Ο Σταύρος Λίτινας επισκέπτεται «Το σπίτι της Bernarda Alba»

Με αφορμή την παράσταση «Το σπίτι της Bernarda Alba», ο Σταύρος Λίτινας μιλάει στην Athens Voice για την αρχιτεκτονική, τον χορό, τη σκηνοθεσία, τις θεατρικές του επιρροές, την καθημερινότητά του, τα βιβλία που διαβάζει και φυσικά για την παράσταση που σκηνοθετεί.

Από την αρχιτεκτονική στον χορό και τη σκηνοθεσία; Πώς πρόεκυψε αυτή η μετάβαση;
Δεν πρόκειται ακριβώς για μετάβαση. Ο χορός προϋπάρχει στη ζωή μου. Σε ηλικία 22 χρονών, ένα χρόνο πριν τη διπλωματική μου εργασία στο ΕΜΠ, άνοιξα τη σχολή ARROYO που έχω σήμερα. Με την αρχιτεκτονική όμως δεν έπαψα ποτέ να ασχολούμαι. Η οικοδομή μού αρέσει όσο και ο χορός. «Χορεύω αρχιτεκτονώντας και αρχιτεκτονώ χορεύοντας» είπε κάποτε μια συνεργάτιδά μου που κάναμε μαζί έναν διαγωνισμό. Είναι μια επιστήμη που αγαπώ και υπηρετώ με τον οποιοδήποτε τρόπο. Μια επιστήμη που σου διαμορφώνει μια οπτική απέναντι στα πράγματα. Το θέατρο, όπως και η αρχιτεκτονική, απαιτεί ομαδική εργασία και αυτό είναι κάτι που με γοητεύει. Για να ξεκινήσει όμως κάτι είναι απαραίτητο να υπάρχει μια ιδέα που θα την υπηρετήσουν και θα την υπερασπισθούν όλοι, ο καθένας από την πλευρά του. Η διαδικασία της σύνθεσης ενός αρχιτεκτονικού και ενός θεατρικού έργου έχουν πολλές ομοιότητες. Η σκηνοθεσία προέκυψε από την περιέργειά μου να μεταγράψω θεατρικά έργα σε χορό, αποδίδοντας σωματικά τους νοηματικούς άξονες του συγγραφέα. Κάποιες φορές είμαι, υπέρ το δέον, τολμηρός. Επιχειρώ πράγματα, αναλαμβάνω και απολαμβάνω τις συνέπειες των πράξεων μου.

Ποιες είναι οι θεατρικές επιρροές σας;
Άρχισα να παρακολουθώ συστηματικά θέατρο, ως θεατής, από τη στιγμή που βρέθηκα στην Αθήνα για σπουδές. Έβλεπα δύο με τρεις παραστάσεις την εβδομάδα. Η αλήθεια είναι πως κάθε φορά παρατηρούσα διάφορα πράγματα που είχαν να κάνουν τόσο με τον σκηνικό χώρο, όσο και με τη χωρική αντίληψη των ηθοποιών. Αργότερα εργάστηκα στο θέατρο ως σύμβουλος κίνησης, σκηνογράφος και ενδυματολόγος δίπλα σε σημαντικούς σκηνοθέτες όπως ο Στάθης Λιβαθινός, η Άντζελα Μπρούσκου, ο Λευτέρης Βογιατζής (για σύντομο διάστημα), ο Levan Tsouladze, η Hazel Acosta κ.ά. Από οποιοδήποτε πόστο όμως, αυτό που πάντα με ενθουσίαζε και μου άρεσε να παρακολουθώ ήταν η σκηνοθετική προσέγγιση, οι ιδέες και τα ευρήματα που έδιναν σε ένα κείμενο σάρκα και οστά.

Ποιο είναι το μεγάλο στοίχημα κάθε φορά που σκηνοθετείτε μια παράσταση;
Να μένει αναλλοίωτο το νόημα και οι προθέσεις του συγγραφέα και να είναι εύληπτη η παράσταση, δηλαδή η πρόσληψη του έργου να επιτυγχάνεται όχι απαραίτητα από ένα μυημένο κοινό. Με ενδιαφέρει επίσης να φωτίζεται ο λόγος που με παρακίνησε ώστε να επιλέξω το συγκεκριμένο έργο και το μικρό λιθαράκι που έχω να προσθέσω στο ανέβασμα ενός έργου που ενδεχομένως έχει ανέβει ξανά και ξανά.

Υπό ποιο πρίσμα προσεγγίσατε το έργο;
Μελέτησα το έργο υπό το πρίσμα της φροϋδικής θεωρίας που διατυπώνεται στο έργο «Ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας». Η πολιτική και η φροϋδική θεωρία, φαινομενικά ασύνδετες, βρίσκουν κοινό τόπο στο έργο του F.G.Lorca, στο οποίο δραματοποιείται η πάλη ανάμεσα στο ένστικτο και την κοινωνική καταπίεση, ανάμεσα στην ελευθερία και την καταστολή. Ο S.Freud υποστηρίζει ότι το τρίπτυχο παράδοση-έθιμα-κοινωνικές αξίες είναι στοιχείο πολιτισμού, που απαιτεί την αποκήρυξη του ενστίκτου, τη θυσία μέρους της ατομικής ελευθερίας, με αντάλλαγμα την ασφάλεια της κοινωνίας και των νόμων. Ο F.G.Lorca θεωρεί τον φροϋδικό Eros, ένστικτο διατήρησης της ζωής και αναζήτησης της ευχαρίστησης, ως ανώτατη δύναμη που ελέγχει και επηρεάζει τα πρόσωπα του έργου. Καθώς το καθεστώς επιφέρει την ακραία καταστολή του, ο Eros ωθείται σε σημείο καμπής πέραν του οποίου επέρχεται εξέγερση, νεύρωση ή δυστυχία.

Σκηνοθέτης, ηθοποιός και χορογράφος. Πόσο δύσκολο είναι να βρείτε τις ισορροπίες μεταξύ τους;
Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ηθοποιό, αν και έχω παρακολουθήσει 4 χρόνια μαθήματα με την Άντζελα Μπρούσκου και έχω συμμετάσχει σε δυο παραστάσεις της ομάδας της. Είμαι χορευτής και η διαδικασία προσέγγισης του χαρακτήρα που καλούμαι να αποδώσω διυλίζεται σωματικά. Ως σκηνοθέτης-χορογράφος αναζητώ τις δυναμικές σχέσεις που ανασυστήνουν νοηματικά το κείμενο. Αναζητώ την αιτία που κινεί τα σώματα πριν αρθρωθεί ο λόγος. Αυτό που προκύπτει είναι ο βαθύτερος, ο φυσικός λόγος και αυτόν χρησιμοποιώ ως υλικό, θέτοντας τον άλλο, τον επεξηγηματικό, σε κατάσταση σιωπής. Θεωρώ ότι οι δυο αυτές ιδιότητές μου, κατά την παραγωγή μιας παράστασης, δεν έρχονται σε σύγκρουση καθώς διέπονται από κοινή λογική.

Ποια χαρακτηριστικά αναζητείτε στους ηθοποιούς που σκηνοθετείτε για να πετύχετε το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα που επιθυμείτε;
Να διευκρινίσω ότι δουλεύω κυρίως με χορευτές. Η τεχνική λοιπόν οφείλει να είναι άρτια και αυτό στο χορό μεταφράζεται σε πολυετή επίπονη ενασχόληση. Αναζητώ συνεργάτες ευφυείς με ανοιχτό μυαλό και οξυμένη αντίληψη ώστε η μεταγραφή του νοηματικού υλικού του έργου σε κίνηση να δημιουργεί ένα ζωντανό πυρήνα δράσης σε παρόντα χρόνο. Ο χορευτής-ηθοποιός πρέπει να μπορεί να συντονίζεται με τους συμπαίκτες του, να έχει υψηλή ρυθμική ακρίβεια, να συγκεντρώνεται στη μουσική την οποία πολλές φορές καθοδηγεί (ιδιαιτερότητα του flamenco) και ταυτόχρονα να είναι παρών στην εξέλιξη της ιστορίας που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή μπροστά στα μάτια του θεατή. Να δρα δηλαδή και να αντιδρά ενεστωτικά δίχως να βασίζεται στο παρελθόν του προσώπου που υποδύεται, που ελλείψει λόγου δεν καθίσταται αντιληπτό. Να είναι ικανός, με τις ανάλογες σκηνοθετικές οδηγίες, να πλάσει το ιδιαίτερο κινησιολογικό λεξιλόγιο του εκάστοτε ρόλου και μέσω μιας γκάμας ηχοχρωμάτων να συμβάλει στο ανάγλυφο των σκηνών του έργου. Να είναι ικανός να ελέγχει τις ακινησίες του.

Πώς είναι ένα τυπικό 24ωρο σας;
Δεν έχω τυπικό 24ωρο. Ασχολούμαι συνήθως με πολλά πράγματα που προκύπτουν από τα επαγγέλματα που έχω επιλέξει. Άλλες φορές το πρόγραμμά μου είναι εξαιρετικά πυκνό και άλλες φορές έχω την πολυτέλεια να πάω μια βόλτα, να μαγειρέψω (χορτοφαγικά πάντα) για φίλους, να βγω με την παρέα μου για ένα κρασί και υπέροχες κουβέντες κ.α. Δεν διαχωρίζω το χρόνο σε εργασία και διασκέδαση γιατί αντλώ μεγάλη χαρά από τη δουλειά μου. Τα τελευταία δέκα χρόνια δεν πηγαίνω καν διακοπές. Ένα πράγμα είναι απαράβατο στην καθημερινότητά μου και αυτό είναι η ενασχόλησή μου με τα δύο σκυλιά μου, το Butoh, ένα υπέροχο υιοθετημένο μποξεράκι και τη Nora μια ημίαιμη ναζιάρα κακοποιημένη πιτμπουλίνα που με βρήκε στο πάρκο.

Ποια η σχέση σας με το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Τα χρησιμοποιώ για επαγγελματικούς λόγους.

Υπάρχει κάποιο απόφθεγμα/μότο που σας εκφράζει;

«Πιάσε το πρέπει από το γιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι» του αγαπημένου μου ποιητή Οδ. Ελύτη.

«Go Vegan»

Τι σας φοβίζει;
Η ακινησία…

Ποια βιβλία βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο κομοδίνο σας;

1. «Μαρία Στιούαρτ» του Stefan Zweig
2. «Το εξιλαστήριο θύμα - Η βία και το ιερό» του René Girard (για πολλοστή φορά)
3. «Η χρησιμότητα του άχρηστου» του Nuccio Ordine