Ο Ακύλλας Καραζήσης και η Ελληνική Επανάσταση

«Μια περιπετειώδη περιήγηση στο παρελθόν, στον καιρό της επανάστασης» επιχειρούν αυτές τις μέρες ο Ακύλλας Καραζήσης και ο Μιχαήλ Μαρμαρινός στην Εθνική Λυρική Σκηνή στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Υπό τον παιγνιώδη τίτλο «Ο Κολοκοτρώνης ατενίζει το μέλλον. Γυναίκες προετοιμάζονται για την επανάσταση κι εγώ, κάτι θα σκέφτομαι», το εγχείρημα αποτελεί ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την έναρξη του αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας και θέλει να λειτουργήσει, όπως μου αναφέρει ο Ακύλλας Καραζήσης «σαν μια χρονομηχανή που μεταφέρει θραύσματα και στιγμές ενός καιρού που έχει πάρα πολλές εικόνες, εκφάνσεις, εκδοχές».

Διευκρινίζει ότι «ο τίτλος της παράστασης δεν είναι επεξηγηματικός. Είναι δηλωτικός της επιθυμίας, της ατμόσφαιράς της» και μου περιγράφει μια δραματουργία που συντίθεται από σκέψεις και ιδέες, τραγούδια και αφηγήσεις για την εποχή που έχουν αντλήσει από μια επίμονη κατάδυση στη βιβλιογραφία.

Έτσι, μέσα από την ερμηνεία των Λάμπρου Γραμματικού, Ευαγγελίας Καρακατσάνη, Έκτορα Λυγίζου, Ηλέκτρας Νικολούζου, Μάριου Σαραντίδη, Μαρίας Σκουλά, καθώς και των ίδιων των σκηνοθετών, ταξιδεύουν σπαράγματα από τις αφηγήσεις μεταξύ άλλων του Γάλλου προξένου στην Ελλάδα Φρανσουά Πουκεβίλ, του αγωνιστή και ιστορικού Νικολάου Κασομούλη, του Μακρυγιάννη, του Πελοποννήσιου προύχοντα Κανέλλου Δεληγιάννη, ο οποίος πήρε μέρος στην Επανάσταση, αλλά και του Κωστή Παπαγιώργη και του Βρετανού ακαδημαϊκού και συγγραφέα Ντέιβιντ Μπρούερ, «όλα μαζί σε μια τάξη μουσικής υφής».

Όταν η κουβέντα έρχεται μοιραία στο εθνικό αφήγημα, ξεκαθαρίζει ότι το θεωρεί αφελέστατο. «Η ιστορία έτσι κι αλλιώς έχει ένα κομμάτι μυθοπλασίας. Εάν μεθαύριο μιλήσουμε οι δυο μας για κάτι που ζήσαμε μαζί, αλλιώς θα το περιγράψετε εσείς αλλιώς εγώ. Δεν είναι θέμα διαφορετικών απόψεων, αλλά διαφορετικών μυθοπλασιών. Ο καθένας μας κουβαλά μαζί του έναν κόσμο εντυπώσεων, ο οποίος φυσικά καμία σχέση δεν έχει με αυτόν που υπήρξε πριν από 100-200 χρόνια. Αν μας ρωτήσει κάποιος “τι είναι το ’21 για σένα;”, είναι σίγουρα πολύ διαφορετικά πράγματα. Οι ιστορικοί νομίζω ότι εδώ και αρκετές δεκαετίες έχουν παραδεχτεί ότι δεν ψάχνουν έτσι κι αλλιώς για κάτι αντικειμενικό. Αναζητούν κομμάτια τα οποία δομικά μπορούν να μας ανοίξουν ένα παράθυρο σε κάτι». 

Για τον ίδιο η Ελληνική Επανάσταση είναι μια εντύπωση η οποία αλλάζει συνεχώς και ραγδαία. Ομολογεί ότι όσο ήταν «εγκλωβισμένος στο εθνικό αφήγημα», δεν τον ενδιέφερε καθόλου. Καθώς βρίσκει τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας κακογραμμένα και χωρίς ενδιαφέρον, την προσωπική του μυθοπλασία για το ’21 διαμόρφωσαν περισσότερο τα παιδικά βιβλία (για τον Κατσαντώνη κ.λπ.) που διάβασε στη δεκαετία του ’60 και βεβαίως οι «απωθητικές σχολικές γιορτές». Βουτώντας, ωστόσο, στην ιστορία αυτής της περιόδου με την ευκαιρία της παράστασης άρχισε να βρίσκει εξαιρετικό ενδιαφέρον. «Ασχολούμενος καταλαβαίνεις κι ένα κομμάτι της ιστορίας μέσα σου. Η ιστορία έχει έναν κίνδυνο: βλέποντας πράγματα που συνέβησαν στο παρελθόν να τραβάς παραλλήλους και να λες αυτό είναι ίδιο, δεν έχει αλλάξει. Οι άνθρωποι πάντα μάλωναν, σκότωναν, εξεγείρονταν, αγαπιόντουσαν. Μόνο που η φύση αυτών των πράξεων αλλάζει ανθρωπολογικά από εποχή σε εποχή. Πώς μπορώ να καταλάβω έναν κλέφτη, ο οποίος ζει στα βουνά, τρώει πολύ διαφορετικά και πολύ σπανιότερα από μένα, βασικά όταν κάνει πλιάτσικο, και ο οποίος το να σκοτώσει κάποιον δεν το ’χει σε τίποτα; Μπορεί κανείς να τους δει σαν ανθρώπους ενός διαφορετικού πλανήτη και αυτό έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον».

Τι του αποκάλυψε, λοιπόν, για την Επανάσταση η ενασχόληση με την ευκαιρία αυτής της παράστασης; «Το ότι είναι ένα πάρα πολύ πλούσιο αλλά πάρα πολύ πολύπλοκο θέμα, το οποίο μια πλειοψηφία αναζητά να απλοποιήσει. Κάθε ιστορικό γεγονός και κάθε ιστορική περίοδος έχει εξαιρετική πολυπλοκότητα. Το ενδιαφέρον είναι να χαθείς μέσα του. Έτσι κι εγώ, δε θέλω να βρω τίποτα στην Ελληνική Επανάσταση, θέλω να χαθώ μέσα της».

Του ζητώ τη ματιά του σχετικά με το τι ήμασταν χθες, τι είμαστε σήμερα και πώς αυτό το χθες μας καθορίζει σήμερα. «Το χτες το κουβαλάει ο καθένας με έναν πάρα πολύ δικό του τρόπο, ταξικό, πολιτικό, ιδεολογικό, ψυχολογικό. Το χτες περιέχει ψήγματα του προχτές και το προχτές περιέχει ψήγματα του σήμερα. Και οι εποχές, με έναν τρόπο, μπερδεύονται μέσα στον κόσμο του καθενός και ο κόσμος αυτός βέβαια είναι καθορισμένος από το περιβάλλον και την εκπαίδευσή του κ.λπ. Εκεί είναι το ζήτημα. Το να μπορέσει κανείς να απεμπλακεί από ιδεοληψίες και απλουστεύσεις και να δει όχι μόνο το χτες, το σήμερα, τον εαυτό του σαν αποτέλεσμα όλων αυτών των πραγμάτων. Το χτες είναι σαν να μιλάμε για τους γονείς μας. Ο Κωστής Παπαγιώργης λέει ότι μετά τα σαράντα-πενήντα φοράς τον πατέρα κατάσαρκα. Αλλά αυτό είναι το παρελθόν. Ο πατέρας και η μάνα εμπεριέχουν σαν συμβολικές μορφές το παλαιότερο. Αυτό πρέπει να το δει κανείς ψύχραιμα, ζωντανά, με κριτική και αυτοκριτική σκέψη και να διαλέξει τι κρατάει, τι πετάει, τι γκρεμίζει και τι χτίζει. Το παρελθόν μας καταδυναστεύει, μας καταστρέφει και κόβει όλη μας τη δημιουργικότητα όταν οι εκπρόσωποί του είναι απλουστευτικοί και μας επιβάλλουν ένα αφήγημα. Όταν κάποιος τα έχει κάνει πάντα καλύτερα, που είναι ψέμα, εγώ δεν έχω κανένα λόγο να κάνω τίποτα. Ο Σαββόπουλος νομίζω το είχε πει και πάρα πολύ ωραία: “παράδοση είναι να δημιουργείς και μάλιστα εκ του μηδενός”, μια εξαιρετική φράση που εκφράζει όλη την άποψή μου για το παρελθόν».

Τον ρωτώ αν το έχουμε καταφέρει κι αν αυτό θα αποτελούσε για τον ίδιο έναν στόχο. «Κανένας δεν το έχει καταφέρει, γιατί να το καταφέρουμε εμείς; Δεν θέλω να βάζω στόχους γιατί από στόχους έχουμε πήξει. Θέλω περιπέτεια και έτσι ζω. Δε ζω σαν όλους τους άλλους και όλοι οι άλλοι δεν ζουν σαν κι εμένα. Ο καθένας μας είναι χωριστά. Δεν υπάρχει εμείς. Άλλα τραύματα κουβαλάω εγώ, άλλα εσείς, άλλα θαύματα εσείς κι άλλα εγώ».

Η συλλογική πρόταση με Χατζόπουλο και Χιώτη για το Εθνικό Θέατρο

Η πρόσφατη συμμετοχή του στον διαγωνισμό για την πλήρωση της θέσης του καλλιτεχνικού διευθυντή στο Εθνικό Θέατρο έγινε μέσα από μια πρόταση συλλογική, που κατέθεσαν από κοινού με τον Νίκο Χατζόπουλο και την Αργυρώ Χιώτη. Μια κίνηση που είχε ταυτόχρονα και το χαρακτήρα μιας δήλωσης (statement), όπως παραδέχεται, προτείνοντας ένα διαφορετικό μοντέλο διοίκησης.

«Μετά από μία σειρά ισχυρών ανδρικών προσώπων που διοίκησαν αυτόν τον οργανισμό, ασχέτως αν ήταν καλοί ή κακοί, νομίζουμε ότι θα έπρεπε να υπάρχει η δυνατότητα να τον διοικήσουν και συλλογικότητες, δηλαδή περισσότεροι άνθρωποι και διαφορετικών γενεών. Η Αργυρώ είναι 20 χρόνια νεότερή μας και γυναίκα. Ο Νίκος είναι συνομήλικός μου μεν, αλλά έχουμε αρκετά διαφορετικές απόψεις και στίγμα, παρόλο που είμαστε πολύ στενοί φίλοι και οι τρεις. Αλλά μας ενώνουν και οι διαφορές μας ακόμα κι αυτό νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον. Διάβαζα ότι η Ντοκουμέντα στο Κάσελ δίνει τη διεύθυνσή της σε κολλεκτίβες. Δεν καταλαβαίνω γιατί πάντα πρέπει να θαυμάζουμε κάτι που γίνεται μακριά και γιατί κάτι τέτοιο εδώ είναι αδιανόητο για νομικούς λόγους. Τη στιγμή, μάλιστα, που είχε πολύ θετική υποδοχή. Όποιος το άκουγε, μου έλεγε ότι είχε ενδιαφέρον. Όμως, η νομική πλευρά ήταν ότι αυτά δεν γίνονται. Ο νόμος πρέπει να τροποποιηθεί και να συμπεριλαμβάνει και μια τέτοια δυνατότητα. Ένα υπουργείο ζωντανό θα έπρεπε να μυρίζεται τι γίνεται στην κοινωνία και στους κλάδους, αλλά δεν βλέπω να ξεκίνησε καμία τέτοια συζήτηση».

---

Info: Ο Κολοκοτρώνης ατενίζει το μέλλον. Γυναίκες προετοιμάζονται για την επανάσταση κι εγώ, κάτι θα σκέφτομαι. 
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος,
9, 10, 14, 15, 16 Οκτωβρίου 2021, Ώρα έναρξης: 20.30 (Κυριακή: 19.00)

Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός, Ακύλλας Καραζήσης
Δραματουργία: Ακύλλας Καραζήσης, Μιχαήλ Μαρμαρινός
Μουσική: Αντώνης Ανισέγκος
Σκηνικό: Κέννυ ΜακΛέλλαν
Κοστούμια: Κάτριν Κρούμπαϊν
Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Αναστασίου
Ερμηνεύουν: Λάμπρος Γραμματικός, Ακύλλας Καραζήσης, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Έκτορας Λυγίζος, Ηλέκτρα Νικολούζου, Μάριος Σαραντίδης, Μαρία Σκουλά
Guest: Μιχαήλ Μαρμαρινός
Συμμετέχει η Μαίρη Καραζήση
Αντώνης Ανισέγκος πιάνο, ηλεκτρονικά