«Οιδίποδας» της Μάγια Τσάντε σε σκηνοθεσία Τόμας Οστερμάγερ

Γνωρίζαμε εξαρχής ότι το έργο που επρόκειτο να δούμε ήταν εμπνευσμένο από τον Οιδίποδα του Σοφοκλή, και ομολογουμένως πολύ θέλαμε να δούμε πώς ακριβώς μπολιάστηκε η έμπνευση στο νέο κείμενο, και φυσικά θέλαμε να δούμε άλλη μία παράσταση του Τόμας Οστερμάγερ, σε παγκόσμια πρεμιέρα στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Έτσι, παρότι ψυχολογικά είχε κλείσει ο φετινός επιδαύριος κύκλος μέσα μας, πήραμε ξανά τη γνωστή διαδρομή και φτάσαμε στην Επίδαυρο. Μαζί μας έφτασαν κι άλλοι, όχι πάρα πολλοί είναι αλήθεια, περίπου 2 χιλιάδες είχε το κοίλον το βράδυ της Παρασκευής.

Γνωρίζαμε ότι μέσα σε μια οικογένεια διαδραματίζεται η ιστορία, στα όρια ενός σπιτιού, που στο σενάριο της Μάγια Τσάντε βρισκόταν κάπου στην ελληνική επαρχία, όπως φαινόταν στο video wall που συνυπήρχε στο σκηνικό, συμμετέχοντας μ' έναν τρόπο στη σκηνική δράση. Εκεί είχε το εξοχικό της μια πλούσια ευρωπαϊκή οικογένεια, η Κριστίνα και ο δεύτερος σύζυγός της ο Μίχαελ, πολλά χρόνια νεότερός της, από τον οποίο περιμένει παιδί. Εκεί φτάνει (με μια εντυπωσιακή είσοδο, αφού βλέπουμε το ακριβό αυτοκίνητο στη γιγαντοοθόνη να κινείται στους επαρχιακούς ελληνικούς δρόμους και λίγα λεπτά αργότερα το βλέπουμε να παρκάρει έξω ακριβώς από την ορχήστρα) ο αδελφός της Κριστίνα ο Ρόμπερτ.

Το εργοστάσιο της οικογένειας, η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τη λειτουργία του, το περιβαλλοντικό ατύχημα που τρομάζει τους ιδιοκτήτες για τα πρόστιμα που θα επιφέρουν, οι συζητήσεις για την κάλυψη του ατυχήματος διχάζουν τα αδέλφια και το νέο σύζυγο, που εμφανίζεται ως ιδεολόγος, σχεδόν ακτιβιστής της προστασίας της φύσης, έχοντας επηρεάσει τη νέα του σύζυγο.

«Α, ενδιαφέρουσα οπτική», σκεφτήκαμε στην αρχή. Εντάσσει από την αρχή το θέμα της κλιματικής αλλαγής, αγγίζει δηλαδή ένα φλέγον σύγχρονο ζήτημα, αλλά και τη διαφωνία του αδελφού ως προς την ερωτική επιλογή της αδελφής του, η οποία είχε αποδεσμευτεί από έναν γάμο-ρόλο και βρήκε την ευτυχία σ’ έναν έρωτα-ολοκλήρωση. Η προβληματική αυτοδιάθεση των γυναικών τον 21ο αιώνα εντάσσεται κι αυτή στο στόρι. «Η νέα γενιά των ανδρών έχει να μάθει πολλά από το γυναικείο κίνημα», λέει κάποια στιγμή ο Μίχαελ. «Κι αυτό ενδιαφέρον», σκεφτήκαμε.

Δύο κινηματογραφιστές, με κάμερα στο χέρι, μπαίνουν κάθε τόσο στην ορχήστρα και βλέπουμε στη γιγαντοοθόνη τις αντιδράσεις των ηθοποιών (κάτι που προφανώς ήταν αναγκαία συνθήκη για ένα έργο με ελάχιστη σκηνική δράση σ’ έναν μεγάλο χώρο και με μεγάλη απόσταση από τη σκηνή για αρκετούς από τους θεατές). Και κάποια στιγμή ένα drone δείχνει από ψηλά το σκηνικό, το θέατρο, την Επίδαυρο. Η διαφορετική σύγχρονη ματιά στα ίδια πράγματα...

Όλα αυτά συμβαίνουν στο εξοχικό σπίτι (τα εξωτερικά όρια του οποίου περιγράφονται με νέον) και στην αυλή του όπου υπάρχει μια τραπεζαρία βεράντας και μια ψηστιέρα. Και σιγά σιγά το στόρι αφήνει πίσω του και τις περιβαλλοντικές αγωνίες και τη θέση της γυναίκας και την αυτοδιάθεσή της και, προσπαθώντας να συναντήσει κάπου εκεί τον «Οιδίποδα» του Σοφοκλή, μπαίνει σε μια ιστορία μυστηρίου και ανατροπών, μια ιστορία αναζήτησης των πραγματικών γονιών του Μίκαελ, μια ιστορία βιασμού εντός γάμου και ενός ανεπιθύμητου παιδιού από αυτόν τον βιασμό. Μυστικά για χρόνια καλά κρυμμένα, που βγαίνουν στην επιφάνεια, αποκαλύψεις που συγκλονίζουν και αφανίζουν τους άμεσα εμπλεκόμενους.

Μόνο που... όλα αυτά ακούγονται σε πρώτο επίπεδο, σχεδόν τηλεοπτικά, χωρίς βάθος, χωρίς δεύτερες σκέψεις. Μέχρι και η νύξη για το ναζιστικό παρελθόν του πρώτου συζύγου της Κριστίνα, περνάει έτσι μέσα στους διαλόγους ενός καβγά. Και ασφαλώς ο σκηνικός χώρος δεν κατάφερε να μεταφέρει στο κοίλον τις αποχρώσεις και τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών του δράματος, παρά μόνο σε κάποια στιγμή, όταν αποκαλύπτεται η σχέση του Μίχαελ με την Κριστίνα και ακούγεται ίσως η πιο σπαρακτική φράση του κειμένου: «Ήμουν μέσα σου...» (-και ως έμβρυο και ως εραστής).

Η Μάγια Τσάντε, στη συνέντευξη Τύπου πριν λίγες μέρες στην Επίδαυρο, είχε μοιραστεί τον πανικό που ένιωσε όταν ο Τόμας Οστερμάγερ της είπε ότι θα καταπιαστούν με τον Οιδίποδα. Και μάλλον ο πανικός της δεν ήταν καλός σεναριακός σύμβουλος. Αφού τελικά είδαμε μια παράσταση με ελάχιστο ρυθμό, με παραπομπές στο μύθο του Οιδίποδα τουλάχιστον επιδερμικές, με τα σύγχρονα διακυβεύματα απλώς να θίγονται. Τα καλά στοιχεία της παράστασης, οι ερμηνείες, ο σκηνικός χώρος, η αισθητική, η συμβολή της τεχνολογίας, είτε δεν φάνηκαν όσο έπρεπε είτε απλώς έκαναν εντύπωση και θόρυβο.

Πατώντας σε όσα είπε ο Τόμας Οστερμάγερ στη συνέντευξη Τύπου, ο δικός του «Οιδίποδας» είναι βέβαιο ότι δεν ήταν «επανερμηνεία» του κλασικού κειμένου (κάτι που είναι απολύτως δόκιμο και ζητούμενο) και ασφαλώς ήταν μια «παράσταση δωματίου», όπως οι ίδιοι δήλωσαν, που όμως δεν λειτούργησε στο εξωστρεφές περιβάλλον του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου.

Το κοινό της Παρασκευής, πάντως, ενώ γελούσε, μάλλον σκωπτικά, αρκετές φορές και ηχηρά με κάποιους από τους διαλόγους του έργου, στο τέλος της παράστασης αποθέωσε τους συντελεστές! Θα ήθελα πολύ να είχα δει αυτή την παράσταση στην Πειραιώς 260. Είμαι σίγουρη ότι θα είχα εντελώς άλλη άποψη.

Η ταυτότητα της παράστασης

Συμπαραγωγή Schaubϋhne Berlin - Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Σκηνοθεσία: Thomas Ostermeier
Σκηνικά: Jan Pappelbaum
Κοστούμια: Angelika Götz
Βίντεο: Matthias Schellenberg - Thilo Schmidt,
Μουσική: Sylvain Jacques
Δραματουργία: Maja Zad
Φωτισμοί: Erich Schneider

Παίζουν: Caroline Peters (Κριστίνα), Christian Tschirner (Ρόμπερτ), Renato Schuch (Μίχαελ), Isabelle Redfern (Τερέζα)