Στο άβατο της Μεθόδου του Θεόδωρου Τερζόπουλου

Ο διεθνής μας θεατράνθρωπος ανοίγει για πρώτη φορά στον Τύπο τα άδυτα της περίφημης Μεθόδου του. Η A.V. παρακολούθησε ένα πεντάωρο σεμινάριο-πρόβα ουσιαστικά για τον άνθρωπο και τη ζωή και κατ’ επέκταση για το θέατρο.

Παρασκευή 27 Σεπτεμβρίου, ώρα 10.00 το πρωί, στο θέατρο Άττις, στο Μεταξουργείο. Η ώρα έναρξης του διεθνούς σεμιναρίου της Μεθόδου του Θεόδωρου Τερζόπουλου τηρείται απαρέγκλιτα. Είκοσι ένας σπουδαστές υποκριτικής, από το Piccolo Theatro, τον Καναδά, τη Γερμανία και την Ελλάδα (από το Εθνικό Θέατρο) σχηματίζουν ένα μεγάλο κύκλο. Επί 20 λεπτά τους διδάσκει ασκήσεις αναπνοής ο Σάββας Στρούμπος, της ομάδας Άττις. Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος επιβλέπει, διορθώνοντας τη στάση του σώματος των σπουδαστών ή την τεχνική των αναπνοών. Το αρχικό training διαρκεί μιάμιση ώρα. Είναι ακριβώς η ίδια διαδικασία την οποία ακολουθούν καθημερινά οι ηθοποιοί του Άττις πριν από κάθε παράσταση. Μια εξαιρετικά απαιτητική εκγύμναση, η οποία ουσιαστικά παραπέμπει σε «προπόνηση» πρωταθλητών. «Το θέατρο είναι άσκηση. Δεν είναι τσιγάρα και καφέδες στην πρόβα» πρεσβεύει ο Τερζόπουλος, ο οποίος παροτρύνει, συμβουλεύει, αστειεύεται, διδάσκει στα αγγλικά, ιταλικά, ελληνικά. Όσο περνά η ώρα οι τρεις γλώσσες «λιώνουν» η μία μέσα στην άλλη, γίνονται μία, η γλώσσα της σπουδαίας τέχνης.

«Αποκαλύψτε το κρυμμένο σας σώμα»

Με 600 σεμινάρια-εργαστήρια σε όλο τον κόσμο μέχρι στιγμής, η περίφημη Μέθοδος του Θεόδωρου Τερζόπουλου διδάσκεται σε αρκετές θεατρικές ακαδημίες της υφηλίου ως μάθημα ενταγμένο στο πρόγραμμα σπουδών τους (Θεατρική Ακαδημία Πεκίνου, Πανεπιστήμιο Τεχνών Βερολίνου, Εθνική Ακαδημία Θεάτρου Ρώμης, Πανεπιστήμιο Σάο Πάολο, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Κωνσταντινούπολης), ενώ ο ίδιος ο σπουδαίος σκηνοθέτης μας είναι επίτιμος καθηγητής στις Ακαδημίες Πεκίνου, Ρώμης και Αγίας Πετρούπολης.

Πίσω, τώρα, στο σεμινάριο στο Άττις, κατά τη διάρκεια των ασκήσεων το ξύλινο πάτωμα της σκηνής λειτουργεί σαν ηχείο αντηχώντας τις φωνές και τις αναπνοές των σπουδαστών ως ψαλμωδία. Βιώνω μία σχεδόν θρησκευτική, με την έννοια της μεταφυσικής, εμπειρία. Πρόκειται για την κατανυκτική διάσταση της περίφημης Μεθόδου του μεγάλου δασκάλου του θεάτρου μας. Είναι εντυπωσιακό πώς «δένει» σε ομάδα ανθρώπους που πριν δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους, καθώς και το πώς μεταδίδει την ουσία της τεχνικής του. «Όλο το σώμα, όλα τα σημεία του, είναι ένας αγωγός. Μη σφίγγεται τα χέρια σας. Κάθε δαχτυλάκι έχει την ιστορία του κι εμείς τα κρύβουμε μέσα στις τσέπες ή καπνίζουμε με αυτά. Όλο το στρες είναι εδώ» και δείχνει το κεφάλι. Καθώς εξηγεί στους σπουδαστές την τεχνική των διαφόρων ανασών, τους λέει πως είναι «σαν ένα έντομο μέσα σας. Αναπνεύστε πιο ελεύθερα, πιο φυσικά. Δημιουργήστε τη δομή του σώματός σας. Νιώστε το σώμα σας. Ανοίξτε τους άξονές σας. Κάντε γωνίες με το σώμα σας. Έτσι είναι καλύτερος αγωγός της ενέργειας και όχι τεντωμένο. Δεν είναι τυχαίο που ο Διόνυσος απεικονίζεται πάντα με ανοιχτούς άξονες.

Πρώτος εντόπισε τη σημασία τους ο Μέγιερχολντ, στις αρχές του 20ού αιώνα». Πλησιάζει ένα σπουδαστή, ο οποίος δείχνει να δυσκολεύεται. «Νίκησε την κούρασή σου μένοντας στην ίδια δύσκολη θέση για πέντε λεπτά. Κάνε τα πάντα πιο δύσκολα». Γυρίζει στους υπόλοιπους: «Δημιουργήστε το κέντρο, το τρίγωνο (σπλάχνα - γεννητικά όργανα). Το κέντρο σας είναι εδώ, όχι στο κεφάλι. Το κεφάλι σας είναι η φυλακή σας. Γίνετε ρευστοί. Δημιουργείστε ένα σώμα από νερό, εξιλεωθείτε μέσα από το νερό. Αποκαλύψτε το κρυμμένο σας σώμα. Ακούστε την ιστορία του κορμιού σας. Το ελεύθερο σώμα δημιουργεί τη φαντασία». Παρατηρώ τα σώματα των σπουδαστών να λύνονται, να μεταμορφώνονται μπροστά στα μάτια μου. Έχουν περάσει δυόμισι ώρες, αλλά ο χρόνος εδώ αποτελεί ένα παράλληλο σύμπαν.

«Διανύουμε την εποχή του homo televisius»

Μετά το διάλειμμα, όλοι δουλεύουν την έναρξη των «Βακχών» του Ευριπίδη: «Είμαι ο Διόνυσος, παιδί του Δία. Με γέννησε η Σεμέλη, κόρη του Κάδμου, που τη λευτέρωσε η φωτιά της αστραπής». Όλοι μιλούν ελληνικά, ανεξαρτήτως μητρικής γλώσσας. «Δεν έχει σημασία η κατανόηση» τονίζει ο δάσκαλος. «Η αρχή είναι το παν. Αν σου φύγει ο τόνος στην αρχή, το έχασες όλο. Όταν “φύγει” η πρώτη συλλαβή, χάνεται ο ρυθμός. Τα αρχαία κείμενα είναι σαν παρτιτούρα. Δεν είναι νατουραλιστικό θέατρο». Οι σπουδαστές, αρχικά, δουλεύουν το κομμάτι όλοι μαζί, σαν χορός, και στη συνέχεια ένας-ένας. Σε λίγο τα ελληνικά γλιστρούν στα ιταλικά. «Το σώμα καθοδηγεί τη γλώσσα. Δεν έχει σημασία αν είναι ελληνικά ή ιταλικά. Το σώμα, η ανάσα, η ενέργεια χρωματίζουν, δίνουν υπόσταση στο νόημα του λόγου ή στη γλώσσα». Στην ομάδα βρίσκεται και μία σοπράνο. Την προτρέπει να τραγουδήσει «μέσα από το διάφραγμα, όπως η Καμπαγιέ. Το σώμα, όμως, της Κάλλας ήταν όλο ένα αντηχείο. Ανέπνεε ακόμα και από το αυτί της, το δάχτυλό της. Και ήταν μοναδική. Βρείτε τη δική σας “γλώσσα” στην τέχνη σας, το δικό σας πλαίσιο, τις δικές σας ιδέες».

Οι σπουδαστές τον κοιτούν μαγεμένοι. Συνεχίζει πιο τολμηρά: «Το κοινό είναι εχθρός της τέχνης. Γιατί δεν έχει παιδεία και ικανοποιείται με εύκολα πράγματα. Η βάση του προβλήματος είναι η απουσία παιδείας και ιδεολογίας. Όμως, τα πάντα είναι μέσα μας. Η ιδεολογία, η φιλοσοφία, η οντολογία του κορμιού. Η πρωταρχική μας ύλη είναι το σώμα. Κι εμείς σήμερα το έχουμε υποβάλει σε μια επανάληψη μηχανικών κινήσεων ακυρώνοντάς το, κάνοντάς το παθητικό, έτοιμο να δεχθεί τα πάντα. Διανύουμε την εποχή του homo televisius. Οι άνθρωποι ζουν μέσα σε ένα παθητικό σώμα, καθηλωμένο μπροστά σε μια τηλεόραση ή σε έναν υπολογιστή, ενώ οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν: σώμα και πνεύμα, Διόνυσος και Απόλλωνας». Σε λίγο, το πεντάωρο σεμινάριο ολοκληρώνεται με μια σειρά ασκήσεων χαλάρωσης, «ασκήσεων που έχουν χρησιμοποιηθεί σε ιατρικές συνεδρίες και συνέδρια».

«Το σώμα ως δυναμικό όπλο αντίστασης»

Μετά το πέρας του σεμιναρίου, ρωτάω τον Θεόδωρο Τερζόπουλο για τις συχνές αναφορές του στο σώμα σε σχέση με τη σύγχρονη κρίση. «Στο κέντρο αυτής της κρίσης των δημοκρατικών αξιών, των πολιτικών αρχών και του πολιτισμού βρίσκεται το σώμα μας, το οποίο πρέπει να είναι ενεργό και ενεργητικό. Στη Μέθοδο, ενεργοποιώ το σώμα ως δυναμικό όπλο αντίστασης σε σχέση με αυτό που συμβαίνει γύρω του. Αντίστοιχα, μπαίνουν σε εγρήγορση οι σκέψεις και οι αποφάσεις μας. Ο καπιταλισμός έστησε έναν ψευδοευδαιμονισμό δημιουργώντας, παράλληλα, ένα κατεστραμμένο, καχεκτικό σώμα, με ελάχιστη ενέργεια. Ένα τέτοιο σώμα έγινε φορέας όλης αυτής της αλλοτρίωσης και του εκφυλισμού που βιώνουμε σήμερα. Πλέον, ο καπιταλισμός προχωρά σε γενοκτονία, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο. Γι’ αυτό επιμένω στην πολιτική διάσταση του σώματος ως κέντρο διεκδίκησης, αγώνων και προόδου, όχι μόνο πάνω στη σκηνή αλλά και στη ζωή. Ένα σώμα και ένα πνεύμα σε εγρήγορση και σε αρμονία, κατά το αρχαίο ελληνικό ιδεώδες, μπορεί να αγωνίζεται και να διεκδικεί. Ο καπιταλισμός, βέβαια, δεν επιθυμεί τέτοια ενεργοποιημένα σώματα. Ας ρίξουμε, για παράδειγμα, μια ματιά στα σώματα αυτών που φαίνεται ότι υπηρετούν τη δημοκρατία αλλά ουσιαστικά υπηρετούν τη διάλυσή της. Δείτε τα σώματα αυτών των ανθρώπων και θα καταλάβετε».

Το επόμενο σεμινάριο για τη Μέθοδο του Θ. Τερζόπουλου έχει προγραμματιστεί για το καλοκαίρι του 2014, 20 Ιουνίου-20 Ιουλίου, αλλά έχει ήδη κλείσει σε συμμετοχές. Τώρα, γίνονται αιτήσεις για το σεμινάριο του καλοκαιριού του 2015. Για πληροφορίες, απευθυνθείτε στο τηλέφωνο του Αττις: 210 5226260.

«Amor»

Η νέα παραγωγή του θεάτρου Άττις και του Θεόδωρου Τερζόπουλου είναι μία σκηνική σύνθεση με αφορμή ένα κείμενο του Θανάση Αλευρά. «Πρόκειται για το “Amor” των απανταχού μπανανιών, όπου οι υπήκοοι είναι ακόμα πιο διεφθαρμένοι και από τα πρόσωπα εξουσίας του “Alarme”» εξηγεί ο σκηνοθέτης και εμπνευστής της παράστασης. «Οι ηθοποιοί σχολιάζουν με χιούμορ τη σύγχρονη πραγματικότητα, ερμηνεύουν ακραίες συμπεριφορές ανθρώπων που χειραγωγούνται από την εξουσία και χειραγωγούν ο ένας τον άλλον σε περίοδο κρίσης. Ο άνθρωπος δεν μαθαίνει από την κρίση, αλλά μετατρέπεται σε υπάνθρωπο. Ωστόσο, όλα υπονομεύονται από την υπόσχεση του έρωτα, ο οποίος θα μπορούσε να λειτουργήσει ως κινητήρια δύναμη εξανθρωπισμού».

Σκηνοθεσία - σκηνική εγκατάσταση - σύνθεση κειμένων: Θεόδωρος Τερζόπουλος. Μουσική: Παναγιώτης Βελιανίτης. Κοστούμια: Λουκία. Φωτισμοί: Θεόδωρος Τερζόπουλος - Κωνσταντίνος Μπεθάνης. Ερμηνεύουν: Αγλαΐα Παππά, Αντώνης Μυριαγκός.

INFO

ΑΤΤΙΣ, Λεωνίδου 7, Μεταξουργείο, 210 5226.260, www.attistheatre.com. Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Τετ.-Σάβ. 21.00, Κυρ. 19.00. €15, 12 (μειωμένο). Δ.: 55΄. H Α.V. είναι χορηγός επικοινωνίας.

Φωτό: Carlos Lema