David Glass: Να αποδεχτούμε ότι είμαστε «βρώμικοι», «σπασμένοι» και «παράξενοι»

Της Αγγελικής Τόμπρου

H Mortgage είναι μια ανισόρροπη, δολοφονική διευθύντρια σκηνής. Έχει ψηφιστεί από τους συμμαθητές της ως «η πιο βαρετή γυναίκα του κόσμου». Η Mortgage έχει κάψει και το τελευταίο θέατρο πάνω στη γη. Δεν μπορεί να κάνει τίποτα σωστά. Εμπνευσμένο από το κάλεσμα του Antonin Artaud για ένα Θέατρο της Σκληρότητας, με στόχο να βγάλει τους θεατές από την υπαρξιακή τους αδράνεια, μια devised φαρσοκωμωδία τρόμου που συνδυάζει το σωματικό θέατρο και την ιδιαίτερη αισθητική - σήμα κατατεθέν του David Glass με τον γκροτέσκο και τραγικό κόσμο του «Καθαρτηρίου» του Νταντέ.

O διάσημος θεατράνθρωπος, ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του σύγχρονου ευρωπαικού θεάτρου και εξίσου σημαντικός για την κοινωνική προσφορά του μέσα από το θέατρο, έρχεται για μία μόνο παράσταση στην Αθήνα με την ομάδα Created a Μonster. Toν συναντήσαμε και μιλήσαμε μαζί του.

Σχετικά με την παράσταση «Mortgage», που θα δούμε το Σάββατο στο «Σύγχρονο Θέατρο», θα ήθελα να ξεκινήσουμε από τι είναι αυτό το έργο, αλλά και ποιες είναι οι προσδοκίες που έχετε εσείς από το κοινό της Αθήνας;
Η παράσταση είναι μια σάτιρα, μια τραγική κωμωδία για το θάνατο του πολιτισμού, μέσα από τα μάτια της Mortgage, μιας νέας γυναίκας που έχει καταστραφεί από τον κόσμο και γι’ αυτό με τη σειρά της καταστρέφει, καίει το τελευταίο θέατρο που υπάρχει στη γη.

Πρόκειται για ένα είδος σατυρικού «Πανηγυρικού» για το τέλος του πολιτισμού. Καθώς η Martgage διαπράττει αυτή την καταστροφή, μεταφέρεται σε μια ψυχιατρική κλινική φτιαγμένη από ζάχαρη, και τη θεραπεία της αναλαμβάνουν δύο γιατροί που είναι ένα πρόσωπο, με το όνομα «Σίσυφος Εσκολόπουλος» – μια και οι ΄Έλληνες στην αρχαιότητα έκαναν θέατρο για τους εφιάλτες των ανθρώπων...

Η σάτυρα αυτή, με πολλά στοιχεία burlesque, είναι μια κριτική που εστιάζεται στην κακοποίηση των νέων ανθρώπων αλλά και στο πώς και οι ίδιοι οι νέοι με τη σειρά τους κακοποιούν τα υπολείματά του.

Μιλώντας για το τέλος του πολιτισμού αναρωτιέμαι ποιa είναι η δύναμη και η αξία του σωματικού θεάτρου αυτού στην ψηφιακή εποχή;
To digital είναι μια εικονική μορφή σύνδεσης των ανθρώπων και των ιδεών τους, επίπεδη και γραμμική, ενώ στο θέατρο η αντίστοιχη πραγματικότητα της επικοινωνίας αναπνέει, ιδρώνει, μυρίζει και δοξάζει την «ανθρωπινότητα» της επικοινωνίας. Με αυτή την έννοια όσο πιο πολύ «εικονικοοποιούμε» (virtualise), τόσο περισσότερη ανάγκη έχουμε από το θέατρο για να βλέπουμε τον άλλο δρόμο…

Γιατί χρειαζόμαστε να αποδεχτούμε ότι είμαστε «βρώμικοι», «σπασμένοι» και «παράξενοι» ενάντια στην ηλεκτρονική «καθαρότητα». Η «βρώμικη ανθρωπότητα» είναι ένα πολύ σημαντικό πράγμα για μένα.

Με αυτή την έννοια το σωματικό θέατρο είναι μια «πολιτική» θέση.
Απόλυτα… Πρέπει να επιτρέψουμε τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι στην πραγματικότητα η ζωή είναι ένας αγώνας, και ο αγώνας αυτός είναι υπέροχα βρώμικος… γιατί όσο ζούμε δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτόν!

Αυτή είναι και η παγίδα με την «τελειότητα» και την «καθαρότητα» του ψηφιακού κόσμου...
Ακριβώς, γιατί στη ζωή αποτυγχάνοντας μαθαίνεις να ακούς το γέλιο του «κοινού»… Κι αν δεν αποτύχεις δεν θα μάθεις ποτέ τίποτα. Στην παράστασή μας, η Mortgage είναι μια γυναίκα κατεστραμμένη, αλλά μέσα στην καταστροφή της είναι ταυτόχρονα πολύ γοητευτική. Σήμερα αναπτύσσουμε τόσο σθεναρά την ιδέα του «απρεπούς αγγίγματος» για το ανθρώπινο σώμα. Σε σχέση με το θέατρο πάντα, και όχι με τις σχέσεις εξουσίας, σκεφτείτε ότι σήμερα το άγγιγμα στο σώμα μιας γυναίκας μπορεί να θεωρηθεί από απρέπεια μέχρι παραβίαση… και τότε λέω «Χριστέ μου!» και συνειδητοποιώ ότι έρχομαι από μια άλλη γενιά, και ως φορέας μιας άλλης μνήμης οφείλω να τη μεταδώσω στους νεότερους καλλιτέχνες.

Ας περάσουμε στο άλλο μεγάλο πεδίο της δράσης σας όλα αυτά τα χρόνια, το κοινωνικό θέατρο. Έχετε ένα δίκτυο συνεργασίας με 70 χώρες του πλανήτη όπου ασκείτε τη μέθοδό σας για την δημιουργική πρακτική. Το κοινωνικό θέατρο είναι για σας λιγότερο «καλλιτεχνικό»;
Δεν το είδα ποτέ έτσι. Το θέατρο για την κοινωνική ανάπτυξη είναι ένα εργαλείο για να διαχειριστείς δύσκολα θέματα όπως η σχέση εξουσίας αντρών-γυναικών, σεξουαλικότητας, φτώχειας, αλκκολισμού και ενδοοικογενειακής βίας. Με το θέατρο μπορείς να τα προσεγγίσεις αλλά όχι κατά «μέτωπο». Όταν δουλέψαμε με τον δάσκαλό μου τον Augusto Boal στο Βιετνάμ, με θέμα τη δυσλειτουργική υγεία στα σχολεία, ήταν σοκαριστικό, αλλά όταν τελικά το κάναμε θέατρο ήταν πολύ ωραία!

Γιατί στο τέλος το θέατρο είναι «προς-ποίηση», είναι παιχνίδι, το θέατρο «παίζει» τα προβλήματα, δεν λύνει τα προβλήματα… Δεν είμαστε πολύ καλοί στη λύση, αλλά μπορούμε μέσα από το παιχνίδι να βοηθήσουμε τους θεατές, τους “spect-actors” όπως τους ονόμασε ο Boal, να δουν την κάθαρση στη δική τους ζωή και να κάνουν αλλαγές.

Αυτή ήταν η επόμενη ερώτησή μου. Μέσα από την εμπειρία σας, έχετε δει τους ανθρώπους να αλλάζουν ή τουλάχιστον να μετακινούνται; Γιατί στο θέατρο μιλάμε συνέχεια για τη μεταμόρφωση, αλλά πόσο εφικτή είναι τελικά με ρεαλιστικούς όρους και μέσα από την εμπειρία του κοινωνικού θεάτρου;
Ήμουν στην Ινδονησία, και ήταν γύρω στις 6 το απόγευμα, μια μέρα που ένας νεαρός τράβηξε την κουρτίνα στο χώρο της πρόβας και με χαιρέτησε… Μου είπε, «ξέρετε, ήμουν ένα από τα παιδιά του δρόμου που είχατε δουλέψει μαζί μας πριν 12 χρόνια… Τώρα είμαι 25 χρονών, σπούδασα μιμική και έχω φτιάξει ένα δικό μου θέατρο για παιδιά του δρόμου». Έχω πολλά παραδείγματα τόσο «πραγματικής» αλλαγής.

Οι αλλαγές δεν συμβαίνουν με στρατηγικές, συμβαίνουν υπό ένα πρίσμα μιας πολύ μεγάλης συνθετότητας, που δεν μπορούμε να τη «στρατηγικοποιήσυμε», όμως ξέρουμε ότι ο πολιτισμός είναι ένα μεγάλο κομμάτι της…

Η Γκρέτα, η 16χρονη που μεσα από τα social media κινητοποιεί τον κόσμο για την κλιματική αλλαγή, είναι σε μεγάλο βαθμό μια ηθοποιός! Είναι πάρα πολύ δύσκολο να κάνεις στρατηγική για την αλλαγή, γιατί η εφαρμογή της περνά από την καταπίεση και τον αυταρχισμό και τα διαλύει όλα. Ενώ η τέχνη δουλεύει για τον καθένα χωριστά… Αν και η επιστήμη, η πολιτική και η οικονομία καταρρέουν, η τέχνη δεν μπορεί να καταστραφεί, γιατί μοιάζει με τη φωλιά που φτιάχνουν οι μέλισσες. Αν την καταστρέψεις οι μέλισσες ξεχύνονται για αλλού και διασπείρουν το «μυστικό» τους αλλού… Η τέχνη είναι υπέροχη, γιατί δεν δέχεται την απαγόρευση. Ακόμα και στο τέλος του κόσμου οι άνθρωποι θα ανακατεύονται και θα δημιουργούν ιστορίες.

Αν η φύση είχε επάγγελμα, θα ήταν καλλιτέχνης, γι’ αυτό και οι καλλιτέχνες είναι με ένα τρόπο η σωματοποίηση της φύσης, όπως και όλοι οι άλλοι άνθρωποι φυσικά, αλλά οι καλλιτέχνες το κάνουν με πεποίθηση, και γι’ αυτό όταν τους ρωτάς για κάτι, λένε συχνά «δεν ξέρω, αλλά για μένα είναι σωστό»... Γι’ αυτό επίσης δεν πρέπει να τους παίρνετε και πολύ στα σοβαρά, ούτε να τους αφήνετε να παίρνουν και οι ίδιοι τον εαυτό τους στα σοβαρά... (γέλια) Γιατί τότε φυλακίζονται… Δείτε το βλέμμα του Leonard Cohen, έχει το βλέμμα του άτακτου παιδιού, και ταυτόχρονα τη βαθιά μελαγχολία του ποιητή…

Λίγα λόγια για τον David Glass
Ο σκηνοθέτης David Glass θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους του θεάτρου παγκοσμίως. Εργάζεται ως ηθοποιός, σκηνοθέτης και δάσκαλος σε 70 και πλέον χώρες, ενώ το The Lost Child project που έχει ιδρύσει από το 1988 εξακολουθεί μέχρι σήμερα να υποστηρίζει τον αγώνα των άστεγων παιδιων να βρουν τη φωνή τους στην Καμπότζη.

Η μέθοδός του «Δημιουργική Πρακτική» βρίσκεται στον πυρήνα του Devising και του Physical Theatre, έχει εγκριθεί το υπουργείο της Κίνας για να εφαρμοστεί στην εκπαίδευση και ακολουθείται από πολλές καλλιτεχνικές σχολές και θεατρικές ομάδες παγκοσμίως, ενώ ο ίδιος είναι επισκέπτης καθηγητής στο Παν/μιο του Surrey και στις σχολές LAMDA, στο East 15. Ο David Glass είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη και ένας από τους αντιπροσώπους του Physical Theatre Movement, που έχει επηρεάσει καλλιτέχνες όπως ο Simon McBurney, Mike Alfreds, Amit Lahav, Liam Steele, Kathryn Hunter και Tom Morris ενώ ήταν και μέντορας του Lloyd Newson.

Πριν δημιουργήσει το 1990 το David Glass Ensemble είχε ήδη εργαστεί ως περφόρμερ, κάνοντας παραστάσεις σε περισσότερες από σαράντα χώρες και κερδίζοντας βραβεία μεταξύ των οποίων και το TMA βραβείο σκηνοθεσίας για την διασκευή του Gormenghast.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στο Guide της Athens Voice