H Κατερίνα Γιαννοπούλου για τον «Παράδεισο» στη Στέγη

Ένα θερμοκήπιο σαν σπιτάκι με τη βλάστηση μέσα του να οργιάζει και μικρές λίμνες ολόγυρά του έχει ξεφυτρώσει στη μικρή σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Στο πρώτο άκουσμα φαντάζει ίσως ειδυλλιακό ως σκηνικό, όμως οι αφηγήσεις που αναμένουμε να εκτοξεύουν οι ένοικοί του από μικροφώνου, σαν οργισμένοι ροκ σταρ σε συναυλία, αλλά και από οθόνης – καθώς τα τεκταινόμενα κινηματογραφούνται και προβάλλονται ταυτόχρονα –, με λόγο ορμητικό και καταγγελτικό, δεν αφήνουν περιθώρια για εφησυχασμό. Από τη μικροαστική Αθήνα, όπου ένας γονατισμένος από την κρίση μηχανικός αυτοκινήτων προσπαθεί να βγάλει τα προς το ζην ενώ οι ωκεανοί πνίγονται στα πλαστικά, ως το Μανάους της Βραζιλίας, όπου ένας νεαρός Γερμανός αρχιτέκτονας παρακολουθεί την ανέγερση μιας ευρωπαϊκού στιλ όπερας, χτισμένης με τα έσοδα από την υπερεκμετάλλευση του καουτσούκ, η φύση μετρά τις αμέτρητες πληγές που της κατάφερε η ξέφρενη καπιταλιστική Ανθρωπόκαινος.

Στον «Παράδεισο» που σκηνοθετεί η Κατερίνα Γιαννοπούλου, διασκευάζοντας μαζί με τον δραματουργό Γρηγόρη Λιακόπουλο την «Τριλογία για το κλίμα» του Τόμας Κεκ, οι έξι πρωταγωνιστές δεν βρίσκονται στη σκηνή ως προάγγελοι κακών. Με φόντο τα ηλεκτρισμένα ηχοτοπία του Γιάννη Βεσλεμέ-Felizol, με σαρκασμό, ωμότητα, αλλά και χιούμορ αγγέλουν το χρονικό ενός τετελεσμένου θανάτου από μια εποχή, όχι και τόσο μακρινή, που ο ήλιος λάμπει σαράντα τοις εκατό θερμότερος και πλημμύρες έχουν καλύψει όλη την επιφάνεια της Γης, παρασέρνοντας τους λίγους επιζώντες που επιπλέουν ανάμεσα στα σκουπίδια, στις αναμνήσεις και στις προδομένες ελπίδες τους.

«Η δυστοπία είναι ήδη εδώ. Πανδημίες, πλημμύρες, φωτιές, κοινωνικές ανισότητες, οικονομική κρίση. Και εμείς σφυρίζουμε αδιάφορα» δηλώνει με αγωνία η 34χρονη σκηνοθέτρια ενώ οι πρόβες στη Στέγη βρίσκονται στην τελική ευθεία. Μοιράζοντας τη δραστηριότητά της ανάμεσα στην Αθήνα και τη Γερμανία, η Γιαννοπούλου έχει καταφέρει να συνδέει την πορεία της με στιβαρούς οργανισμούς. Από την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου στις συνεργασίες με διάσημους θεατρανθρώπους, όπως ο Κριστόφ Μαρτάλερ και ο Ρενέ Πολλές, και την πρόσφατη συμμετοχή της στο Φεστιβάλ Αθηνών με τη θεατρική μεταφορά της κινηματογραφικής «Χρονιάς με τα 13 φεγγάρια», δείχνει μια σαφή προτίμηση στα σύγχρονα κείμενα, διατηρώντας παράλληλα μια στενή σχέση με αυτά του γερμανόφωνου χώρου.

Γιατί επίλεξε να καταπιαστεί με την «Τριλογία για το κλίμα» που καταφτάνει από την Παρασκευή 29 Οκτωβρίου στη Στέγη υπό τον τίτλο «Παράδεισος - πλημμύρα, λιμοκτονία, παιχνίδι»; «Είναι ένα ποιητικό χειμαρρώδες έργο. Δεν μοιάζει με κανένα άλλο που έχω διαβάσει και με ιντρίγκαρε πολύ να το ανεβάσω. Το έργο είναι μια προειδοποιητική κραυγή από το μέλλον. Από ένα δυστοπικό μέλλον όπου όλα έχουν καταστραφεί ή δεν υπήρξαν ποτέ. Το παρελθόν έρχεται στη σκηνή μόνο υπό τη μορφή ανάμνησης», υπογραμμίζει.

Στο συγκεκριμένο έργο ο Αυστριακός συγγραφέας υιοθετεί τη θέση ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι μια σύγχρονη εκδοχή της αποικιοκρατίας του 19ου αιώνα. Εσείς πώς βλέπετε τον κόσμο μας σήμερα;
Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι θεμελιωμένος πάνω στην αποικιοκρατία, πάνω στην εκμετάλλευση του λεγόμενου «τρίτου κόσμου». Οι ρίζες του είναι ποτισμένες με αίμα.

Χαρακτηρίζετε τον «Παράδεισο» ως ένα ρέκβιεμ για τον καπιταλισμό. Έχει πεθάνει για σας ο καπιταλισμός και του κάνουμε την κηδεία; Και μετά τι έρχεται;
Το έργο αντιμετωπίζει τον καπιταλισμό ως υπεύθυνο για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Τα καπιταλιστικά μοντέλα όπως τα γνωρίζουμε έχουν αποτύχει καθώς οι κοινωνικές ανισότητες όλο και εντείνονται, το περιβάλλον καταστρέφεται, ο πλούτος συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο στα χέρια των λίγων και η δημοκρατία, που υποτίθεται πως πορεύεται πάντοτε μαζί του, όλο και φθίνει. Η αναγνώριση του προβλήματος δε συνεπάγεται όμως αυτόματα και τη λύση του. Το πώς θα προχωρήσουμε, το αν θα γυρίσουμε σελίδα είναι στο χέρι μας.

Τι θα δούμε, λοιπόν, στην παράσταση;
Στη σκηνή έχουμε κρατήσει ένα μικρό κομμάτι παραδείσου ως σανίδα σωτηρίας για έναν χορό ανθρώπων που αφηγούνται αναμνήσεις του παρελθόντος από ένα δυστοπικό μέλλον. Τα τρία επιμέρους έργα που απαρτίζουν την παράσταση (πλημμύρα, λιμοκτονία, παιχνίδι) εξερευνούν διαφορετικές όψεις της αποτυχίας του δυτικού πολιτισμού κι εμείς έχουμε δημιουργήσει από αυτά μια νέα σύνθεση που διασχίζει διαφορετικές ηπείρους, διαφορετικές εποχές και μια πληθώρα διαφορετικών αφηγήσεων.

Πώς προσεγγίσατε το έργο και ποια η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίσατε;
Το κείμενο του Τόμας Κεκ είναι χειμαρρώδες και ήταν ένα στοίχημα για εμάς να το διασκευάσουμε χωρίς να χάσουμε αυτή την ορμή. Προσπαθήσαμε να συμπεριλάβουμε ιστορίες και κείμενα και από τα τρία μέρη δίνοντας έμφαση σε αφηγήσεις που θα είχαν μεγαλύτερη συνάφεια με τις εμπειρίες του ελληνικού κοινού.

Αναγνωρίζετε μουσικές ποιότητες στη γραφή του Κεκ; Ο Κρίστοφερ Ρύπινγκ, ο οποίος ανέβασε τον «Παράδεισο» πρόσφατα στη Γερμανία, ανάφερε ότι «έχει διαφορετικά νήματα αφήγησης και μουσικής τα οποία δε συναρμόζονται με τάξη αλλά συνυφαίνονται και κάπως χάνονται το ένα μέσα στο άλλο».
Το έργο ονομάζεται από τον ίδιο τον συγγραφέα παραστρατημένη συμφωνία. Έχει πολύ έντονη μουσικότητα και ποιητικότητα στον τρόπο που είναι γραμμένο. Η πολλαπλότητα των αφηγήσεων και θεμάτων του, τα οποία μπλέκονται με απρόσμενα αρμονικό τρόπο μεταξύ τους, είναι μια από τις μεγαλύτερες αρετές του. Η μουσική είναι ένα από τα βασικότερα στοιχεία της παράστασης καθώς δίνει παλμό και κίνηση στο κείμενο.

Ποια είναι η απόσταση ανάμεσα στη σκηνή και στην πραγματικότητα; Πόσο σημαντικό είναι για σας αυτά τα δύο να συναντιούνται;
Η αντίληψη της πραγματικότητας είναι για εμένα υποκειμενική. Έτσι και πάνω στη σκηνή δημιουργούμε μία πραγματικότητα όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε.

Τα στοιχεία που σας ελκύουν σε ένα έργο ώστε να αποφασίσετε να ασχοληθείτε μαζί του;
Με ενδιαφέρει να ανεβάζω παραστάσεις που θα ήθελα να δω. Συχνά επιλέγω κείμενα που είτε δεν ανεβαίνουν συχνά είτε δεν έχουν ξανανέβει στην ελληνική σκηνή. Μου αρέσει να δοκιμάζω καινούρια πράγματα κάθε φορά. Με ιντριγκάρει πολύ να ανεβάζω στη σκηνή κείμενα που δεν έχουν ξανανέβει. Αυτό έχει μια πρόκληση και μια ευθύνη για μένα. Έχει όμως και μια μεγάλη χαρά να φέρνεις για πρώτη φορά κάτι στη σκηνή. Συνήθως διαβάζοντας ένα κείμενο σκέφτομαι ότι αυτό πρέπει οπωσδήποτε να το μοιραστώ.

Ο Φασμπίντερ είχε πει ότι «ο κάθε σκηνοθέτης έχει μόνο ένα θέμα και τελικά κάνει την ίδια ταινία ξανά και ξανά». Εσείς; Νιώθετε ότι υπάρχει μια έγνοια που καθοδηγεί τις επιλογές σας;
Νομίζω ότι κάθε φορά μιλάω για ένα αναπόφευκτο τέλος.

Ποιο είναι για σας το πιο σημαντικό στοιχείο μιας παράστασης;
Κάθε παράσταση αποτελεί σύνθεση πολλών στοιχείων, τα οποία λειτουργούν σε διαφορετικά επίπεδα. Έχουμε περάσει την εποχή που το κείμενο ήταν το κέντρο των πάντων. Στις παραστάσεις μου θέλω η εικόνα, ο ήχος, η μουσική, το φως να συνθέτουν μαζί με το κείμενο μια συνολική αισθητική εμπειρία.

Ο δικός σας παράδεισος από τι υλικά είναι φτιαγμένος; Τον ζείτε ή έστω είστε αισιόδοξη ότι θα τον βρείτε;
Δεν μπορώ παρά να ελπίζω! Παρόλα αυτά πιστεύω πως παράδεισος είναι μόνο μια ανάμνηση των ματαιωμένων υποσχέσεων, μια ευημερία και ευδαιμονία που μόνο την υπόσχεσή της θυμόμαστε.

INFO:

«Παράδεισος. Πλημμύρα/Λιμοκτονία/Παιχνίδι» του Τόμας Κεκ

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Μικρή Σκηνή

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: 29/10-7/11, Τετ.-Κυρ. στις 21:00

Κείμενο: Thomas Köck

Σκηνοθεσία: Κατερίνα Γιαννοπούλου

Μετάφραση & Δραματουργία: Γρήγορης Λιακόπουλος

Μουσική: Γιάννης Βεσλεμές

Σκηνικά & Κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού

Σχεδιασμός Φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα

Live Camera: Γιώργος Κυβερνήτης

Βίντεο: Κωστής Χαραμουντάνης

Επιστημονικοί Σύμβουλοι: Δρ. Χρήστος Βαρβαντάκης, Ευθύμης Θέου

Βοηθός Σκηνοθέτη: Έφη Χριστοδουλοπούλου

Βοηθός Σκηνογράφου & Φωτισμών: Μαριέττα Παυλάκη

Κατασκευή Σκηνικού: Θωμάς Μαριάς

Οργάνωση & Εκτέλεση Παραγωγής: Σεραφείμ Ράδης, Βάσια Ατταριάν

Ταυτόχρονος Υπερτιτλισμός: Γιάννης Παπαδάκης

Ερμηνεύουν: Γιώργος Κισσανδράκης, Γωγώ Παπαϊωάννου, Δήμητρα Παρασκελίδου, Μιχάλης Πητίδης, Βασίλης Σαφός, Μαρία Φιλίνη

Παραγωγή: Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση

ΠΑΡΑΛΛΗΛEΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Ο συγγραφέας Thomas Köck συζητά με το κοινό το Σάββατο 30/10 μετά την παράσταση (στα αγγλικά με διερμηνεία στα ελληνικά).