Νίκος Πετρόπουλος: Το «εγώ έτσι το θέλω» δεν υπάρχει στην όπερα

Έχει βάλει τη σφραγίδα του σε περισσότερες από 150 θεατρικές παραστάσεις αλλά και σε τηλεοπτικές σειρές. Έχει σχεδιάσει σκηνικά και κοστούμια υψηλής αισθητικής για μεγάλες παραγωγές σε Ελλάδα και εξωτερικό και έχει σκηνοθετήσει για την ΕΛΣ μερικά από τα σπουδαιότερα έργα του λυρικού ρεπερτορίου. Και βέβαια, είναι εκείνος που, με την ιδιότητα του αρχιτέκτονα, επανασχεδίασε το Εθνικό Θέατρο. Δηλώνει ωστόσο πως το alter ego του είναι η όπερα. Ο Νίκος Πετρόπουλος είναι ένας γοητευτικός άνθρωπος, ευγενής, με άποψη και χιούμορ. Μια αστείρευτη πηγή γνώσης. Δεν αγαπά ιδιαίτερα τη δημοσιότητα, αλλά, όταν μιλά, έχει να πει πολλά και ενδιαφέροντα…

Η παράσταση που θα παρακολουθήσουμε από την GNO TV είναι αναβίωση μιας παλιότερης σκηνοθεσίας σας. Χρειάστηκε να κάνετε μεγάλες αλλαγές;
Ο Αντρέα Σενιέ ανέβηκε πριν 20 περίπου χρόνια στην παλιά Λυρική. Αυτή τη φορά, την αναβίωση της σκηνοθεσίας ανέλαβε εξ ολοκλήρου και με μεγάλη επιτυχία ο στενός μου συνεργάτης Ίων Κεσούλης, ένας άνθρωπος με εμπειρία στην όπερα και πολύ πιστός στις μεταφορές. Προφανώς χρειάστηκε να μεγεθύνουμε το σκηνικό, να το προσαρμόσουμε στη μεγάλη σκηνή της νέας Λυρικής. Από την άλλη, λόγω των περιοριστικών μέτρων, έγιναν αλλαγές και στο ανθρώπινο δυναμικό: η χορωδία από τα 47 άτομα μειώθηκε στα 24. Το ίδιο αναγκαστικά έπρεπε να γίνει και με την ορχήστρα και ευτυχώς βρέθηκε μια βερσιόν του έργου για μικρότερο μουσικό σύνολο η οποία και χρησιμοποιήθηκε.  

Ο Αντρέα Σενιέ είναι η ωραιότερη όπερα του Τζορντάνο, δεν ανεβαίνει όμως συχνά…
Και τώρα ανεβαίνει με την ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 182. Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι ο ποιητής Αντρέα Σενιέ ήταν υπαρκτό πρόσωπο ελληνικής καταγωγής, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από Γάλλο πατέρα και Ελληνίδα μητέρα. Αν μάλιστα προσέξετε το λιμπρέτο, θα ακούσετε τον αντίζηλό του Ζεράρ στην Τρίτη πράξη να λέει «Nato a Costantinopoli? Straniero!» (Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη; Ξένος!). Τώρα το γιατί δεν ανεβαίνει συχνά, μάλλον οφείλεται στις ερμηνευτικές απαιτήσεις που έχει – όπως και τα περισσότερα έργα του Βερισμού. Όλοι οι ρόλοι είναι δύσκολοι αλλά πιο πολύ του τενόρου (Σενιέ) που θέλει φωνητική δύναμη, αντοχή, καλή τεχνική και υποκριτική άνεση.

Αναλαμβάνετε τη σκηνοθεσία μιας όπερας. Πώς ξεκινάτε;
Πρώτα από όλα, ακούω τη μουσική, μαθαίνω τα λόγια από το λιμπρέτο και προχωρώ. Αφού έχω στο κεφάλι μου το concept έτοιμο, σχεδιάζω τα σκηνικά και τα δίνω να αρχίσουν να κατασκευάζονται, ούτως ώστε στις πρόβες να υπάρχει ήδη το πλαίσιο και οι  τραγουδιστές να «μπουν στο έργο». Έτσι έκανα και με τον Σενιέ. 

Τα κοστούμια της παράστασης αποδίδουν με εντυπωσιακή πιστότητα την εποχή της Γαλλικής επανάστασης. Πώς τα σχεδιάσατε;
Μια όπερα που αναφέρεται σε ένα ιστορικό γεγονός ή σε ένα υπαρκτό πρόσωπο είναι μια εξαιρετικά δύσκολη δουλειά. Πέντε μήνες μου πήρε η προετοιμασίατου Σενιέ! Τα κοστούμια είναι όλα documentées (τεκμηριωμένα) από πίνακες της εποχής – ευτυχώς είχα κληρονομήσει από τον παππού μου βιβλία με γκραβούρες από τη Γαλλική Επανάσταση… Ακόμα και τα πρόσωπα που απεικονίζονται στα έργα, τα σκάναρα και τα έστειλα στους περουκιέρηδες και τους μακιγιέρ για να γνωρίζουν τι θα κάνουν. Έτσι όμως δουλεύω πάντα. Για την «Τουραντότ» που ανέβηκε πριν μερικά χρόνια στο Μέγαρο Μουσικής, πήγα στο Πεκίνο, φωτογράφισα παλιά κεντημένα υφάσματα, τα έστειλα στην Ιταλία και με βάση τα σχέδια αυτά έφτιαξαν τα κοστούμια της παράστασης. Σε κάθε έργο που ετοιμάζω, κρατώ ένα «τετράδιο εργασίας» 100, 120 σελίδων γεμάτο σημειώσεις. Όποιος σκηνογράφος δεν κάνει documentation, με μαθηματική ακρίβεια πέφτει έξω.

Αυτό που θυμάμαι επίσης έντονα από την πρώτη παράσταση, έπειτα από τόσα χρόνια, είναι οι  μπλε φωτισμοί… Είναι κατά κάποιον τρόπο και αυτοί αφηγητές της ιστορίας; 
Σίγουρα ναι. Στον Σενιέ οι φωτισμοί ήθελα να παραπέμπουν σε πίνακες του Ντελακρουά, γι’ αυτό δούλεψα πολύ με τις εναλλαγές ζεστών και ψυχρών χρωμάτων. 

 Η δουλειά σας διακρίνεται τόσο για την καλαισθησία της όσο και για την ιστορική της ακρίβεια. Πώς σας φαίνονται οι σύγχρονες μεταφορές και οι «πειραγμένες» σκηνοθεσίες που βλέπουμε ολοένα και πιο συχνά;
Υπάρχουν ενδιαφέρουσες δουλειές σκηνοθετών –κυρίως Άγγλων– που έχουν μια αιτιολογία, σε κάνουν να πεις «ναι, μπορεί να είναι και έτσι». Οι περισσότερες όμως δεν είναι πια το έργο, γιατί υπάρχει πάντα το λιμπρέτο που τους ξεμπροστιάζει. Θα ήταν πιο έντιμο να κρατήσουν μόνο τη μουσική και να φτιάξουν ένα καινούργιο, δικό τους έργο.

Εσείς κάτω από ποιες συνθήκες θα μεταφέρατε χρονολογικά μια όπερα;
Δεν είμαι αντίθετος στην ιδέα, αλλά μόνο εάν «κολλάει» η ιστορία σε μια άλλη εποχή. Δεν μπορείς να βάλεις τη Μαρία Στουάρντα με τζιν και την Ελιζαμπέτα με μπικίνι, αυτά δεν γίνονται! Αν με τη μεταφορά προδώσεις το έργο έχεις χάσει τα πάντα. Κι εγώ τοποθέτησα τον Ριγκολέτο στη Μουσολινική Ιταλία του 1934 –ανέβηκε πριν λίγα χρόνια στη Λυρική–, αλλά δεν ήταν ιστορικό πρόσωπο. Και πάλι όμως έφαγα 6 μήνες να μελετώ την ιστορία του φασισμού για να βρω τις αντιστοιχίες, να μην εντάξω κάτι που δεν στέκει. 

Έχετε δουλέψει για πολλά χρόνια στο θέατρο και στην τηλεόραση αλλά σας κέρδισε το λυρικό θέατρο. Τι σας συγκινεί περισσότερο στην όπερα;
Η όπερα με ιντρίγκαρε πάντα. Έχω ακούσματα από παιδί γιατί στην οικογένειά μου ήταν όλοι βαγκνερομανείς! Το ίδιο κι εγώ, λατρεύω τον Βάγκνερ. Μπορώ να ακούω το Λυκόφως των Θεών στις έξι το πρωί – αν το άκουγε άλλος μάλλον θα αυτοκτονούσε! 

Έχω ασχοληθεί με όλες σχεδόν τις μορφές θεάτρου. Το… «εγώ υπηρετώ το σοβαρό ρεπερτόριο» που λένε κάποιοι, για μένα είναι μέγα λάθος. Τα πάντα είναι σοβαρά αρκεί να γίνονται σωστά. Έχω δουλέψει , ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος, στο Εθνικό, στο ΚΘΒΕ και στη Λυρική, σε κλασικά και σύγχρονα έργα, στο ελεύθερο θέατρο, σε μιούζικαλ, στην τηλεόραση, ακόμα και στην επιθεώρηση – άλλο μεγάλο σχολείο! Μόνο αρχαίο δράμα δεν έχω κάνει, το θεωρώ πολύ ιερό για να το αγγίξω. 

Από τα χρόνια των σπουδών μου στην Ιταλία αλλά και μετά, στην Ελλάδα, παρακολουθούσα από κοντά το ανέβασμα λυρικών έργων και είχα αποκτήσει μεγάλη εμπειρία. Όπερα όμως άρχισα να σκηνοθετώ αργά, το 1994, μάλλον για να με βρίζουν πακέτο! (γέλια) Σοβαρά τώρα, αποφάσισα να έχω την αποκλειστική ευθύνη της σκηνοθεσίας, των σκηνικών, των κοστουμιών, των φωτισμών, για να μπορώ να προσφέρω μια δουλειά που με αντιπροσωπεύει και, φυσικά, κρίνομαι για το αποτέλεσμα, όποιο και αν είναι αυτό. Το λυρικό θέατρο πάντως έχει ειδικές απαιτήσεις. Αν δεν γνωρίζεις σε βάθος τη μουσική και αν δεν μπορείς να προσαρμόζεσαι σε αυτήν δεν πρέπει να σκηνοθετήσεις όπερα. Επίσης, οφείλεις να σέβεσαι τον τραγουδιστή, να μην τον τρελαίνεις με τις ιδέες σου. Ουαί και αλίμονο αν επιμένεις σε μια άποψη που βλέπεις ότι δεν λειτουργεί. Το «εγώ έτσι το θέλω» δεν υπάρχει στο θέατρο. Ακόμα και από παράσταση σε παράσταση, εσύ ο ίδιος μπορεί να διαπιστώσεις ότι κάτι σου έχει ξεφύγει, ότι έχεις κάνει λάθος. Και οφείλεις να το παραδεχτείς. Οι σκηνοθέτες που είναι πείσμονες, που θέλουν να επιβάλλουν την άποψή τους είναι συνήθως ανασφαλείς ή απλά επιμένουν, γιατί δεν έχουν σκεφτεί μια εναλλακτική λύση. 

Είστε βαθύς γνώστης της όπερας με προσωπικές προτιμήσεις σε έργα και συνθέτες. Αν σας ζητηθεί να σκηνοθετήσετε ένα έργο που δεν ανήκει στα αγαπημένα σας το αντιμετωπίζετε ως πρόκληση;
Καθόλου, απλά λέω όχι, τώρα πια μπορώ… 

Υπάρχει κάποια όπερα που δεν έχετε σκηνοθετήσει και είναι το απωθημένο σας;
Θα ήθελα κάποτε να σκηνοθετήσω έναν Βάγκνερ. Απωθημένα όμως δεν έχω, ευτυχώς…

Info: Ο Αντρέα Σενιέ στην GNO TV. Η πρώτη επετειακή παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για το 2021 έρχεται στο nationalopera.gr/GNOTV από τις 31 Μαρτίου έως και τις 31 Ιουλίου 2021.

Η εμβληματική όπερα «Αντρέα Σενιέ» του Ουμπέρτο Τζορντάνο παρουσιάζεται σε μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ωγκέν, σκηνοθεσία-σκηνικά-κοστούμια-φωτισμούς Νίκου Πετρόπουλου, με μια πλειάδα πρωταγωνιστών διεθνούς εμβέλειας, όπως οι Μαρσέλο Άλβαρες, Δημήτρης Πλατανιάς, Μαρία Αγκρέστα κ.ά. 

Η ζωή του διάσημου Γάλλου ποιητή Αντρέ Σενιέ (1762-1794) αποτέλεσε το θέμα της πιο επιτυχημένης του Ουμπέρτο Τζορντάνο. Παρουσιάστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου στις 28 Μαρτίου 1896, έναν αιώνα μετά τη Γαλλική Επανάσταση –στην περίοδο αυτή τοποθετείται η δράση του έργου–, οι ιδέες της οποίας επηρέασαν καθοριστικά τις εξελίξεις στον ελληνικό χώρο που οδήγησαν στην Επανάσταση του 1821.
 
Για τη μετάδοση του Αντρέα Σενιέ από την GNO TV προπωλούνται εισιτήρια των 10 ευρώ στην www.ticketservices.gr και στο https://tickets.public.gr/
Με το εισιτήριο των 10 ευρώ ο θεατής:
- μπορεί να απολαύσει μέσω του nationalopera.gr/GNOTV την παράσταση στην άνεση του σπιτιού του, στον χρόνο που αυτός θα επιλέξει, από τον υπολογιστή, το ipad, την τηλεόραση ή ακόμα και το κινητό του τηλέφωνο.
- έχει τη δυνατότητα απεριόριστων προβολών της παράστασης για διάστημα 30 ημερών από την πρώτη προβολή.
- έχει πρόσβαση στο online πρόγραμμα της παράστασης.
Πληροφορίες: Ταμεία ΕΛΣ 2130885700

Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Μέγας Δωρητής ΕΛΣ & Δωρητής επετειακού προγράμματος 2021 @snforg | Χορηγός παράστασης Mytilineos