Δεν θα γίνω ρινόκερος

Στον Ρινόκερο του Ιονέσκο οι άνθρωποι αρχίζουν να μεταμορφώνονται σε ρινόκερους. Σταδιακά ο ένας μετά τον άλλον απαρνούνται τη φύση τους και επιζητούν τη «βεβαιότητα» της ζούγκλας. Άλλοι χωρίς αντίσταση, άλλοι αλλάζοντας σταδιακά στάση και υποκύπτοντας στη μόδα της ρινοκερίτιδας.

Ο Μπερναζέ, ο ρόλος που υποδύομαι, είναι ένας αδύναμος άνθρωπος που μόλις και μετά βίας αντέχει τη ζωή του. Σχεδόν άβουλος και χωρίς καμία φιλοδοξία. Είναι όμως ο μόνος που αναρωτιέται αν η μεταμόρφωση όσων γνωρίζει, αλλά και όλων των άλλων είναι αποτέλεσμα παραίτησης ή συμφιλίωσης με τις «επιταγές της εποχής του». Είναι ο μόνος που τελικά αντιστέκεται, ο μόνος που δεν συνθηκολογεί. Βρίσκει τη δύναμη για να το κάνει αυτό μέσα από την αγωνιώδη αναζήτησή του να κατανοήσει, αλλά και την αδυναμία του τελικά να κατανοήσει την αναγκαιότητα και να δεχθεί τα βαθύτερα κίνητρα αυτής της μαζικής ζωικής μεταμόρφωσης και της επιβολής του νόμου της ζούγκλας απέναντι στο νόμο της ηθικής.

Ο Ιονέσκο μιλάει για την ισοπέδωση της ανθρώπινης σκέψης και της ανθρώπινης ψυχής. Με κωμικό πολλές φορές τρόπο μας υπενθυμίζει όλα τα τραγελαφικά που βιώνουμε και δεν αντιδρούμε: την αλλαγή μέσα μας προς το χειρότερο, τις ψευδαισθήσεις μας, την παράδοσή μας σε όλα τα δύσκολα, ή και τα εύκολα, χωρίς αντίσταση ηθική, πνευματική, σωματική.

Ο Μπερανζέ βρίσκεται κοντά μας, είναι ένας από μας, είναι ο καθένας μας τελικά. Μέσα στον πυρήνα της ψυχής του κάθε ανθρώπου υπάρχει πάντα ένας Μπερανζέ, που ξέρει πως είναι εξ αρχής χαμένος. Δεν κρύβεται πίσω από φιλοδοξίες, ιδεολογίες και κανονιστικά συστήματα, για να κοροϊδέψει τον εαυτό του πως βρήκε το νόημα της ζωής του. Έχει την τόλμη να αμφιβάλλει για το κατά πόσο είναι δυνατόν να κερδηθεί αυτό το αδυσώπητο παιχνίδι της ζωής, γιατί στο βάθος καταλαβαίνει πως αυτό είναι έτσι κι αλλιώς χαμένο. Όμως αυτή του η αμφιβολία, αλλά και η ειλικρίνεια και η αξιοπρέπεια με την οποία αποδέχεται αυτή την υπαρξιακή του ήττα, αντί να τον οδηγήσει στην παραίτηση και το μηδενισμό, του δίνει επιπλέον δύναμη για το αντίθετο: Να μην παραδοθεί, να μην παραιτηθεί.

Να το παίξει αυτό το χαμένο παιχνίδι, μέχρι το τέλος, έτσι, για να μάθει να χάνει καλύτερα, όπως λέει και ο έτερος μεγάλος του Θεάτρου του Παραλόγου, ο Σάμουελ Μπέκετ. Και έτσι ανακαλύπτει πως το νόημα της ζωής του, αλλά και της ύπαρξής του ολόκληρης, δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από την προσπάθεια που πρέπει να καταβάλει για να την υπερασπιστεί αυτή την ίδια του την ύπαρξη, την ανθρώπινη υπόστασή του, το αναφαίρετο δικαίωμά του, δηλαδή, να το παίξει αυτό το χαμένο παιχνίδι μέχρι το τέλος, έστω και μόνος. Με απόλυτη ειλικρίνεια απέναντι στην αδυναμία του και, γι’ αυτό, με απόλυτη αξιοπρέπεια.

Αξιοπρέπεια έχουν μόνον οι άνθρωποι, όχι τα ζώα. Αυτού του είδους η αξιοπρέπεια είναι νομίζω και το μέτρο του κατά πόσο θα μπορέσει τελικά ο καθένας μας να ανακαλύψει τον μικρό Μπερανζέ που έχει μέσα του. Ο πυρήνας της ψυχής του κάθε ανθρώπου είναι ο Μπερανζέ. Το αν και κατά πόσο θα το συνειδητοποιήσουμε εξαρτάται από το βαθμό της αξιοπρέπειάς μας απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό, δηλαδή απέναντι στην ίδια μας την ανθρωπιά. Εκεί βρίσκεται και το μοναδικό ενδεχόμενο ελπίδας που μπορούμε να έχουμε, ακόμα και σε περιόδους δύσκολες σαν αυτή που ζούμε όλοι μας σήμερα. Και από αυτή την άποψη το έργο Ρινόκερος του Ευγ. Ιονέσκο είναι ένα βαθιά ελπιδοφόρο έργο, δίδαγμα και υπενθύμιση της ανθρωπιάς μας.

Info

Σκην.: Θωμάς Μοσχόπουλος. Παίζουν: Θανάσης Δήμου, Γιώργος Παπαγεωργίου, Γιώργος Χρυσοστόμου κ.ά. Θησείον, Τουρναβίτου 7, Ψυρρή, 210 3255444

Φωτό: Μανώλης Μαυροματάκης (αριστερά), Γιώργος Χρυσοστόμου