Εντυπώσεις από την παράσταση «Γυάλινος κόσμος» του Ιβο βαν Χόβε - Ιζαμπέλ Υπέρ, Αντουάν Ράιναρτς, Τζαστίν Μπατσελέ και Σιρίλ Γκεΐ στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση.
Όσοι έχουμε δει τις προηγούμενες παραστάσεις του Βέλγου Ιβο βαν Χόβε στην Ελλάδα, πηγαίναμε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση με σιγουριά, κι αυτή τη φορά, για το αποτέλεσμα. Και επιπλέον, όσοι αγαπάμε το έργο του Τενεσί Ουίλιαμς «Γυάλινος κόσμος» θέλαμε με ακόμη μεγαλύτερη ανυπομονησία να δούμε πώς θα το προσέγγιζε ο σκηνοθέτης που μας εκπλήσσει και μας γοητεύει.
Όταν άνοιξε η αυλαία στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης είδαμε, άφωνοι, το συναρπαστικό σκηνικό του Jan Versweyveld: έναν υπόγειο χώρο σαν τρώγλη, με τους τοίχους στο χρώμα της σκούρας ώχρας, σαν χώμα, και με μικρές ή μεγαλύτερες μορφές σκιτσαρισμένες στην ταπετσαρία της. «Η σκηνή είναι μνήμη». Ο Ιβο βαν Χόβε μας είχε ήδη βάλει στον κόσμο της οικογένειας Γουίνγκφιλντ -της μητέρας Αμάντας (που καταφεύγει στη λάμψη του παρελθόντος της), του γιου της Τομ (που δραπετεύει μέσω του σινεμά σε όσα ονειρεύεται) και της κόρης της Λώρας (που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη σωματική της αναπηρία και αποξενώνεται όλο και περισσότερο από τη ζωή, έχοντας για παρέα τη συλλογή από τα γυάλινα ζωάκια της και τους δίσκους του πικάπ). Μιας οικογένειας που ζει μόνο από το χαμηλό μισθό του Τομ σε μια εποχή διόλου εύκολη, μιας που βρισκόμαστε στην Αμερική αμέσως μετά το κραχ του 1929. Σε μια εποχή που η Αμερική «μαθαίνει με τυφλό σύστημα το φλεγόμενο αλφάβητο Μπράιγ μιας ετοιμοθάνατης οικονομίας». Τρεις άνθρωποι που ζουν με τις μνήμες, τις επιθυμίες και τα ψεύδη που τους κρατούν όρθιους, σ’ έναν χώρο χωρίς κανένα έπιπλο εκτός από μια πολύ σύγχρονη κουζίνα με πάγκο εργασίας και όλες τις ανέσεις: η εστία, το τραπέζι, εκεί που έτσι κι αλλιώς συναντιούνται και συνομιλούν, καταπιέζουν, καταπιέζονται, συγκρούονται ή υποφέρουν βουβά τα μέλη αυτής της οικογένειας. Τρεις άνθρωποι ευάλωτοι, ηττημένοι από την πραγματικότητα, που προσπαθούν να επιβιώσουν. Και όταν φτάνει η πραγματικότητα μέσα στο σπίτι τους, στο πρόσωπο του Τζιμ, του συναδέλφου του Τομ, όλα παίρνουν άλλη τροπή, όλοι παίρνουν άλλους δρόμους.
Τα υλικά του Ιβο βαν Χόβε για τον «Γυάλινο κόσμο» του ήταν, εκτός από το καθηλωτικό και σπαρακτικό κείμενο του Τενεσί Ουίλιαμς, τα σκηνικά, οι ερμηνείες των ηθοποιών του και οι πολλές αλλά καθοριστικές και εύγλωττες λεπτομέρειες και αυτής της παράστασης: το κουκούλωμα της Λώρας κάτω από μια κουβέρτα όταν αποσύρεται ενώ είναι επί σκηνής· τα τενεκεδάκια που απλώνονται στο σπίτι όταν πιάνει ξαφνική μπόρα και ακούγονται οι στάλες της βροχής που πέφτουν μέσα, δηλώνοντας την ευάλωτη, τη σαθρή κατάσταση των ενοίκων του σπιτιού· ο ήχος από το μάσημα της τσίχλας όταν βρίσκονται μόνοι η Λώρα και ο Τζιμ· ο χορός τους· η σιωπή της Αμάντας όταν ανατρέπονται όλα όσα σχεδίαζε και ονειρευόταν· τα ταχυδακτυλουργικά κόλπα που γοητεύουν τον Τομ και τον κάνουν να φαντασιώνεται τη διαφυγή του· το τραγούδι της Λώρας την ώρα της αποκάλυψης. Όλα αυτά κι άλλα τόσα και κυρίως ο οικείος, σημερινός, σύγχρονος τρόπος παρουσίασης των τεσσάρων χαρακτήρων. Που μιλάνε χωρίς μελοδραματισμούς· που συγκρούονται με τρόπο γνώριμο· που σαρκάζουν και αυτοσαρκάζονται. Δεν έχουμε σ’ αυτή την παράσταση μια Αμάντα υστερική σχεδόν γκροτέσκα. Η Ιζαμπέλ Υπέρ μας έδωσε μια γυναίκα με σαρκασμό και αυτοσαρκασμό, μια γυναίκα που δεν θέλει να μεμψιμοιρεί, αλλά να προσπαθεί. «Το παρελθόν είναι αιώνια μεταμέλεια όταν δεν ξέρεις να προβλέπεις», λέει. Ο Τομ του Αντουάν Ράιναρτς είχε θυμό, πόνο, κρυμμένα μυστικά κι άλλα τόσα όνειρα, αμφιβολίες και ενοχές. Η Λώρα της Τζαστίν Μπατσελέ είχε αξιοπρέπεια στην απόσυρσή της στον γυάλινο κόσμο της, όση έδειξε και τη στιγμή της διάψευσης του ονείρου που νόμιζε προς στιγμήν ότι θα ζούσε. Και ο Τζιμ του Σιρίλ Γκεΐ είναι ο γήινος άνθρωπος, που βλέπει τη ζωή και την κυνηγά, πιστεύοντας ακράδαντα ότι «η γνώση, τα χρήματα και η εξουσία είναι ο κύκλος πάνω στον οποίο έχει χτιστεί η δημοκρατία».
Και ο Ιβο βαν Χόβε μας έδωσε πιο ουσιαστικά από ποτέ το κλασικό και διαρκώς νέο κείμενο του Τενεσί Ουίλιαμς· μας φώτισε με ευαισθησία, τρυφερότητα και λεπτό χιούμορ την οδύνη και τα αδιέξοδα των ευάλωτων ανθρώπων· μας χάρισε κι άλλες συναρπαστικές ερμηνείες στη σκηνή. Και μας έκανε να καλέσουμε κάμποσες φορές στη σκηνή τους συντελεστές της παράστασης και να μιλάμε γι’ αυτήν για ώρα μετά το τέλος της. Και να τη σκεφτόμαστε πολύ περισσότερο…
Ο γνωστός Ιταλός σκηνοθέτης αναλαμβάνει για πρώτη φορά να σκηνοθετήσει Έλληνες ηθοποιούς, προσεγγίζοντας τον «Γυάλινο κόσμο» μέσα από μια δική του, «πειραγμένη», και γι’ αυτό καλοδεχούμενη, οπτική
5°
