καιρού μας και επαναφέροντας το «Θέατρο της Σκληρότητας» στη θέση που του ανήκει: μέσα στις φλογισμένες καρδιές των εξεγερμένων.

Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείου Πολιτισμού, ενώ το κείμενο κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στο City Guide της ATHENS VOICE