4.48 Ψύχωσις, Happy Nightmare baby!

Λεκτική βία, σωματική βία, πόλεμοι σε ζωντανή αναμετάδοση από τις οθόνες, από τις γειτονιές και τα διαμερίσματα έως τις εμπόλεμες ζώνες –και διορθώστε με, αν κάνω λάθος–, ο λόγος της Σάρα Κέιν είναι ένας συνεχόμενος θρήνος;

Η Σάρα Κέιν απαντάει η ίδια στο «4.48 Ψύχωσις», «κάποτε μπορούσα να κλάψω, μα τώρα είμαι πέρα από τα δάκρυα», σε μια κοινωνία εθισμένη στη βία που δεν θέλει να θρηνήσει τις απώλειές της. Το θέατρο που μας προτείνει στρέφει έναν ανελέητο καθρέφτη που μέσα του καθρεφτίζεται ο κόσμος ως «θύτης, θύμα, θεατής».

Το «4.48 Ψύχωσις» είναι το τελευταίο της έργο. Το επιλέξατε ή σας επέλεξε; Παρατήρησα, μιας και φέτος το Θέατρο Δωματίου κλείνει 20 χρόνια, πως το ρεπερτόριό σας τις περισσότερες φορές έχει να κάνει με αυτά που σας συμβαίνουν.

Νομίζουμε ότι έχει να κάνει με αυτά που συμβαίνουν σε όλους μας! Προσπαθούμε να κάνουμε ένα θέατρο που να μας κρατάει σε εγρήγορση και να διατηρεί τα πολιτικά μας αντανακλαστικά σε ετοιμότητα. Για αυτό συνέχεια ψάχνουμε τρόπους και μέσα να αφηγηθούμε αυτά τα πράγματα που μας επηρεάζουν και μας ενδιαφέρουν. Δεν μπορούμε να είμαστε παρατηρητές γεγονότων. Στο θέατρο είναι τόσο εύκολο να βαρεθείς και να επαναλαμβάνεις τον εαυτό σου μέσα από ψευτοδιλήμματα. Θέλουμε να έχουμε επιλογές που να διατηρούν τη φλόγα της καλλιτεχνικής ζωής μας. Μέσα σε αυτή την προοπτική συμπεριλαμβάνεται και η επιλογή του «4.48 Ψύχωσις».

Ιδέα μου είναι πως η Αγγλία έφτυσε τη Σάρα Κέιν; Δεδομένου πως το γράψιμό της τη δεκαετία του ’90 απείχε αιώνες μακριά από το πρότυπο της Cool Britannia που πάλευε να πασάρει ο Τόνι Μπλερ. Από την άλλη, στην Ελλάδα τολμώ να πω πως είναι εγγυημένη η «επιτυχία», αν μου επιτρέπετε τον όρο.

Νομίζουμε ότι η Κέιν έτυχε αναγνώρισης από τους διανοούμενους και τους σημαντικούς συγγραφείς του θεάτρου της εποχής της, γι’ αυτό και η φήμη της ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη. Της επιτέθηκαν λυσσαλέα συγκεκριμένοι κριτικοί, εκπρόσωποι ενός συντηρητικού κόσμου, η στενόμυαλη ηθική ενός κατεστημένου που δεν δέχεται την εξέλιξη και τις παγκόσμιες αλλαγές σε όλα τα επίπεδα. Φαινόμενο, άλλωστε, πολύ αναγνωρίσιμο και στην Ελλάδα. Αν το έργο της Σάρα Κέιν είναι τόσο αποδεκτό στη χώρα μας, με τα θέματα που διαπραγματεύεται, σημαίνει ότι έχουμε προχωρήσει πολύ σαν κοινωνία. Αμφιβάλλω πολύ, όμως, βλέποντας την πολιτική εξέλιξη.

Πόσο σας δυσκολεύει το ότι ο λόγος της Κέιν διατηρεί ακέραια την προφορικότητά του και ότι η γραφή της δεν εντάσσεται σε συνήθεις θεατρικούς κώδικες; Αυτό ερμηνευτικά σας δίνει ελευθερία ή παραμένετε προσηλωμένες ευλαβικά στο κείμενο;

Το έργο είναι ένα κείμενο χωρίς σκηνικές οδηγίες, χωρίς χαρακτήρες, ανοιχτό σε πολλές αναγνώσεις. Θα μπορούσε να είναι ένας μονόλογος ή ένα έργο για πολλές φωνές. Προτιμήσαμε τη δεύτερη εκδοχή με τέσσερις ηθοποιούς και μια μουσικό επί σκηνής, που μας ανοίγει περισσότερες προοπτικές πέρα από μια συμβατική αντιμετώπιση του έργου. Η Σάρα Κέιν μας καλεί να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχής-εμπειρίας σε όλο τον τρόμο και την ομορφιά. Δημιουργεί έναν κατακερματισμένο κόσμο μέσα στον οποίο οι πολλαπλές φωνές μιας μόνης ψυχής επιχειρούν να καταλάβουν τον εαυτό. Ένα έργο που χαρακτηρίζεται από τη μεταδραματική δομή του μέσα από μια ωμή και αποκαλυπτική γλώσσα. Ένα ταξίδι στο μυαλό κάποιου ή μια συνεδρία ανάμεσα σε έναν γιατρό και τον ασθενή του;

Όσο περνούν τα χρόνια, ο λόγος της Κέιν παύει να είναι προφητικός και μετατρέπεται σχεδόν σε αλήθεια, σαν ένα ρεπορτάζ στο τώρα ένα πράμα, καθώς η παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα χάνει την αίγλη της αυταπάτης για τον έναν πλανήτη που καλλιέργησε και μετατρέπεται σε ατομικούς εθνικούς εφιάλτες. Πώς το εξηγείτε αυτό;

Το έργο της Σάρα Κέιν μιλάει εν γένει για την αποτυχία μας ως πολιτισμού. Μέσα σε μια δεκαετία από τον θάνατό της ο πλανήτης έχει μετατραπεί σε ένα παγκόσμιο ψυχιατρείο, φυλακή, πεδίο σφαγής ή, στην καλύτερη περίπτωση, ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης καταναγκαστικής εργασίας. Αρκεί ένα βέβηλο τραγούδι σε μια εκκλησία ή οι λάθος απαντήσεις σε ένα ψυχομετρικό τεστ για να βρεθείς στο θάλαμο ενός ψυχιατρείου. Τι είναι η ψυχική αρρώστια; Γιατί αρρωσταίνουμε; Υπάρχει «θεραπεία»; Η «αρρώστια» αντιμετωπίζεται σαν κοινωνικό στίγμα. Μια ολόκληρη βιομηχανία φαρμάκων μας προσφέρει τη λύση μέσα από την καταστολή. Η αυτοκτονία έρχεται σαν έσχατη διαμαρτυρία απέναντι στη νομιμοποιημένη βία. 

Το «4.48» Ψύχωσις κάνει πρεμιέρα 9/1, στο BIOS Basement (Πειραιώς 84). Διάρκεια παραστάσεων: έως 9/2 (εκτός Σαβ.&Κυρ. 18&19/1 & εκτός Παρ. 7/2). Πέμ.-Κυρ. Έναρξη 21.00, 10 ευρώ (ενιαίο). Τη μετάφραση, τη διαμόρφωση του σκηνικού χώρου, τα κοστούμια και τη σκηνοθεσία υπογράφει η Άντζελα Μπρούσκου. Παίζουν η ίδια και οι Παρθενόπη Μπουζούρη, Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου, Γιούλα Μπούνταλη. Τη μουσική έχει συνθέσει η Nalyssa Green.

Φωτό: Χριστίνα Γεωργιάδου