Γιάννης Φέρτης 1938 - 2024: Ένας μοναχικός καουμπόι

Ο σπουδαίος ηθοποιός Γιάννης Φέρτης «έφυγε» από τη ζωή σε ηλικία 86 ετών. Τον Δεκέμβριο του 2019 είχε μιλήσει στο τεύχος της ATHENS VOICE για τη ζωή του με αφορμή την παράσταση «Ένας αληθινός καουμπόι» στο Μικρό Χορν.

Ο πατέρας μου έφυγε στα 13 του από το χωριό του και ξαναγύρισε για να παντρευτεί τη μητέρα μου. Εγώ και τα τρία μου αδέλφια γεννηθήκαμε στην Αθήνα. Μεγάλωσα στον Λυκαβηττό. Πήγα στο 5ο αρρένων. Ακόμα και τότε ήταν παλιό το κτίριο, σήμερα δεν υπάρχει πια. Περνούσα συχνά από το Θέατρο Τέχνης, λόγω δουλειάς, αφού μεγαλώνοντας βοηθούσα στην πατρική επιχείρηση εκτελώντας παραγγελίες, έβλεπα τις φωτογραφίες, χάζευα. Εκείνη την εποχή ήταν το νεοϊδρυθέν Θέατρο Τέχνης. Όταν τελείωσα το σχολείο, λοιπόν, εκεί έδωσα εξετάσεις. Ο μοναδικός μου στόχος μου ήταν να γίνω ηθοποιός, έβλεπα συνεχώς παραστάσεις, μάζευα επιμελώς τα προγράμματα και τις κριτικές. Σήμερα σκέφτομαι ότι, αν ξαναγινόμουν δεκατεσσάρων, πάλι ηθοποιός θα γινόμουν. 

» Τελειώνοντας τον πρώτο χρόνο ο Κουν έβγαλε εμένα με τις συμμαθήτριές μου Μάγια Λυμπεροπούλου και Λήδα Πρωτοψάλτη να παίξουμε. Οι επόμενες συνεργασίες ήταν με τη Μελίνα, τη Λαμπέτη, τον Αλεξανδράκη, τον Χορν. Βλέπεις, όλα ήρθαν πολύ εύκολα, δεν κυνήγησα ποτέ κάτι στο θέατρο. Με ζητούσαν και πήγαινα. Μάλλον κάτι έβλεπαν σε εμένα, κάποιο ταλέντο θα είχα, πέρασα πολύ καλά στο επάγγελμα. Όταν έκανα την “Ηλέκτρα” με τον Κακογιάννη ήταν μια συνεργασία που απόλαυσα, ο σκηνοθέτης ήταν πολύ καλός. Από τις πρώτες μου ταινίες ήταν αυτή με την Καρέζη σε μουσική του Θεοδωράκη με το ομώνυμο κομμάτι “η Μαργαρίτα η Μαργαρω”, αφιερωμένο στην κόρη του. 

» Δεν τραγουδώ στην προσωπική μου ζωή. Όταν όμως ο Γιάννης Σπανός με παρακάλεσε να πω δυο τραγούδια, τον συμπαθούσα τόσο που δεν του αρνήθηκα. Κατά βάση δεν το ήθελα, ούτε το επιδίωξα ποτέ, ο Σπανός με ενθάρρυνε, με κάλεσε σπίτι του, επέμενε. Ήταν ενθουσιασμένος, εστιασμένος να τα τραγουδήσω εγώ, και ενώ πηγαίναμε στο studio σκεφτόμουνα ότι ο κόσμος τώρα θα πει “Μα τι ψώνιο καινούριο απέκτησε αυτός ο Φέρτης”! 

» Δεν θυμάμαι κάτι από το 1940, μόνο τον εμφύλιο γιατί με εξέπληξε πολύ δυσάρεστα. Φεύγανε άνθρωποι από το χωριό του πατέρα μου, συμπατριώτες κατήγγειλαν άδικα τον διπλανό τους για προσωπικούς τους λόγους και έχανε τη ζωή του. Δεν υπήρχε χειρότερη εμπειρία από τον εμφύλιο, εύχομαι να μη συμβεί ποτέ ξανά. 

» Κάποιες φορές μικρός χόρεψα, στο χωριό του πατέρα μου σε γιορτές, τσάμικο που μου έμαθαν οι αδελφές της μητέρας μου. Έχουν πεθάνει βέβαια τώρα όλοι οι δικοί μου, όλοι όσοι αγαπούσα έχουν φύγει. Ο αδελφός μου, που είχαμε δύο χρόνια διαφορά, στα 51 του πέθανε από καρκίνο. Ήταν το παράδειγμα μου, εγχειρισμένος, μέσα σε πόνους, αντιμετώπισε τη ζωή με χιούμορ και γέλιο. Ο θάνατος είναι η κοινή μας μοίρα. Δεν μου κάνει εντύπωση. Ενώ όλοι πεθαίνουν, εγώ θα είμαι ο έξυπνος που θα του ξεφύγω; Το έχω αποδεχτεί. Το μόνο που δεν ξέρουμε είναι πώς και πότε θα έρθει.

» Αγάπησα το χωριό του πάτερα μου, που είναι ψηλά στα βουνά σε 1.100 τ.μ. υψόμετρο, μέσα στα έλατα. Θυμάμαι σε κάποια επίσκεψή μου, όταν ήμουν μικρός, μου έδωσαν νεαροί της ηλικίας μου να καβαλήσω ένα ασέλωτο άλογο και όλοι μαζί τραβήξαμε προς το ποτάμι. Βουτήξαμε μέσα μαζί με τα άλογα, που ο καλπασμός τους θόλωσε την κοίτη του και κάποια στιγμή βγάλαμε τα ρούχα και κολυμπήσαμε γυμνοί. Αλλά η εμπειρία τελείωσε άσχημα γιατί γυρνώντας το άλογο μ’ έριξε κάτω. Η εγχείρηση που ακολούθησε στη μέση με καθήλωσε στο κρεβάτι για μήνες. 

» Μερικές φορές μ’ άρεσε να φεύγω τη νύχτα, όταν τελείωνα το θέατρο και να βρίσκομαι στα βουνά τα ξημερώματα, να βλέπω το χάραμα και να μαζεύω αγριολούλουδα, μικρά ματσάκια με μίσχους για να μη διαταράσσω την αρμονία της φύσης. Πήγαινα συχνά γύρω από την Αττική, π.χ. στην Πεντέλη, όταν όμως κάηκε για πρώτη φορά το 1981 δεν ξαναπήγα. Λυπήθηκα τόσο που δεν ήθελα να δω ξανά το τοπίο. Έτσι σταμάτησα αυτή τη συνήθεια. Αγαπούσα πολύ τη νύχτα όταν ήμουν νεότερος. Βραδιές που είχα μόνο παράσταση και όχι πρόβα τις περνούσα με παρέες, κάπνιζα πολύ, το ένα τσιγάρο πίσω από τ’ άλλο, μπορεί και εξήντα την ημέρα, έπινα και περίμενα να ξημερώσει, μου άρεσε να βλέπω το φως της αυγής και να πηγαίνω για ύπνο εννιά, δέκα το πρωί.

» Μ’ αρέσει που η Αθήνα αλλάζει, μακάρι να αλλάξει κι άλλο προς το καλύτερο.

» Τρέφω μεγάλη συμπάθεια για τους νέους ηθοποιούς, ενίοτε αναρωτιέμαι αν θα μπορούσα να παίξω σαν κι αυτούς. Είναι μορφωμένα παιδιά, έχουν ψαχτεί στο θέατρο, έχουν άποψη. Λυπάμαι πολύ όταν συνάδελφοι καταξιωμένοι άλλα και μεγαλύτεροι σε ηλικία τους απαξιώνουν. Έχει συμβεί να δυσανασχετήσω, όταν συνάδελφος στο ίδιο καμαρίνι με έπαρση είπε: «Έλα, σιγά, και τι είναι αυτοί μπροστά μας;» Πολλοί από τους νέους ηθοποιούς είναι πιο καλλιεργημένοι και πιο άξιοι από μένα που έχω κάνει θέατρο εξήντα χρόνια. Με συγκινεί ο αγώνας τους. Ούτε έχω διδάξει, ούτε θέλω, ούτε να σκηνοθετήσω επιθύμησα, νομίζω ότι δεν θα τα κατάφερνα να κάνω κάτι σημαντικό στους τομείς αυτούς, έχω και τον φόβο ότι θα τύχω σε κάποιον πανέξυπνο μαθητή και δεν θα μπορώ να του πω «κάν’ το όπως εγώ».

» Ακούω προσεκτικά τον σκηνοθέτη και ακολουθώ τις οδηγίες του γιατί, χωρίς συνεργασία, θέατρο δεν γίνεται. Αν με πείσει κάποιος είναι αρκετό για να αλλάξω τον τρόπο παιξίματος. Ακόμα κι όταν ήμουν θιασάρχης, είχα μια ταξιθέτρια που μια στιγμή μου είπε: «Κύριε Φέρτη, αυτό το σημείο σάς άρεσε όπως το παίξατε;». Αυτό μ’ έβαλε σε σκέψεις που με οδήγησαν στο να το αλλάξω. 

» Μετά από τόσα χρόνια ηθοποιίας σκέφτομαι ότι έχω παίξει κάποια έργα που ήμουν καλός, δεν θεωρώ τον εαυτό μου χάλια και μονολογώ, μάλλον καλός ήμουν σε γενικές γραμμές.

» Το κυριότερο που μ’ έμαθαν τα εξήντα χρόνια στο θέατρο είναι να μην είμαι ψωνισμένος. 

» Έχω περάσει ωραίες στιγμές σαν ηθοποιός, εγώ το επέλεξα με ενθουσιασμό στα 16 μου, αλλά σκέφτομαι ότι σε ένα, δύο, τρία, το πολύ πέντε χρόνια αναγκαστικά θα σταματήσω γιατί θα έρθουν προβλήματα.

» Όταν μείνεις μόνος, χάσεις και τη σύντροφό σου, δεν έχεις παιδιά, η ζωή παίρνει ανάποδες στροφές. Νοσταλγώ τους φίλους μου, που δεν ζουν πια. Αγαπώ τα παιδιά, απλά δεν απέκτησα. Ποτέ δεν ρίχτηκα σε γυναίκα, το άφηνα στην τύχη.

» Δεν μπορώ να θυμηθώ τις γυναίκες που έπαιξα μαζί τους. Θαύμασα γυναίκες ηθοποιούς ανεξαρτήτως ηλικίας. Πιο πολύ απ’ όλες τη Βάσω Μανωλίδου, που την έβλεπα στο θέατρο νεαρός. 

» Δεν αισθάνομαι άσχημος, αλλά δεν ήταν κάτι που του έδωσα ιδιαίτερη σημασία. Δεν είχα ύφος ποτέ. Περνούσα από την πλατεία Κολωνακίου και περπατούσα σκυφτός γιατί δεν μου άρεσε η αναγνωρισιμότητα. 

» Δεν επιδίωξα δόξα, ούτε με απασχόλησε ποτέ. Τα περισσότερα χρήματα τα είχα κυρίως όταν έκανα μαζί θέατρο και διαφήμιση. Ενώ είχα αμφιβολίες στην αρχή για τα διαφημιστικά το έκανα γιατί ήταν τόσο εύκολο, έλεγα δύο ατάκες σ’ ένα στούντιο και πληρωνόμουν καλά, αλλά κυρίως με ήθελαν, οπότε είπα πως, όσο μου το ζητάνε, θα το κάνω. Τις χρονικές περιόδους που δεν έχω αρκετά έσοδα, ζω συντηρητικά και «οικονομικά». Δεν κυνήγησα ποτέ τα λεφτά. Από νέος έβγαζα χρήματα. Από τα αγόρια στη σχολή ήμουν ο μοναδικός που ο Κουν έριξε στο θέατρο, πριν τελειώσει. Απο τις διαφημίσεις έκανα κάποια χρήματα που επένδυσα στο θέατρο, πάραυτα έφτασα εξήντα χρόνων όταν πήρα το πρώτο μου σπίτι.

» Κρίση ηλικίας δεν έχω περάσει ποτέ, έχω συμβιβαστεί. Το πιο σημαντικό για μένα είναι το θέατρο, οι παραστάσεις, οι συνάδελφοί μου, οι νέες συνεργασίες που θέλω να είμαι πάντα συνεπής. Στο σίριαλ «Άγριες μέλισσες» ενώ ήθελα να συμμετάσχω ήταν τόσο δύσκολες οι συνθήκες, καθημερινά πολύωρα γυρίσματα, που αισθάνθηκα ότι θα ήταν δύσκολο να είμαι συνεπής. Συνεντεύξεις δεν κάνω ιδιαίτερα γιατί δεν έχω κάτι να πω και δεν αισθάνθηκα ποτέ ότι είμαι κάτι πολύ σπουδαίο. Ασχολούμαι μ’ αυτά που μπορώ, αν και με λυπεί η ανεργία και με προβληματίζουν τα δεινά του κόσμου σήμερα.

» Τα τελευταία χρόνια διαβάζω πολλές φορές το κείμενο για να το θυμηθώ στην παράσταση, είναι πολύ σημαντικό να θυμάσαι όταν παίζεις, δεν είναι όπως στην προσωπική σου ζωή που δικαιολογείται να ξεχάσεις κάτι. 

» Η σκηνοθέτρια του έργου που παίζουμε τώρα στο Μικρό Χορν, «Ένας αληθινός κάουμπόι», η Ελένη Γκασούκα, μας βοήθησε στην κατανόηση των χαρακτήρων. Το έργο, γραμμένο από τη βραβευμένη ισπανόφωνη θεατρική συγγραφέα Μαρίλια Σαμπέρ, έχει ενδιαφέρον και μια τρέλα, συγκίνηση, γέλιο και χαρά. Όταν κάναμε πρεμιέρα και ήρθε η συγγραφέας μαζί με τη μητέρα της από την Ισπανία, τη γνώρισα από κοντά. Τη φάση τρίτη ηλικία που παίζω στο μικρό Χορν και τις δυσκολίες που παρουσιάζονται γερνώντας δεν τα σκέφτηκα ποτέ, με το που διάβασα το έργο το συνειδητοποίησα και με προβλημάτισε.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση «Ένας αληθινός καουμπόι» στο Guide της Athens Voice