«Φιλοκτήτης»: σκέψεις και συναισθήματα από την ομάδα Elephas tiliensis

Ο «Φιλοκτήτης», μια παράσταση βασισμένη στο σπουδαίο έργο του Σοφοκλή, παρουσιάζεται από την ομάδα Elephas tiliensis, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Αγαρτζίδη και Δέσποινας Αναστάσογλου, από την Παρασκευή 10 Μαΐου στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (ΚΕΤ). Οι σκηνοθέτες και οι ηθοποιοί της παράστασης μας εξηγούν τι τους άγγιξε περισσότερο στην ιστορία του πιο μοναχικού και πιο αποτρόπαια αδικημένου ήρωα του Σοφοκλή.

Δημήτρης Αγαρτζίδης
Ο πόνος, ο θυμός, η εκδίκηση, η απόγνωση, το τραύμα. Γι' αυτό το τραύμα που όλοι φέρουμε, κουβαλάμε και μας βαραίνει, μιλά η ιστορία του Φιλοκτήτη. Γι' αυτό το τραύμα και για τον δρόμο προς τη θεραπεία. Για τη δύναμη να αντέχεις και να στέκεσαι όρθιος τη στιγμή που τίποτα δε μένει όρθιο. Για τη δύναμη να αναγεννηθείς, να αποδεχθείς τον παλιό εαυτό σου και να δημιουργήσεις έναν καινούριο που εμπεριέχει όλο το παρελθόν σου.

Από όλα αυτά και για όλα αυτά γεννήθηκε η παράσταση. Και οι σκέψεις και τα συναισθήματα αλλάζουν κάθε μέρα, πρόβα την πρόβα. Και τώρα μια μέρα μετά την πρώτη συνάντηση του Φιλοκτήτη με τους θεατές στο Ρέθυμνο ακολουθεί μια ανακούφιση που μπορούμε να μιλάμε κάθε μέρα με αυτό το κείμενο γι' αυτά που γυρίζουν στο κεφάλι μας.

Δέσποινα Αναστάσογλου
Με συγκίνησε αυτή η ιστορία από την ανάποδη, όταν ένας σημαντικός για μένα άνθρωπος μου έδωσε να διαβάσω μια μελέτη για τις τραγωδίες και τον ψυχαναλυτικό τους πυρήνα. Μπόρεσε ένας ποιητής χαμένος βαθιά στο χρόνο να αποτυπώσει με την πιο γλυκιά γλώσσα τον πόνο του ανθρώπου και την βαθιά του ανάγκη να βρει συνοδοιπόρο και να αλλάξει, να θεραπευτεί, να αφήσει πίσω του τον ξερό τόπο του πόνου, το νησί του, να συγχωρέσει και να συγχωρεθεί.  Για μένα ο Φιλοκτήτης είναι η αλλαγή, το να ψάχνεις μέσα σου κάτι ηρωικό, που πιστεύεις ότι σε έχει εγκαταλείψει, να απλώνεις το χέρι σε αυτόν που μπορεί να σε κρατήσει. Όταν διαβάζω το κείμενο υπενθυμίζω στον εαυτό μου, πως ο αιώνιος ανθρώπινος πόνος βρίσκει παρηγοριά και ανακούφιση στην αγάπη και την συγχώρεση.

Γιούλα Μπούνταλη
Όταν συναντηθήκαμε πρώτη φορά με τον Δημήτρη και τη Δέσποινα και μου μίλησαν για τον Φιλοκτήτη ενθουσιάστηκα. Είναι μια από τις τραγωδίες που βλέπουμε σπάνια και προσωπικά μια από τις τραγωδίες που με συγκινούν περισσότερο. Βέβαια, η απορία ως προς το ποιον θα παίξω ήταν αυτόματη, μιας και ο Φιλοκτήτης δεν έχει απολύτως κανένα γυναικείο ρόλο. Η απάντησή τους με ξάφνιασε, ότι ο Φιλοκτήτης είναι ο καθένας μας, η ιστορία του είναι η αφήγηση μιας πορείας από την απόλυτη μοναξιά και σκληρότητα στην συγχώρεση και ότι  σε αυτή την παράσταση την αφήγηση αυτή θα την έκανε μια γυναίκα. Δεν ρώτησα περισσότερα, ήθελα απλά να το κάνω.

Όσο προχωρούσαμε στις πρόβες μας γινόταν καθαρό ότι ο Φιλοκτήτης προσωποποιεί κάθε άνθρωπο που αναγκάζεται να αντέξει, που ζει μόνη ή μόνος του, αληθινά προδομένος/η, στο παρελθόν χρήσιμος/η και τώρα άχρηστος/η και ξεχασμένος/η από την εξουσία που κάποτε βοήθησε και τους συμπατριώτες της/ του που κάποτε προστάτευσε. Τώρα κάθε μέρα αγωνίζεται να επιβιώσει θυμωμένος και γεμάτος με ένα αμετανόητο μίσος, ακροβατώντας στην κόψη της ύπαρξής του. Η ιστορία του Φιλοκτήτη είναι η πιο ειλικρινής καταγραφή του παιδικού παράπονου που μας γεμίζει όταν συνειδητοποιήσουμε ότι μας πρόδωσαν οι πιο δικοί μας άνθρωποι. Αλλά είναι και η πιο σκληρή απολογία της άσβεστης δίψας του καθενός μας για μια κοινωνία που θα πάψει να στηρίζει με τόση φόρα την μωροφιλοδοξία, την θρασυδειλία και τις αθλιότητες της εξουσίας. Η εικόνα που έχω στο μυαλό μου για αυτόν τον ήρωα πια είναι η εικόνα μιας μεταμόρφωσης, της πέτρας που γίνεται νερό. 

Ειρήνη Μπούνταλη
Διαβάζοντας πρώτη φορά το έργο, στάθηκα στον μονόλογο του Φιλοκτήτη, που περιγράφει πώς κατάφερε να επιβιώσει δέκα χρόνια, μόνος στη Λήμνο. Μόνος, πληγωμένος και προδωμένος από τους συντρόφους του. Δεν απελπίστηκε, δεν τα παράτησε, προσπάθησε για την επιβίωσή του και κράτησε την ΨΥΧΗ του ζωντανη σ' αυτήν την πέτρα, οπως λέει. Η ιστορία του Φιλοκτήτη για μένα συμβολίζει τη δύναμη της ανθρώπινης ψυχής. Μια δύναμη που σε βοηθάει να αντέξεις κάτι που μοιάζει αβάσταχτο. Κυρίως αυτό που με συγκινεί στην ιστορία του, όπως και σε όποιον συναντώ που το έχει καταφέρει, είναι ότι αποφάσισε  να κάνει αυτήν  τη δύσκολη διαδρομή που χρειάζεται για να κλείσει κανείς τις πληγές του παρελθόντος. Μια διαδρομή που κρύβει κι άλλο πόνο, γιατί περνάει απ' το παρελθόν κι έχει πάντα ως αφετηρία το αρχικό τραύμα του καθενός.