Περηφάνια και προκατάληψη: Ανανεώνοντας το κλασικό

Πώς μεταφέρεται στη θεατρική σκηνή ένα από τα γνωστότερα λογοτεχνικά έργα, γραμμένο στα τέλη του 18ου (1897) και δημοσιευμένο στις αρχές του 19ου αιώνα (1813), από μια γυναίκα συγγραφέα, που για να δει εκδομένο το έργο της υπέγραφε με αντρικά ψευδώνυμα; Πώς μεταφέρονται οι αγωνίες και ενδόμυχες σκέψεις νεαρών δεσποινίδων της εποχής, των οποίων στόχος δεν ήταν η παιδεία και η ευστροφία, αλλά η εξασφάλιση ενός καλού γαμπρού; Πώς μεταφέρονται στη σύγχρονη σκηνή και πόσο μας αφορούν σήμερα οι προκαταλήψεις στις κοινωνικές και συναισθηματικές σχέσεις που καθόριζαν την τύχη των γυναικών της εποχής και που η Τζέιν Όστεν (1775-1817) θέλησε να εκθέσει για να τις αμφισβητήσει;

Η Ιόλη Ανδρεάδη μεταφράζει και διασκευάζει, με τον Άρη Ασπρούλη, για το θέατρο την πασίγνωστη νουβέλα της Όστεν «Περηφάνια και προκατάληψη» με στόχο να δημιουργήσει μια μοντέρνα παράσταση πάνω σε κλασικό υλικό. Να ανασκάψει μέσα στο ίδιο το κείμενο για να εξορύξει τον βαθύτερο ερωτισμό του, που θα αποδώσει επί σκηνής με σύγχρονους τρόπους· να αναδείξει ή να εφεύρει το χιούμορ του, μέσα από μια σύγχρονη πρόσληψη σοβαρών, για την εποχή εκείνη, καταστάσεων.

Με τη βοήθεια της δραματολόγου Μαριλένας Παναγιωτοπούλου, δημιουργεί σκηνική σύνθεση πέντε προσώπων, επικεντρωνόμενη στις ερωτικές διακυμάνσεις των δύο βασικών ηρωίδων Ελίζαμπεθ και Τζέιν Μπένετ, μεγαλύτερες από τις πέντε κόρες του κύριου Μπένετ. Ο ερχομός, στην αγγλική επαρχιακή κοινότητα όπου ζουν, του πλουσίου νεαρού κ. Μπίγκλεϊ, συνοδευόμενου από τον ακόμα πλουσιότερο φίλο του κ. Ντάρσι, δημιουργεί αναστάτωση στις οικογένειες που έχουν κόρες και θα σπεύσουν στον χορό για να τους γνωρίσουν. Μόνο η Ελίζαμπεθ δεν τρέφει αυταπάτες. Η περηφάνια της, η εξυπνάδα της, το ανεξάρτητο πνεύμα της δεν της επιτρέπουν να αφεθεί σε συναισθηματικές εμπλοκές που έχουν ως ανυπέρβλητο εμπόδιο τις κοινωνικές προκαταλήψεις. Και αν ο κ. Μπίγκλεϊ εντυπωσιάζεται από την αδελφή της Τζέιν, η οποία ανταποκρίνεται στο φλερτ του, η Ελίζαμπεθ θα προβάλει όλες τις αντιστάσεις της απέναντι στον ακατάδεκτο και πολύφερνο κ. Ντάρσι.

Τα εμπόδια πράγματι θα υψωθούν στον έρωτα της Τζέιν οδηγώντας σε οριστική απομάκρυνση των δύο νέων λόγω παρεμβάσεων της αδελφής του Μπίγκλεϊ και μηχανορραφιών του Ντάρσι. Oι συμπτώσεις, ωστόσο, θα φέρουν και πάλι κοντά όχι μόνον εκείνους αλλά και την Ελίζαμπεθ με τον Ντάρσι, όταν οι προκαταλήψεις του ενός και η περηφάνια του άλλου θα υποχωρήσουν μπροστά στην αποδοχή του έρωτά τους.

Το σκηνικό της Δήμητρας Λιάκουρα απλώνεται σε μεγάλο μέρος της σκηνής, αναπαριστώντας έναν ανισόπεδο πράσινο λόφο αγγλικής επαρχίας, ενώ στο βάθος, ως αντιρεαλιστική πινελιά, υψώνεται ένα γυάλινο κουτί, του οποίου φωτίζονται τα περιγράμματα, όταν κάποιο πρόσωπο βρίσκεται εντός του, δηλώνοντας το εκάστοτε «εσωτερικό» σπιτιού. Στο βάθος του «κουτιού» –που και τα πρόσωπα, αποστασιοποιούμενα, δεν διστάζουν να ονομάζουν ως «κουτί»– βρίσκεται κρεμασμένο ένα πορτρέτο εποχής (στην πραγματικότητα αντίγραφο του πορτρέτου της «Mrs James Andrew», ζωγραφισμένο από τον σύγχρονο της Όστεν John Constable, 1776-1837), που υποτίθεται ότι αναπαριστά τη νεκρή, για τις ανάγκες της διασκευής, κυρία Μπένετ. Πορτρέτο που αποσύρεται ευφυώς, μέσω φωτισμού, όταν το «κουτί» δηλώνει άλλη οικία. Είναι σε αυτή που ο κ. Μπένετ θα απευθύνεται ανά τακτά διαστήματα, ως σε ζωντανή, σχετικά με τα συμβαίνοντα στις κόρες τους. Πρόκειται για τις πλέον χιουμοριστικές σκηνές, που λειτουργούν ως ένα είδος παύσεων της κυρίως δράσης, καθώς ο Κώστας Φαλελάκης εισβάλλει στη σκηνή και με πληθωρική εκφορά λόγου συνομιλεί με τη νεκρή του πορτρέτου. Ευφρόσυνα αποδεκτό το παιγνιώδες στάσεων του σώματος και λόγου του ηθοποιού, χρειάζεται ωστόσο, κάποια προσοχή, ώστε η υπερβολή να μη λειτουργεί σε βάρος της κατανόησης των λεγομένων του από το κοινό, το οποίο χάνει έτσι κάποιες επιτυχημένες ατάκες.

Το επικλινές σκηνικό και η σχεδόν χορογραφημένη, ανά διαστήματα, κινησιολογία των νέων ηθοποιών έδινε μια σύγχρονη δροσιά που συνδιαλεγόταν ευχάριστα με τα καλοδουλεμένα στη λεπτομέρειά τους κοστούμια εποχής του Νίκου Χαρλαύτη, κεντημένα ακόμη και σε δύσκολα ορατά από τους θεατές σημεία. Στη χρωματική παλέτα των κοστουμιών προστίθεντο και οι χρωματισμοί των φωτισμών της Στέβης Κουτσοθανάση, δημιουργώντας ρομαντικές πινελιές ή, αντίθετα, τονίζοντας ευρηματικές εικόνες που έδιναν συγχρονικότητα στην ατμόσφαιρα εποχής. Τέτοιες είναι, για παράδειγμα, η σκηνή κατά την οποία ο ημίγυμνος κ. Ντάρσι εκτίθεται αμήχανος την ώρα του μπάνιου του στα όμματα της Ελίζαμπεθ. Ή, όταν αυτή αρχίζει να ρίχνει χώματα στα γυμνά της πόδια και στο μεσοφόρι της, για να επαληθεύσει στη συνέχεια την αδελφή του κ. Μπίγκλεϊ που την κατηγορεί ότι έφερε λάσπες στο σπίτι. Εξάλλου, το απόν αυτό σκηνικά πρόσωπο γίνεται ανά διαστήματα παρόν μέσω του λόγου του, που εκφέρουν τα άλλα, επί σκηνής, πρόσωπα πάντοτε, όμως, κρατώντας ανοικτό ένα ομπρελίνο, δείκτη παροντικότητας του απόντος προσώπου της. 

Η σκηνοθεσία της Ιόλης Ανδρεάδη τέμνει παιγνιωδώς με μοντέρνους τρόπους την παράσταση ενός έργου εποχής

Με σειρά από ανάλογα ευρήματα (όπως οι πειστικότατες γάτες που κρατούν στα χέρια τους, σε μια απρόσμενη επίδειξη ευαισθησίας, οι δύο νεαροί), η σκηνοθεσία της Ιόλης Ανδρεάδη τέμνει παιγνιωδώς με μοντέρνους τρόπους την παράσταση ενός έργου εποχής. Το παιγνιώδες, λιτό παίξιμο ακολουθούν στην ερμηνεία τους, ως επί το πλείστον, οι τέσσερις ηθοποιοί που υποδύονται τα νεαρά πρόσωπα της ιστορίας. Διακρίνεται σε αυτό ο Αγησίλαος Μικελάτος (κ. Μπίγκλεϊ) με μια ερμηνεία που ρέει μοιάζοντας ταυτόχρονα να κλείνει το μάτι στον ήρωά του. Δροσερή και απλή, εκφραστική και ειλικρινής στην ερμηνεία της είναι η Ελεάνα Καυκαλά ως Τζέιν. Θέλοντας, μάλλον, να τονίσει το ακατάδεκτο του χαρακτήρα του κ. Ντάρσι, ίσως υπερβάλλει σε κινησιολογικό στόμφο ο πάντα καλός Δημήτρης Μοθωναίος, ο οποίος αναντίρρητα κυριαρχεί επί σκηνής. Δεν μου έγινε κατανοητό το διαρκώς μετωπικό παίξιμο της Ευγενίας Δημητροπούλου (Ελίζαμπεθ), όπως και το μόνιμο, γοητευτικό χαμόγελό της, που ελάχιστα αναδείκνυε τη χειραφετημένη, για την εποχή της, ηρωίδα της. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η νεαρή ηθοποιός στερείται τη λάμψη που απαιτεί μια μεγάλη σκηνή.

Η Ιόλη Ανδρεάδη σχεδίασε μια παράσταση μοντέρνα, δροσερή, ευρηματική, διαποτισμένη από την πρωτότυπη μουσική του Γιάννη Χριστοφίδη, κερδίζοντας το μεγάλο στοίχημα να μεταπλάσει μια εμβληματική νουβέλα εποχής σε σύγχρονο θέαμα που φιλοξενείται σε ένα απαιτητικό θέατρο.

Και είναι ευτύχημα ότι ο ιστορικός κινηματογράφος «Αλκυονίς» ανακαινίστηκε σε ένα θελκτικό θέατρο χάρη στους Γιάννη Κεντ και Πάνο Κατσαρίδη των «Θεατρικών Σκηνών». Θα ήταν ευχής έργον και άλλοι ιστορικοί κινηματογράφοι, όπως το εντυπωσιακό ως χώρος «Άστρον» που ρημάζει, να έχουν την ίδια τύχη.

Info
«Περηφάνια και προκατάληψη» σε σκηνοθεσία Ιόλης Ανδρεάδη στο θέατρο Αλκυονίς. Κάθε Πέμπτη & Παρασκευή στις 21.00, Σάββατο 18.00 & 21.00, Κυριακή στις 19.00. Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στο Guide της Athens Voice.