«Το Τρίτο Στεφάνι»: H υπερπαραγωγή του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη

Θέατρο. Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, την προ Covid-19 εποχή, φτιάχναμε τις λίστες μας περιμένοντας τις παραστάσεις που ανυπομονούμε να παρακολουθήσουμε το φθινόπωρο που έρχεται. Φέτος, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Μουδιασμένα. Με έναν φόβο που, είτε κρυφά είτε φανερά, μας απομακρύνει από έναν στόχο που λέγεται θέαμα. 

Φέτος είναι πράγματι μια ιδιαίτερη χρονιά. Ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο κάθε φορά που μαθαίνουμε για παραγωγές που αποφασίζουν να τολμήσουν και να πιστέψουν στην καλή εξέλιξη των πραγμάτων νιώθουμε μια μεγάλη χαρά και ευθύνη ότι πρέπει να είμαστε εκεί. Να τις στηρίξουμε. Και να τις χειροκροτήσουμε. 

Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης και οι Θεατρικές Σκηνές αναλαμβάνουν φέτος να μας ταξιδέψουν στον μαγικό κόσμο του Κώστα Ταχτσή με έναν 20μελή θίασο και τη Μαρία Καβογιάννη και τη Μαρία Κίτσου στους εμβληματικούς ρόλους της Εκάβης και της Νίνας. Το «Τρίτο Στεφάνι» θα ζωντανέψει τον Οκτώβριο στο θέατρο Παλλάς. Η μεγάλη παραγωγή των Θεατρικών Σκηνών θα παρουσιαστεί σε ολοκαίνουργια διασκευή που αναδεικνύει τις αφηγηματικές αρετές και την ποίηση του μυθιστορήματος, σεβόμενη την πρόθεση του συγγραφέα για μια ιστορία που, όπως και η ζωή, ανοίγει και κλείνει σαν κύκλος. Ένας εικοσαμελής θίασος σημαντικών ηθοποιών μπαίνει στη δίνη της νέας, πρωτότυπης μουσικής του Μίνου Μάτσα, φέρνοντας επί σκηνής τους ήχους και τις εικόνες μιας ολόκληρης εποχής.

Το μυθιστόρημα–σταθμός του Ταχτσή, από τα πλέον αγαπημένα του ελληνικού κοινού διαχρονικά, που στο παρελθόν έγινε σίριαλ από τον Γιάννη Δαλιανίδη και αποτέλεσε υλικό για πολύ επιτυχημένες παραστάσεις σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή και Θανάση Παπαγεωργίου, είναι μια κατάθεση μνήμης όπου μέσα από τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων περνάει ολόκληρη η σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Όχι με διάθεση διδακτική, αλλά μ᾽ ένα σπάνιο χιούμορ που αναδεικνύει καίρια όλα εκείνα για τα οποία αξίζει να παλεύει κανείς στη ζωή.

Αυτό που μαγνητίζει σήμερα στο «Τρίτο Στεφάνι», κι αυτό που την ίδια στιγμή του χαρίζει τη διαχρονική του γοητεία, είναι μια ανελέητη κατάφαση στη ζωή. Τα πρόσωπα αυτού του δράματος, οι «ατσάλινοι» άνθρωποι μιας άλλης εποχής, σχεδόν σαν Παπαδιαμαντικοί ήρωες, υποφέρουν, απελπίζονται, κλαίνε γοερά, ματώνουν,αλλά ποτέ δε χάνουν πραγματικά την πίστη τους στη ζωή, σ᾽ αυτό που φέρνει το αύριο. Γελάνε δυνατά και λαγαρά μπροστά σε κάθε δυσκολία, και μας δείχνουν το δρόμο. Γι’ αυτούς ακριβώς του λόγους, το «Στεφάνι», που τόσο ανθίσταται στην ηθογράφηση και τόσο αναδεικνύει τον ρεαλισμό, είναι μια υπόθεση ανθρώπων που δεν παύουν ποτέ να είναι νέοι. Τότε και σήμερα.

Ένα γνήσια ρωμαίικο ψηφιδωτό συναισθημάτων, το «Τρίτο Στεφάνι» εμπεριέχει όλη την πλούσια ελληνικότητα που με τόσο πάθος αναζήτησαν και ανέδειξαν δημιουργοί όπως ο Τσαρούχης και ο Χατζιδάκις, και μας θυμίζει με τον πιο καθαρό τρόπο πόσο οι μετόπες του Παρθενώνα, τα βυζαντινά τέμπλα, και τα σύγχρονα μνημεία όπως ο Λευκός Πύργος στη Θεσσαλονίκη ή το μέγαρο της Ακαδημίας στο κέντρο της Αθήνας, είναι όλα κομμάτια μιας συνεχούς ροής, μιας ψυχικής εποχής στο γαλανό ταξίδι των Ελλήνων προς την ίδια τη ζωή. Η Εκάβη και η Νίνα αγαπιούνται, ψυχραίνονται, μιλούν ακατάπαυστα, και σιωπούν μόνο μπροστά σ᾽ αυτό που τις υπερβαίνει, που όλους μας υπερβαίνει, και κουβαλούν πάντα το όμορφο και παράξενο φορτίο της πατρίδας που τις γέννησε, όπως το «μυθολόγησε» ο Ελύτης:

«Όμορφη και παράξενη πατρίδα /Ωσάν αυτή που μου 'λαχε δεν είδα / Ρίχνει να πιάσει ψάρια πιάνει φτερωτά / Στήνει στη γη καράβι κήπο στα νερά / Κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται / Μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται [...]»

Το 2009, ο Μένης Κουμανταρέας γράφει για τον Ταχτσή: «Ο Ταχτσής, όντας ο ίδιος στη ζωή του ένας χείμαρρος λόγου και ελευθεριότητας, υιοθέτησε και στο βιβλίο του τον τρόπο αυτό. Ένα συνεχές μουρμούρισμα διατρέχει όλο το κείμενο, το ίδιο αυτό μουρμούρισμα που ο συγγραφέας ήξερε καλά από την οικογένειά του και τα συγγενικά του πρόσωπα. Είναι οι ευχές, οι κατάρες, οι αφορισμοί, που όλοι ακούμε στις οικογένειές μας σε οποιαδήποτε τάξη και αν ανήκουμε. «Που να μη λειώσουν τα κόκαλά σου!», «Θου Κύριε φυλακήν τω στόματί μου!», «Αχ, βρε κερατά θεέ», «Δεν έχεις πια καθόλου τσίπα επάνω σου;», «Σσσ κι οι τοίχοι έχουν αφτιά!», «Μύγα τσετσέ σ’ έχει τσιμπήσει, κακό χρόνο να ’χεις;», «Σκάσε κτήνος» και άλλα πολλά. Όμως εδώ στον Ταχτσή οι εκφράσεις αυτές αποκτούν μια ιδιαιτερότητα. Δεν είναι γαρνίρισμα αλλά ουσία. Είναι ο πρώτος που έκανε ύφος τη γλώσσα των μικροαστών. Είχε την ευφυΐα αλλά και το ταλέντο να την αναπαραγάγει σχεδόν θεατρικά. […] Όταν κάποτε ρώτησα τον Ταχτσή γιατί δεν γράφει ένα νέο μυθιστόρημα, εφόσον όλοι ασχολούνται με το «Τρίτο Στεφάνι» και κινδύνευε να χαρακτηριστεί συγγραφέας του ενός βιβλίου, εκείνος με κοίταξε λυπημένα: «Τρέμω να ξαναπεράσω αυτά που πέρασα με το Τρίτο στεφάνι. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τι μου κόστισε αυτό το βιβλίο. Το έχω πληρώσει με τη μισή μου ζωή». […]

Μέσα από την κοινότοπη ιστορία δύο γυναικών, οι οποίες κινούν τα νήματα της μοίρας των αρσενικών, δίνει έναν πίνακα της μεταπολεμικής κοινωνίας με φλας μπακ στην εποχή των Βαλκανικών, της Μικρασίας και άμεσες αναφορές στην εποχή του Μεταξά, την Κατοχή, εστιάζοντας στο εμφυλιακό και μετεμφυλιακό τοπίο. Τα ιστορικά γεγονότα περνάνε μέσα από τη ζωή των ηρώων του κατορθώνοντας να απογειώσουν τη ζωή αυτή σε συλλογικό δράμα. […]

Εδώ έχουμε να κάνουμε με το έπος της ανερχόμενης τάξης, αυτής που αργότερα βαφτίστηκε με το επίθετο «μικροαστική». […] O ευαίσθητος αναγνώστης, τα «παιδιά τα φανατικά για γράμματα», όσοι νέοι αναγνώστες προστεθούν, θα εκτιμήσουν τις περιπέτειες της Εκάβης και της Νίνας, αλλά και τη συλλογική περιπέτεια του ρωμαίικου, που προβάλλεται στο βάθος […]. Το Τρίτο στεφάνι θα τους αποκαλύψει από πού ξεκίνησαν οι Εκάβες και οι Νίνες. Θα τους δείξει ποια είναι η ζωή μας σήμερα και γιατί είναι αυτή και όχι άλλη. […]»

Πληροφορίες παράστασης

«Το Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή στο Θέατρο Παλλάς από 10 Οκτωβρίου

Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης
Διασκευή: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Νίκος Μανουσάκης
Σκηνικά: Πάρις Μέξης
Μουσική: ΜίνωςΜάτσας
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Κοστούμια: Claire Bracewell
Κίνηση: Κική Μπάκα
Βοηθός σκηνοθέτη: Χριστίνα Ματθαίου
Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Παραγωγή: Θεατρικές Σκηνές

Διανομή: Κώστας Ανταλόπουλος, Ειρήνη Βαλατσού, Ντάνη Γιαννακοπούλου, Δανάη Επιθυμιάδη, Μαρία Καβογιάννη, Δημήτρης Καραβιώτης, Σύρμω Κεκέ, Μαρία Κίτσου, Τάσος Λέκκας, ΟρνέλαΛούτη, Γιώργος Μακρής, Δημήτρης Μανδρινός, Στάθης Μαντζώρος, Καλλιρρόη Μυριαγκού, Γιώργος Νούσης, Ελευθερία Παγκάλου, Αλεξάνδρα Παντελάκη, Ελίζα Σκολίδη, Μενέλαος Χαζαράκης, Γιώργος Ψυχογυιός