Ένας σάρκινος Άμλετ

Ο «Άμλετ» του Έκτορα Λυγίζου, ένα έργο που δίνει οδηγίες για την υποκριτική μέθοδο προσπαθώντας ταυτόχρονα να αποκαλύψει τα όρια μεταξύ αλήθειας και ψευδαίσθησης, αποτελεί μια παράσταση για τη θεατρικότητα, για την ανάδειξη των μηχανισμών του θεάτρου, για το τι σημαίνει θεατρική πράξη  χωρίς την ανάγκη αληθοφανών κατασκευών και συναισθηματικών ερμηνειών. Ο Έκτορας Λυγίζος κάνει θέατρο με λιτά μέσα και σωματικό μόχθο, εξελισσόμενος διαρκώς και καταθέτοντας ένα ενδιαφέρον σκηνοθετικό στίγμα. 

Το σκηνικό της Κλειώς Μπομπότη αποτελείται από δυο παράλληλα σταθερά δοκάρια, τοποθετημένα πάνω σε διαφορετικού ύψους το καθένα σκαμνιά, τα οποία διατρέχουν όλο το μήκος της σκηνής, ενώ ένα άλλο, μετακινούμενο από τους ηθοποιούς, δημιουργεί διάδρομο ακουμπώντας στα σκαλοπάτια της πλατείας, εισχωρώντας έτσι ανάμεσα στους θεατές, παραπέμποντας στις γνωστές «γέφυρες» του Καμπούκι. Τα μεγάλα δοκάρια αφήνουν ορατούς όλους τους συνήθως κρυμμένους μηχανισμούς, όπως καλώδια, ηχεία, σκηνικά αντικείμενα της παράστασης. Ορατές επίσης οι μετακινούμενες φωτιστικές πηγές που χειρίζονται οι ίδιοι οι ηθοποιοί εκτός σπανίων περιπτώσεων  που θα ανάψουν οι σταθεροί προβολείς (σχεδιασμός φωτισμών από τον Δημήτρη Κασιμάτη).

Η, κατά καιρούς, επιζητούμενη από τα πρόσωπα μουσική είναι ανύπαρκτη, παρά την παρουσία του μαγνητοφώνου από το οποίο, ελάχιστα, κάποια στιγμή, θα ακουστεί σύντομο μουσικό κομμάτι. Η παράσταση μουσικοποιείται, αντίθετα, από τους ήχους που παράγουν οι ίδιοι οι ηθοποιοί χρησιμοποιώντας όλα τα πρόσφορα γι’ αυτό σκηνικά αντικείμενα: ραβδιά που σκίζουν ρυθμικά τον αέρα, φορητά μικρόφωνα που προκαλούν  παρασιτικούς αλλά ρυθμικούς θορύβους, το κεντρικό μικρόφωνο που προκαλεί ήχους από φθόγγους, εξωφωνημικά σημεία, ή, όταν το καταπίνει ο Άμλετ-Λυγίζος, επιτρέπει να ακουστούν λαρυγγικοί ήχοι, αυτοί που προέρχονται από το έσω σώμα. Καθώς, ανά στιγμές, ο Άμλετ πνίγεται στις λέξεις που ακυρώνουν το νόημα, που αδυνατούν να εκφράσουν ή καλύτερα, να επικοινωνήσουν την αλήθεια. Η παράσταση μετατρέπεται έτσι σε ένα παράδοξο ηχοτοπίο (σχεδιασμός ήχου: Brian Coon). 

Κανένα σκηνικό αντικείμενο δεν ανταποκρίνεται στη λειτουργία που ασκεί στην καθημερινότητα. Ένα κουτί με εργαλεία θα είναι η ανθοδέσμη που κρατά η Οφηλία, ένας τσίγκος για πανοπλία, το χέρι ενός συμπαίκτη το βιβλίο που διαβάζει ο Άμλετ, ελαστικά λευκά ραβδιά τα σπαθιά. Τα αντικείμενα ανασημασιοδοτούνται και αποκτούν τις νέες λειτουργίες που τους προσδίδει η παράσταση, ακυρώνοντας κάθε έννοια αναπαραστατικότητας, κάθε απόπειρα αληθοφάνειας.

Τα εμπνευσμένα, άψογης αισθητικής, κοστούμια της Άλκηστης Μάμαλη είναι ίδια και για τους έξι ηθοποιούς: καφέ κοτλέ παντελόνια, λευκές φανέλες από μέσα και πλεκτές ζαχαρί μπλούζες που φέρουν επάνω τους διαφορετικά για τον καθένα σκουρόχρωμα περίτεχνα γεωμετρικά, σε ευθείες ή καμπύλες, σχήματα. Σχήματα που παρόμοια επανέρχονται πάνω σε διάφορα σημεία των σωμάτων των ηθοποιών, ως παράδοξα μαρκαρίσματα-σύμβολα, τα οποία αυτοί αγγίζουν κατά διαστήματα με τον δείκτη του χεριού τους,  ωσάν να «δείχνουν» το στίγμα που οδηγεί στις πράξεις τους ή, ακόμη καλύτερα, στο φορτίο του ονόματός τους.

Η σωματικότητα, με την έννοια της σαρκικής της διάστασης, κυριαρχεί στο παίξιμο των ηθοποιών, με το συχνό ανέβασμα των ρούχων για να δείξουν το σημάδι, για παράδειγμα, που φέρουν στην κοιλιά. Συχνό επίσης το πιάσιμο των γεννητικών οργάνων –δείξη ενός ματαιωμένου ερωτισμού αλλά και μιας διαρκώς αναβαλλόμενης αντρίκιας αποφασιστικότητας για δράση–, ή μια απόπειρα γδυσίματος, η ανάδειξη της σάρκας με τα μισοβγαλμένα ρούχα. Μια σάρκα γήινη που αντιπαρατίθεται αφενός στη φασματική, άυλη παρουσία του Φαντάσματος του Βασιλιά αλλά και στην εξίσου άυλη, αόρατη ψυχική θλίψη. Μια σάρκα που διαρκώς διερωτάται.

Ταυτόχρονα, όλοι οι ηθοποιοί επιδίδονται σε μια σχεδόν ακροβατική υπερκινητικότητα, πηδώντας πάνω, περνώντας κάτω, ισορροπώντας πάνω στα δοκάρια, μεταφέροντας αντικείμενα, αλλάζοντας τη σκηνική διάταξη, με τον ιδρώτα-δείγμα του ζώντος σώματος  να λειαίνει τη σάρκα.

Και οι έξι ηθοποιοί κινήθηκαν ισότιμα και, πρώτιστα, άριστα συντονισμένοι στους διαφορετικούς τους ρόλους. Εξαιρετικός ο Έκτορας Λυγίζος ως Άμλετ, καθηλωτική η Δήμητρα Βλαγκοπούλου ως Οφηλία, στιβαρός ως Φάντασμα και Κλαύδιος ο Αινείας Τσαμάτης, απολαυστικός ο Άρης Μπαλής στις μεταμορφώσεις του από Λαέρτης σε Πολώνιο κολλώντας τσιγαρόχαρτα για φρύδια, ωριμότερη όσο ποτέ η Ηρώ Μπέζου ως Γερτρούδη, ευχάριστη έκπληξη ο πολλά υποσχόμενος νεαρός Κωνσταντίνος Ζωγράφος σε διάφορους ρόλους. 

Στηριζόμενος σε μια μεταφραστική πολυγλωσσία (με μεταφράσεις των Γ. Χειμωνά, Δ. Καψάλη, Ι. Πολυλά), ο Λυγίζος έδωσε έναν «Άμλετ» χειροποίητο, με έμπνευση, ζωτική ενέργεια και δημιουργικό μόχθο. 

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στο Guide της Athens Voice

* Ο Δ.Τσ. είναι καθηγητής Σημειωτικής του Θεάτρου και Θεωρίας της Επιτέλεσης στο Πανεπιστήμιο Πατρών.