«Φοίνισσες» του Ευριπίδη, από τον Γιάννη Μόσχο, στην Επίδαυρο

Για δεύτερη συνεχόμενη Παρασκευή, στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου φιλοξενήθηκε ένα έργο που σπανίως παίζεται. Μετά τους «Ιχνευτές» του Σοφοκλή, που παρουσίασε το Φεστιβάλ Αθηνών και ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, το Εθνικό Θέατρο και ο σκηνοθέτης Γιάννης Μόσχος επέλεξαν τις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη, που μόνο από κρατικές σκηνές έχει παρουσιαστεί μέχρι σήμερα. Το 1904 ήταν η πρώτη παρουσίαση του έργου σε νεοελληνική σκηνή, από τον Θωμά Οικονόμου και το τότε Βασιλικό Θέατρο· ο Αλέξης Μινωτής, στο Εθνικό Θέατρο, καταπιάστηκε με το ίδιο έργο στο διάστημα 1960-1988, ενώ το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος το επέλεξε δύο φορές: το 1971 σε σκηνοθεσία Θάνου Κωτσόπουλου και το 1999 σε σκηνοθεσία Νίκου Χουρμουζιάδη, όπως μας κατατοπίζει ο σκηνοθέτης της παράστασης στο εισαγωγικό του σημείωμα στο πρόγραμμα του Εθνικού.

Στις 30, 31 Ιουλίου και 1η Αυγούστου, το Εθνικό Θέατρο καταπιάνεται και πάλι με τις «Φοίνισσες», που επέλεξαν να δουν, στην παράσταση της Παρασκευής, περίπου 2.500 θεατές, ενώ στο κοίλον έδωσαν το «παρών» αρκετοί από τους υποψήφιους για τη θέση του επόμενου καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου.

Γιατί δεν παρουσιάζονται συχνά οι «Φοίνισσες»; Πρώτον γιατί είναι πολυπρόσωπο, άρα αποτρεπτικό για ιδιώτες παραγωγούς. Δεύτερον, όπως υποστηρίζει ο Γιάννης Μόσχος, γιατί «πρόκειται για έργο συνόλου, που δεν διαρθρώνεται γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο και το -διαχρονικά- βεντετοκρατούμενο θέατρό μας επιλέγει συνήθως τραγωδίες πρόσφορες για ανάδειξη πρωταγωνιστών». Τρίτον... Μάλλον υπάρχει και τρίτον: γιατί είναι ένα από τα πολύ αδύναμα έργα του Ευριπίδη, έχει την ίδια ακριβώς ιστορία με τους «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου, όταν ο Ετεοκλής δεν παραδίδει την εξουσία της Θήβας στον αδελφό του Πολυνείκη, όπως είχε συμφωνηθεί, και ο δεύτερος, πολιορκεί την πόλη του, με αποτέλεσμα την αλληλοεξόντωση των δύο αδελφών, το θάνατο της μητέρας τους Ιοκάστης, την εξορία του πατέρα τους Οιδίποδα από τον Κρέωντα που αναλαμβάνει πλέον άρχοντας της Θήβας και την οδύνη που καλείται να διαχειριστεί η αδελφή τους Αντιγόνη.

Μόνο που ο Ευριπίδης κοιτάζει την ιστορία από άλλη οπτική γωνία: μέσα από τα τείχη, ενώ ο Αισχύλος την κοιτούσε από το πεδίο της μάχης. Ο Ευριπίδης επιλέγει μια παρέα γυναικών από τη Φοινίκη, τις Φοίνισσες, να περιγράφουν και να σχολιάζουν όσα γίνονται, οι οποίες εγκλωβίζονται στη Θήβα λόγω της μάχης, στη διαδρομή τους για το μαντείο των Δελφών. Ένας σχολιασμός περιγραφικός, σχεδόν δημοσιογραφικός, χωρίς ιδιαίτερες εμβαθύνσεις, με μόνο κάποιες φράσεις να μένουν στο νου του θεατή: «Γιατί πάντα νικά η αλαζονεία;»· «Ο άδικος λόγος έχει ανάγκη από φάρμακα πολύπλοκα, γιατί νοσεί...». Και κάπου εκεί εγκλωβίζονται όλοι, κι όχι μόνον οι Φοίνισσες... Και η νέα μετάφραση του Νικηφόρου Παπανδρέου και η σκηνοθεσία της παράστασης, αλλά και η μουσική και η κίνηση.

Ο Γιάννης Μόσχος επέλεξε να εντάξει και την κάμερα στην παράσταση, ξεχωρίζοντας έτσι από την κυκλική κίνηση όλων, το πρόσωπο που κάθε φορά πρωταγωνιστεί στην ιστορία, και προβάλλοντάς το στην πρόσοψη του παλατιού των Λαβδακιδών, στο βασικό σκηνικό της παράστασης, που ήταν ένα κτίσμα άδειο και ψυχρό, με τον μεταλλικό σκελετό να του δίνει πιο σκληρή όψη. Ήταν από τα ωραία ευρήματα της παράστασης η προβολή των ηρώων που κάθε φορά διαλέγονται πάνω στο παλάτι, μέσω κάμερας, παρά τη συνεχή του επανάληψη.

Μια άλλη ωραία ιδέα της παράστασης ήταν η εμφάνιση, πάνω στα τείχη και στην όψη του παλατιού μέσω κάμερας, της Σφίγγας (Σεσίλ Μικρούτσικου) αυτού του ανθρωπόμορφου τέρατος που έχει στα χέρια της την καλή τύχη της πόλης. Αλλά και οι καλοί ηθοποιοί της παράστασης κλήθηκαν να ερμηνεύσουν ένα κείμενο, που παρά τα τόσα γεγονότα, τραγικά γεγονότα, που συμβαίνουν στη διάρκειά του, δεν καταφέρνει να μεταδώσει συγκίνηση, δέος, αγωνία.

Θα ξεχώριζα λίγο παραπάνω τον Παιδαγωγό του Κώστα Μπερικόπουλου, την Ιοκάστη της Μαρίας Κατσιαδάκη, τον Τειρεσία του Αλέξανδρου Μυλωνά, την Αντιγόνη της Λουκίας Μιχαλοπούλου στον μικρό της ρόλο. Όσο για τα κορίτσια του χορού, για τις «Φοίνισσες», που χειροκροτήθηκαν θερμά στην υπόκλιση, ανταποκρίθηκαν με ακρίβεια στις χορογραφικές οδηγίες, που δεν μπορώ να τις εντάξω, όμως, στις καλύτερες στιγμές της Αμαλίας Μπένετ.

Οι «Φοίνισσες» ήταν μια παράσταση που είχε να διαχειριστεί ένα αδύναμο κείμενο, και δεν κατάφερε να του δώσει τη δύναμη που έλειπε.

Ταυτότητα της παράστασης

Μετάφραση: Νικηφόρος Παπανδρέου
Σκηνοθεσία-Δραματουργική προσαρμογή: Γιάννης Μόσχος
Χορογραφία: Amalia Bennett
Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου
Σκηνικά: Τίνα Τζόκα
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Video Design: Αποστόλης Κουτσιανικούλης
Συνεργάτις χορογράφου: Αντιγόνη Γύρα
Επιστημονική σύμβουλος: Ελένη Παπάζογλου
Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου
Βοηθός σκηνοθέτη: Εύη Νάκου
Β’ βοηθός σκηνοθέτη: Έλενα Αντωνοπούλου,
Βοηθός σκηνογράφου: Εύα Παπαδουράκη
Σχεδιασμός, κομμώσεων - Περούκες: Χρόνης Τζήμος  
Σχεδιασμός μακιγιάζ: Olga Faleichyk
Δραματολόγος παράστασης: Βιβή Σπαθούλα

Διανομή (αλφαβητικά):
Αγγελιαφόρος: Γιώργος Γλάστρας
Ιοκάστη: Μαρία Κατσιαδάκη
Σφίγγα: Σεσίλ Μικρούτσικου
Αντιγόνη: Λουκία Μιχαλοπούλου
Παιδαγωγός: Κώστας Μπερικόπουλος
Τειρεσίας: Αλέξανδρος Μυλωνάς
Μενοικέας: Βασίλης Ντάρμας
Ετεοκλής: Αργύρης Ξάφης
Οιδίπους: Δημήτρης Παπανικολάου
Πολυνείκης: Θάνος Τοκάκης
Κρέων: Χρήστος Χατζηπαναγιώτης

Χορός (αλφαβητικά):
Νεφέλη Μαϊστράλη, Ζωή Μυλωνά, Ελπίδα Νικολάου, Σταύρια Νικολάου, Κατερίνα Παπανδρέου, Κατερίνα Πατσιάνη, Ελίνα Ρίζου, Μαριάμ Ρουχάτζε, Θάλεια Σταματέλου, Στυλιανή Ψαρουδάκη

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση και το πρόγραμμα της περιοδείας στο City Guide της Athens Voice