Οι «Τρεις Άμλετ» του Φίλιππου Τσιτσόπουλου

Φορώντας μια εντυπωσιακά ασυνήθιστη – αβάν γκαρντ - μάσκα φτιαγμένη κυρίως από φρούτα και άλλα αναλώσιμα υλικά, ο πρωταγωνιστής εμφανίζεται καθισμένος σε ένα αναπηρικό αμαξίδιο και κρατά ένα ξύλο. Στο ξύλινο πάτωμα βρίσκεται ένα καρπούζι που του λείπει μια φέτα, μια κουνιστή πολυθρόνα, μερικά λευκά μαξιλάρια και μια οθόνη βιντεoπροβολής.

Είναι τέλος Σεπτεμβρίου 2020 και βρίσκομαι στην ταράτσα του Δημαρχιακού Μεγάρου Αθηνών καλεσμένη της Κατερίνας Κοσκινά που επιμελείται την παράσταση - περφόρμανς του έργου «Τρεις Άμλετ σε μια κουνιστή πολυθρόνα» του Φίλιππου Τσιτσόπουλου χωρίς την παρουσία θεατών, που μαγνητοσκοπείται ώστε να μπορέσει και το κοινό να την παρακολουθήσει διαδικτυακά, στο πλαίσιο του προγράμματος του Δήμου Αθηναίων για τη στήριξη του πολιτισμού και των καλλιτεχνών λόγω της πανδημίας.
Ο δημιουργός χρησιμοποιεί αποσπάσματα από δυο έργα του Σάμιουελ Μπέκετ: το «Rockaby» και το «Endgame», που πλαισιώνονται από τρεις αποδόσεις του μονολόγου του Άμλετ (των Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Μαρκ Τουαίην και Χάινερ Μίλερ). Επιθυμεί να σχολιάσει τον ασταμάτητο κύκλο της ζωής και την επανάληψη θεμάτων γύρω από την ανθρώπινη ύπαρξη και παράλληλα να αποδείξει ότι ανάλογα με το υποκείμενο, τις ιστορικό-κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, η επανάληψη, όμοιων ή ίδιων θεμάτων εμπεριέχει στοιχεία διαφοροποίησης και εξέλιξης.

Ο Φίλιππος Τσιτσόπουλος μιλά για το έργο «Τρεις Άμλετ σε μια κουνιστή πολυθρόνα»

«Αρχικά, παρακολούθησα δυο έργα του Μπέκετ, το Τέλος του Παιχνιδιού και το Rockaby-Λίκνισμα. Όταν τα έβαλα μαζί είχαν απόλυτη σχέση γιατί το ένα είχε κίνηση – στην αναπηρική καρέκλα μπορεί να κινηθεί η φιγούρα αλλά ο Χαμ ήταν τυφλός –  και το άλλο είχε την κίνηση μέσα στην ακινησία γιατί δεν πήγαινε πουθενά, μόνο μπρος-πίσω. Επομένως και τα δυο λειτουργούσαν ταυτόχρονα σαν μια αδυναμία του να συμβεί κάτι με αυτή την κίνηση που να μας πάει κάπου, να δώσει μια κατεύθυνση. Δηλαδή, δεν μπορείς να φτάσεις στην κατεύθυνση, είτε επειδή δεν βλέπεις είτε επειδή δεν μπορείς να κινηθείς. Ουσιαστικά κάνω μια κριτική στο τι ήταν ο Άμλετ, στο τι μπορούσε να κάνει και στο τι τελικά έκανε», λέει στην Athens Voice ο Φίλιππος Τσιτσόπουλος, για την έμπνευση που οδήγησε στην υλοποίηση του έργου.

Ο δημιουργός βρήκε στο σπίτι του πατέρα του μια σειρά από πολυθρόνες και καρέκλες, ανάμεσά τους το αναπηρικό αμαξίδιο και την κουνιστή πολυθρόνα που έβαλε το ένα δίπλα στο άλλο. «Είπα κοιτάξτε τι συμβαίνει: κάποια στιγμή, τα θεατρικά έργα έχουν πολλές φορές αυτά τα βασικά σύμβολα. Το σύμβολο του στατικού, το οποίο το χρησιμοποιούσαν (όπως έλεγαν) σαν ένα σημείο για να μπορεί ο ηθοποιός κάποια στιγμή να σταθεί. Ήταν πολλά τα κομμάτια που συνέδεσα: από τη μια τον Μπέκετ με τις δυο καρέκλες, από την άλλη τις τρεις εκτελέσεις του μονολόγου του Άμλετ και έβαλα κι ένα τέλος από άλλο, δικό μου κομμάτι το οποίο με κάποιο τρόπο τα έδεσε όλα».

Οι Τρεις Άμλετ του Φ. Τσιτσόπουλου

Το πρώτο κείμενο είναι το «Hamlet Soliloquy» του Σαίξπηρ, το δεύτερο «Η Μηχανή Αμλετ» («The Hamletmachine») του Μίλερ και το τρίτο κείμενο ήταν «Οι Περιπέτειες του Χακλμπέρι Φιν» («Stories of H. Finn») του Τουαίην. «Δεν πιστεύαμε ότι στο πολύ γνωστό βιβλίο του Τουαίην μπορεί να υπάρχει μια διασκευή στον Άμλετ. Στην ουσία, τα άλλαξε όλα. Όπως τον μονόλογο του δρόμου: σε ένα σημείο ο Άμλετ αναφέρει ότι μπορείς να ζεις αλλά μπορείς και να ονειρευτείς. Και σε εκείνο το σημείο, πρόσθεσα το κομμάτι που λέει ότι το όνειρο είναι η δεύτερη πορεία μας. Ξεκίνησα με αυτό, το ότι όλα συμβαίνουν στο όνειρο, τον ύπνο που είναι η δεύτερη πορεία μας, χρησιμοποίησα αυτή την ωραία διασκευή», λέει ο καλλιτέχνης. Και συμπληρώνει: «Είναι πράγματα που τα είχα δει και δουλέψει, διαφορετικά δεν θα είχα προσέξει ότι στο Χάκλμπερι Φιν υπάρχει αυτό το κομμάτι. Το είχα παρακολουθήσει σε μια διάλεξη για τον Σαίξπηρ πριν από 3 χρόνια στο Λονδίνο όπου ο ομιλητής, είχε ξεκινήσει λέγοντας “να ζει κανείς ή να μην ζει, αυτό είναι το δίκοπο μαχαίρι”, αντί να πει “αυτό είναι το ζήτημα”. Μας πάει κατευθείαν στη λογική του “ό,τι υπάρχει, υπάρχει” και “ό,τι δεν υπάρχει, δεν υπάρχει”. Η βασική ιστορία της δράσης ήταν ότι ήθελε να διακόψει τα όνειρα μέσα στον ύπνο».

Το Video wall της παράστασης: Από τη ζωή στο θάνατο

Η παράσταση υποστηρίζεται από ένα video wall, όπου παρακολουθούμε βίντεο που γύρισε ο καλλιτέχνης κατά τη διάρκεια της καραντίνας στον κήπο του στο Λονδίνο, με πρωταγωνιστές φύλλα φυτών και σαλιγκάρια, όταν κάνοντας πρόβες στα έργα των θεατρικών συγγραφέων, κατέγραφε τη δραστηριότητά τους και συγχρόνως το πέρασμά τους από τη ζωή στο θάνατο. «Παρακολουθούσα τι έκαναν τα σαλιγκάρια ή τα φυτά και τι μπορούσαν να μου προξενήσουν. Τα έγραψα σαν να ήταν μικροί ηθοποιοί που θα μπορούσαν να παίξουν σε σχέση με τα τρία κείμενα που είχα ήδη σκεφτεί πάνω στον Αμλετ».

Το βίντεο είχε απόλυτη σχέση με το εγχείρημα, με τον Μπέκετ και τον Άμλετ. «Ο Μπέκετ σε πολλά έργα του – ειδικά σε γραπτά κείμενα –  είχε χρησιμοποιήσει τα σαλιγκάρια, σαν την αίσθηση, την κίνηση της ακινησίας μέσα στην κίνηση και την ιδέα του κοχλία. Τα πράγματα λειτουργούν εσωτερικά και αντί να βγαίνουν προς τα έξω, μπλέκονται προς τα μέσα. Επίσης, σε πολλά του έργα είχε βάλει φιγούρες, οι οποίες έλιωναν σαλιγκάρια. Δηλαδή τα πατούσαν, υπήρχε βιαιότητα». Το σαλιγκάρι με τα κεράκια που περπατούσε, φώτιζε για να βρει το δρόμο του σπιτιού, να γυρίσει πίσω. «Ήταν μια ιδέα που ήρθε στην καραντίνα, ουσιαστικά σαν ανάγκη».

Συντελεστές

Η παράσταση - περφόρμανς διοργανώνεται από τον Δήμο Αθηναίων και έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων για τη στήριξη του πολιτισμού και των καλλιτεχνών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, παρέχοντάς τους χώρους για εκδηλώσεις, υλικοτεχνική υποστήριξη και προβολή. Είναι μια παραγωγή της ΔΑΕΜ - Επιχείρησης Μηχανογράφησης του Δήμου Αθηναίων, με την υποστήριξη του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης του Δήμου Αθηναίων. Η επιμέλεια είναι της Κατερίνας Κοσκινά.

Διάρκεια παράστασης: 50'. Γλώσσα: Αγγλικά.

Ποιος είναι ο Φίλιππος Τσιτσόπουλος - Βιογραφικό

Ο Φίλιππος Τσιτσόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967 και ζει στο Λονδίνο και στη Μαδρίτη. Είναι καλλιτέχνης που κινείται τόσο στον χώρο της ζωγραφικής, όσο και της ψηφιακής τέχνης και της τέχνης των εγκαταστάσεων. Έχει επίσης εργαστεί στο χώρο του διαδραστικού βιωματικού θεάτρου, του video theater και της εικαστικής θεατρικής ερμηνείας, εξερευνώντας τα όρια του θεάτρου και της ζωγραφικής από το 1990.

Η πρακτική του εμπλέκει τον θεατή σε ένα νέο θέατρο ή περισσότερο σε ένα σύστημα που συμπεριλαμβάνει το θέατρο ως έναν καταλύτη των καθημερινών εννοιών της ζωής. Ο ίδιος εφαρμόζει αυτές τις έννοιες στις εικαστικές τέχνες και παρατηρεί τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στην «εικόνα» ως συμπεριφορά πλαστικότητας.

Οι εγκαταστάσεις και οι εικαστικές θεατρικές ερμηνείες του είναι ευρέως γνωστές και έχουν παρουσιαστεί σε πολλές σημαντικές εκθέσεις και εκδηλώσεις παγκοσμίως, όπως The Serpentine Gallery, στο FACT Liverpool, στο Bluecoat, στο Frieze Art Fair του Λονδίνου, στην Alte Nationalgalerie του Βερολίνου, δύο φορές στην Tate Modern, στα Toynbee Studios και στο Artsadmin, στο CGAC de Santiago de Compostela, στο Chelsea Theater του Λονδίνου, κ.ά., ενώ τον Ιανουάριο 2016 παρουσίασε την περφὀρμανς ‘The End is in the Beginning’ στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν.