Ο Τάσος Νούσιας ανάμεσα σε δύο Πηνελόπες

Ίων Δραγούμης και Πηνελόπη Δέλτα. Μια ψυχή χωρισμένη σε δύο σώματα. Ένας θαμμένος πόνος που δεν εκτονώθηκε ποτέ. Δύο λυγμοί που συνορεύουν. Ο έρωτας και η πατρίδα. Μια ιστορία ηδονής και οδύνης. Ο εμβληματικός διπλωμάτης και η σπουδαία συγγραφέας σε μια νοερή ζωή επιθυμίας, ονείρων, υψηλών ιδανικών, υψηλών δεσμεύσεων, υψηλών οραμάτων.

Ένας ρόλος λες και περίμενε τον Τάσο Νούσια για καιρό, «κομμένος και ραμμένος» πάνω του και μία θεατρική μεταφορά του βιβλίου του Στέφανου Δάνδολου «Ιστορία χωρίς όνομα - Το κρυφό πάθος της Πηνελόπης Δέλτα» (εκδόσεις Ψυχογιός), που συνεχίζει το ταξίδι της στην Αθήνα, στο Θέατρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης. Σε σκηνοθεσία Κώστα Γάκη και με τις Μπέτυ Λιβανού και Μαρία Παπαφωτίου στους ρόλους της Πηνελόπης Δέλτα, ταξιδεύουμε από το 1908 στο 1941 και πίσω, τόσο κοντά και τόσο μακριά και οι δύο τους από τον Ίωνα Δραγούμη… Έναν Ίωνα Δραγούμη που υποδύεται μοναδικά ο Τάσος Νούσιας, η παράσταση «Ιστορία χωρίς όνομα» είναι μία μικρή – μεγάλη ιστορία της ίδιας της Ελλάδας, των παθών και των ανεκπλήρωτων ερώτων.

Λίγο πριν ξεκινήσει η τρίτη παράσταση της Αθήνας σε ένα γεμάτο Μιχάλης Κακογιάννης, ο Τάσος Νούσιας μίλησε στην ATHENS VOICE για τον Ίωνα Δραγούμη και τη συμβολή του στον ελληνισμό, την Πηνελόπη Δέλτα, τα πάθη και τους ανεκπλήρωτους έρωτες, αλλά και μία αχτίδα φωτός που αρχίζει να αχνοφαίνεται στην ελληνική τηλεοπτική παραγωγή.

«Ξεκινάει ένα ταξίδι στην Αθήνα, ήρθαμε εδώ μετά από 26 παραστάσεις στην πλάτη μας. Η πρεμιέρα έγινε στη Θεσσαλονίκη, οπότε ερχόμαστε με πολλές περγαμηνές, χιλιάδες εισιτήρια, με την αποθέωση του κόσμου και την βαθιά συγκίνηση που έχει η παράσταση. Αλλά και το αθηναϊκό κοινό, φαίνεται να την αγκαλιάζει με την ίδιο ενθουσιασμό, οι τρεις πρώτες παραστάσεις, ήταν sold out. Είναι το θέμα που αφορά, έχω την αίσθηση. Και ότι έχει δημιουργηθεί αυτό το περιβάλλον το οποίο έχει πολύ ελληνισμό, εξαιρετικό λόγο και αισθητική».

«Με τον Κώστα Γάκη, έτσι και αλλιώς, από καιρό θέλαμε να δουλέψουμε μαζί. Βλεπόμασταν μέσω των παραστάσεών μας. Οπότε, ήρθε το “πλήρωμα του χρόνου”, με το καλό, μπήκαμε με το δεξί».

«Ο Ίωνας Δραγούμης είναι ένας από τους τεράστιους υπέροχους Έλληνες. Άφησε παρακαταθήκη και με πολιτικό και με συγγραφικό έργο. Είχε έναν οικουμενικό χαρακτήρα για τον ελληνισμό. Το πάλεψε πάρα πολύ από τα πρώτα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, εννοώ στο κομμάτι της Μακεδονίας με τον Παύλο Μελά και απέναντι στους κομιτατζήδες που έσφαζαν και λεηλατούσαν όλο τον γηγενή πληθυσμό εκεί. Μέχρι την οργάνωση σαν διπλωμάτης στην Κωνσταντινούπολη και την προσπάθειά του να ελευθερωθεί όσο μεγαλύτερο κομμάτι της σημερινής επικράτειας. Ο ίδιος συνέταξε και το πρωτόκολλο παράδοσης, διαπραγματεύτηκε την παράδοση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα. Οπότε, συνέβαλε τα μέγιστα για να μεγαλώσει η χώρα και να αναδειχθεί ο ελληνισμός. Και το έκανε με μία αυταπάρνηση, χωρίς να προσδοκά πίσω κάτι. Έτσι και αλλιώς ήταν κάτι σαν μοναχικός λύκος. Ο ίδιος λέει «Είμαι ένας κι είμαι μόνος κι έρημος στον κόσμο και μ’ αρέσει η ερημιά μου».

«Στο έργο υπάρχουν κομμάτια αυτούσια των κειμένων που έχει αφήσει ο ίδιος, πέραν από αυτά του βιβλίου που είναι αυτά που έχει αφήσει η Πηνελόπη Δέλτα. Εδώ έχουμε βάλει εμβόλιμα και κομμάτια από τα δικά του προτάγματα και κείμενα. Ο ίδιος ήταν και λογοτέχνης και έγραφε με το ψευδώνυμο Ίδας. Ήταν πολυσχιδής προσωπικότητα, διπλωμάτης, πολιτικός, συγγραφέας. Και ο εμπνευστής της Πηνελόπης Δέλτα για το συγγραφικό της έργο. Μέχρι να τον γνωρίσει, δεν έγραφε».

«Δύσκολος έρωτας, αλλά ο ίδιος λέει ότι δύο είναι τα μεγάλα βάραθρα στη ζωή. Το ένα είναι ο έρωτας και το άλλο είναι το έθνος. Και με τον ίδιο έρωτα πέρναγε και στις δύο φάσεις. Και στον έρωτα και στο έθνος, με έρωτα. Οπότε, μιλάμε για έναν άνθρωπο που έδωσε τα πάντα… Και εκτελέστηκε. Και εκτελέστηκε από συντρόφους. Ήταν από τα πρωτοπαλίκαρα, ήρωες του μακεδονικού αγώνα. Δουλέψανε μαζί αυτοί οι άνθρωποι και τον φάγανε αυτοί. Ο Ίωνας Δραγούμης μετά την απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου, τον θεώρησαν υπεύθυνο και τον προφυλάκισαν. Τον βρήκανε Κηφισίας και Αλεξάνδρας και από εκεί και πέρα τον πήρε το τάγμα, υποτίθεται θα τον προστάτευε από τον όχλο, αλλά τον εκτέλεσε μεταξύ Παπαδιαμαντοπούλου και Χίλτον».

«Το 1941, η Πηνελόπη Δέλτα, με την είσοδο των ναζιστικών στρατευμάτων στην Αθήνα, αυτοκτονεί. Μαυροφορείται. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Το τι μέγεθος είχε μέσα της αλλά και στους δύο. Αυτό το πάθος, αυτός ο ανεκπλήρωτος έρωτας αυτών των τριών ημερών. Γιατί εμείς, πιάνουμε αυτές τις τρεις κομβικές μέρες, “Ή θα έρθεις μαζί μου ή τελειώνουμε οριστικά”. Η οποία, Πηνελόπη Δέλτα, δεν αποφασίζει να κάνει αυτό το βήμα. Γίνεται στο Γκάινφαρντ της Βιέννης, όπου την έχουν στείλει σε ένα σανατόριο, κοινωνικός περίγυρος ασφυκτικά πιεστικός, μεγαλοαστοί, κοινωνική κατακραυγή, τρία παιδιά».

«Αυτός έπρεπε να γυρίσει πίσω στην Κωνσταντινούπολη γιατί οργάνωνε τον αγώνα. Μιλάμε για το 1908 και η Ελλάδα ουσιαστικά απελευθερώθηκε το 1913. Οπότε, είχε έναν πενταετή αγώνα μπροστά του για να οδηγήσει την Ελλάδα, σαν διπλωμάτης, προς αυτή την κατεύθυνση. Ήταν ανάμεσα του καθήκοντος για την Ελλάδα, του αγώνα και του έρωτα. Και έπρεπε να φύγει. Δεν είχε άλλο χρόνο να το παλέψει μαζί της. Πήγε να την πάρει, δεν ήρθε, συνέχισε μόνος».

«Ο έρωτας έχει αυτό το πρόσταγμα. Είναι ολοκληρωτικός κι ανελέητος. Αποκαθηλώνονται αυτοί οι ήρωες. Φεύγει από τον άμβωνα του πολιτικού ή της μεγάλης συγγραφέως και βλέπουμε την βαθιά ανθρώπινη πλευρά τους. Και αυτό είναι που συγκινεί και συνδέει τον θεατή. Γι’ αυτό μιλάμε για παράσταση-ύμνο στην ελληνισμό. Γιατί είμαστε εμείς ως ποιότητες ανθρώπων, ως χαρακτήρες, έτσι ακραίοι, παθιάρηδες. Και αν βάλουμε κάτι στο μυαλό μας, πρέπει να το πάμε μέχρι τέλους, με αυτό το τραγικό πρόσημο».

«Ζούμε υπέροχες στιγμές στην παράσταση. Έχουμε εξαιρετική συνεργασία όλοι. Η χημεία μας είναι μοναδική, με όλα τα παιδιά. Αν έλεγες, αν θα έκανα άλλη διανομή, ούτε περνάει από το μυαλό μας ότι θα μπορούσε κάποιος άλλος να είναι. Αλλά ειδικά τώρα, η Μπέτυ Λιβανού με την ωριμότητά της, με την αρχοντιά της. Είναι στην ηλικία της Πηνελόπης Δέλτα, όταν η τελευταία έφυγε. Και η ίδια έχει μελετήσει την Πηνελόπη Δέλτα. Ήταν καιρό συνδεδεμένη μαζί της. Ίσως την βρήκε η Πηνελόπη Δέλτα. Όπως και εγώ, πιστεύω, βάζοντας στο μυαλό μου αυτό το εμβληματικό και αμφιλεγόμενο πρόσωπο, που πολλοί τον ονομάζουν “πατριάρχη της Μεγάλης Ιδέας” αλλά καταλήγει σοσιαλιστής ως και αναρχικός, ανένταχτος δηλαδή. Και αυτό γιατί ήταν φοβερά ουμανιστής. Γι’ αυτό αγαπούσε πολύ την πατρίδα και πίστευε στους λαούς και στα έθνη. Γιατί σεβόταν πάρα πολύ αυτόν τον ταυτοτικό χαρακτήρα των λαών. Ο ίδιος έλεγε ότι δεν χρειάζεται να μπούμε με επεκτατικά και πολεμικά μέσα στην Τουρκία, αρκεί να αφυπνίσουμε το ελληνικό στοιχείο που υπάρχει προαιώνια μέσα εκεί, σε αυτό το αχανές κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ας βρούμε τους θύλακες του ελληνισμού. Και τελικά αποδείχτηκε και προφητικός γιατί ήταν και η καταστροφή μας, η Μικρασιατική Καταστροφή, αμέσως μετά, το 1922».

«Η διασκευή των 400 σελίδων του βιβλίου του Στέφανου Δάνδολου, κατέληξε σε 48-50 σελίδες. Δεν περισσεύει τίποτα. Δουλέψαμε συλλογικά, προσθέσαμε αφαιρέσαμε κομμάτια, βρήκαμε ένα βηματισμό. Είναι μία πολύ μεγάλη δουλειά για την Ανθή Φουντά και τον Κώστα Γάκη. Έφεραν μία εξαιρετική διασκευή. Είναι δύσκολο να μεταφέρεις ένα βιβλίο που είναι best seller, έχει κάνει τη διαδρομή του, να πρέπει να παρασταθεί θεατρικά και να μην υπολείπεται της έντασης και της ομορφιάς του βιβλίου. Να είναι και παραστάσιμο. Μην κάνει μία παράσταση δέκα ώρες. Πρέπει να έχει μία πύκνωση».

«Έχει πολύ κινηματογραφικό ρυθμό. Είναι δομημένο κινηματογραφικά. Έχει πολύ γρήγορες εναλλαγές, στα φλας μπακ, στις συνδέσεις. Και ο ρόλος των δύο Πηνελοπών, μέσα από το μυαλό της μεγαλύτερης Πηνελόπης, έρχεσαι να συνδεθείς με τα γεγονότα αυτών των τριών ημερών στην Αυστρία που σηματοδότησαν ουσιαστικά και τις ζωές τους. Φτάσαμε μέχρι το θάνατο του Ίωνα Δραγούμη, όλη αυτή η αναπόληση που μπαινοβγαίνει μέσα στο μυαλό της, λίγο πριν πεθάνει, το τελευταίο 24ωρο. Λίγο πριν αυτοκτονήσει. Ο ρόλος των γιατρών που την κούραραν, ο ρόλος του σπιτιού και η αγωνία του σπιτιού, την ώρα που βρίσκεται σε αυτή την μεταιχμιακή κατάσταση. Μιλάμε για κατάθλιψη, για ακραίες καταστάσεις, πώς πιέζεται αυτό το πλάσμα από διαφορετικές μεριές».

«Έχω “κάνει” αρκετά βιβλία. Όχι μόνο “Το Νησί”. Και προγενέστερα. Πάντα με μυθοπλασία στις μυθιστορηματικές πηγές. “Τα Παιδιά της Νιόβης”, “Οι Μάγισσες της Σμύρνης”, “Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπουλου”. Είχα την τύχη να δουλέψω με πολύ μεγάλους σκηνοθέτες, όπως ο εκλιπών και σπουδαίος, Κώστας Κουτσομύτης, που έχει αφήσει ένα τεράστιο έργο πίσω του.

Εξαιρετική η επιστροφή στη μυθοπλασία. Μία επιστροφή πολύ σοβαρή. Γι’ αυτό ο κόσμος συνδέθηκε ξανά, παρέμεινε στην τηλεόραση και ξαναείδε δύο κομμάτια εξαιρετικά και στη σύνθεσή τους, στην απόδοσή τους, στην αισθητική τους, στη γραφή τους. Λέω για «Το Κόκκινο Ποτάμι» που είναι ιστορική και μεταδίδει όλο τον παλμό από ένα σπουδαίο βιβλίο. Και αυτό μεταφορά που έχει να κάνει με την γενοκτονία των Ποντίων, άλλο ένα κομμάτι, σπουδαίο και μακραίωνο, του ελληνισμού που χειμάζεται, οπότε παρουσιάζεται τώρα στην τηλεόραση. Και μια περιοχή πάλης, στις “Άγριες Μέλισσες”, την περίοδο του ’50 και ’60, πάντα της εποχής μας γοήτευαν και αναδείχθηκαν πολλοί νέοι συνάδελφοι, πέραν των παλιών, νέα παιδιά τα οποία για καθημερινό σίριαλ, τα στάνταρ είναι πολύ υψηλά. Μόνο χαρούμενος μπορείς να είσαι, γιατί λες “έρχεται μία νέα άνοιξη στην τηλεόραση”».

«Έχω προγραμματισμένα γυρίσματα στον καινούργιο κύκλο του “Έτερος Εγώ – Χαμένες Ψυχές” του Cosmote TV. Ξεκίνησε πέρσι με τον πρώτο κύκλο, είναι φοβερή δουλειά, με μεγάλο budget για τα ελληνικά δεδομένα και με τον Σωτήρη Τσαφούλια στο “τιμόνι” της σκηνοθεσίας. Κινηματογραφικό, ένας κύκλος 8 επεισοδίων, στα πρότυπα των Netflix και HBO. Εκεί κάνω τον νέο διοικητή των ανθρωποκτονιών, με τον Μάνο Βακούση να φεύγει σε σύνταξη, οπότε τον αναπληρώνει ένας καινούργιος. Έχουμε μία φοβερή ιστορία στα χέρια μας. Διάβασα τα σενάρια, φυσικά δεν μπορώ να αποκαλύψω ποιος είναι ο δολοφόνος. Ο Σωτήρης έχει αυτή τη μαγική γραφή όπου μέχρι το τέλος βγαίνει ο πιο απροσδόκητος».

«Χαίρομαι πάρα πολύ γιατί αυτή είναι μία άλλη τηλεόραση. Ξεπερνάει τα ελληνικά δεδομένα. Και για εμένα αυτό έχει μεγάλη σημασία, το ότι μπορεί να ανταγωνιστεί σοβαρά άλλες σειρές στο διεθνές μάρκετ. Κάτι ανάλογο είχε γίνει τότε και με “Το Νησί”. Κάτι ανάλογο ίσως μπορεί να γίνει και με “Το Κόκκινο Ποτάμι” και τις “Άγριες Μέλισσες”… Ας βρούμε αυτό τον βηματισμό και να μπορέσουμε να σπρώξουμε τις δουλειές μας και να επενδύσουμε εκεί πάνω, θα αλλάξουμε επίπεδο. Έχουμε όλη την υλικοτεχνική υποδομή και την εμπειρία, εξαιρετικούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες, αυτό το μοναδικό location».

H «Ιστορία χωρίς όνομα» σε σκηνοθεσία Κώστα Γάκη, από τις 17 Ιανουαρίου, Τετάρτη-Κυριακή, στο Θέατρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης (Πειραιώς 206, Ταύρος, 2103418550)

Το βιβλίο του Στέφανου Δάνδολου «Ιστορία χωρίς όνομα - Το κρυφό πάθος της Πηνελόπης Δέλτα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.