Ροδούλα Γαϊτάνου

Έχοντας διαγράψει μια αξιοσημείωτη πορεία στα βρετανικά θέατρα, η Ροδούλα Γαϊτάνου σκηνοθετεί τη «Σταχτοπούτα» του Τζοακίνο Ροσίνι στην πρώτη της συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή

Γιατί διάλεξες να εντάξεις το έργο στην περίοδο του Μεσοπολέμου;

Βρισκόμαστε σ’ ένα θέατρο επιθεώρησης που βρίσκεται σε παρακμή. Λόγω οικονομικής κρίσης και γιατί το είδος δεν πουλάει πια. Είναι ένας παραλληλισμός ιστορικός από τον οποίο μπορούμε να μάθουμε πολλά πράγματα. Με την ένταξη του έργου στη συγκεκριμένη εποχή εντείνεται και το ηθικό δίδαγμα: Αν παραμένεις ακέραιος, παρά τις κακουχίες, θα ανταμειφθείς. Επίσης, είναι μια ευκαιρία να δούμε πόσο βιαστικά και επιφανειακά διαβάζουμε την Ιστορία και δεν προσπαθούμε καν να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος. Η ταξική διαστρωμάτωση και η επιθυμία κάποιων για ανέλιξη αποτυπώνεται σε μια κάθετη διαστρωμάτωση που βρίσκει μια άμεση προβολή στο θέατρο ως κοινωνική μικρογραφία: οι αφανείς ήρωες του παρασκηνίου (υπόγειο), οι εμφανείς ήρωες της σκηνής και οι υψηλά ιστάμενοι που παίρνουν τις αποφάσεις (θεωρείο).

«Η Σταχτοπούτα ή ο θρίαμβος της καλοσύνης» είναι ο πλήρης τίτλος. Θεωρείς πως τελικά η καλοσύνη θριαμβεύει;

Ναι, και η ακεραιότητα θριαμβεύει. Αν καταφέρεις να μείνεις ακέραιος, θα ανταμειφθείς.

Ποιες άλλες διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στο κλασικό παραμύθι και την εκδοχή του Ροσίνι;

Δεν υπάρχει από μηχανής Θεός ούτε το στοιχείο της μαγείας. Ο χαρακτήρας της Σταχτοπούτας είναι εξαιρετικά συμπαγής και δυνατός γιατί με τα δικά της χαρίσματα καθορίζει το μέλλον της και είναι ικανή να αλλάξει τη μοίρα της. Η ηρωίδα των Ροσίνι και Φερέτι είναι ένα φωτεινό παράδειγμα των αξιών του Διαφωτισμού. Η Σταχτοπούτα καλείται να δείξει τα ψυχικά της χαρίσματα. Δεν μιλάμε πια για ομορφιά αλλά για καλοσύνη, για εξυπνάδα, για γενναιοδωρία.

Τι μπορεί να μας μάθει η Σταχτοπούτα;

Το ηθικό δίδαγμα της όπερας είναι εξαιρετικά επίκαιρο: Εσύ καθορίζεις το πεπρωμένο σου. Ακόμα και σε καταστάσεις εξαιρετικά δύσκολες, όπου δεν εξαρτώνται όλα από εσένα, το πώς θα ανταπεξέλθεις είναι δικιά σου ευθύνη. Το πώς θα καθορίσεις την πορεία σου μέσω αυτών των δύσκολων καταστάσεων είναι πάλι δικιά σου ευθύνη. Τείνουμε να το ξεχνάμε γενικότερα αυτό και να κατηγορούμε πάρα πολύ τους εξωτερικούς παράγοντες. Η ηρωίδα δεν θα αναδειχθεί μόνο για τις εμφανισιακές της αρετές. Στο χορό αναδεικνύεται νικήτρια γιατί δεν προσπαθεί να αλλάξει τον εαυτό της. Διατηρεί την ακεραιότητά της.

Σε ενοχλεί που όλοι σε χαρακτηρίζουν «νέα και ανερχόμενη», αν και δουλεύεις σκληρά πολλά χρόνια και έχεις κάνει ήδη τόσες δουλειές στο εξωτερικό;

Δεν με ενοχλεί που εδώ είναι η πρώτη μου δουλειά και ο κόσμος δεν με γνωρίζει. Στο Λονδίνο δεν με θεωρούν ιδιαίτερα νέα. Εδώ, αντίθετα, το σκεπτικό είναι πως για να σε εμπιστευτεί κάποιος και να μπορέσεις να προσφέρεις πρέπει να έχεις φτάσει στα 50. Σεβασμός στην εμπειρία, μεν, αλλά και τόπο στα νιάτα. Ειδικότερα αυτή τη δύσκολη περίοδο που οι πρώτοι που πλήττονται είναι οι νέοι. Και ο σεβασμός κερδίζεται, ούτως ή άλλως, μέσα από τη δουλειά.

Ζεις ήδη 12 χρόνια στο εξωτερικό. Πιστεύεις πως έξω σου δίνονται περισσότερες ευκαιρίες προσωπικά και επαγγελματικά, αν δουλέψεις πολύ;

Ο δικός μου ο χώρος είναι ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον αλλά, ναι, σου δίνονται ευκαιρίες. Και τις ευκαιρίες σου τις φτιάχνεις κιόλας. Το σημαντικό σε όλους τους τομείς είναι η σκληρή δουλειά. Όταν δουλεύεις πολύ, με επιμονή, πάθος και όρεξη, και αγαπάς πολύ αυτό που κάνεις, στο εξωτερικό είναι πιο εύκολο γιατί υπάρχει αξιοκρατία και κάποιος θα το αναγνωρίσει αυτό. Αντίθετα στην Ελλάδα δεν μπορούμε να μιλάμε πάντα για αξιοκρατία – τουλάχιστον όχι σε όλους τους τομείς. Το Λονδίνο, αν και εξαιρετικά ανταγωνιστικό και δύσκολο, είναι κατεξοχήν ένα περιβάλλον δίκαιο. Είναι ένα περιβάλλον που δεν έχει να κάνει με από πού είσαι, τι χρώμα είσαι, τι φοράς, πώς μιλάς. Την αξία σου θα την αναγνωρίσουνε και την ευκαιρία θα σου τη δώσουνε. Στον καλλιτεχνικό κλάδο ιδιαίτερα, η διαφορετικότητα επικροτείται και κάνει το όλο αποτέλεσμα πιο πλούσιο.

Ποια είναι η εικόνα της Ελλάδας έξω;

Η εικόνα της Ελλάδας έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Όταν ζούσα στη Γαλλία και έλεγα πως είμαι από την Ελλάδα, οι Γάλλοι άνοιγαν διάπλατα τις αγκαλιές τους και οι περισσότεροι ήταν φιλέλληνες και γνώστες της ελληνικής ιστορίας. Αγαπούν τα ελληνικά νησιά και έρχονται στην Ελλάδα για διακοπές. Στο Λονδίνο πήγα προ κρίσης και βίωσα αυτή την αλλαγή. Στην Αγγλία, αρχικά, είναι τόσο politically correct που δεν σε ρωτάνε καν από πού είσαι. Μου τυχαίνει να δουλεύω με ανθρώπους αρκετό καιρό, πριν με ρωτήσουν. Και όταν τους έλεγα πως είμαι από την Ελλάδα, χωρίς να πούνε κάτι, άλλαζε κάτι στο βλέμμα τους. Συχνά μου λένε: «Μα καλά, πώς είσαι Ελληνίδα και δουλεύεις τόσο πολύ»; Υπάρχει μια στερεότυπη εικόνα πολύ κακή ιδιαίτερα στους μεγαλύτερους ανθρώπους. Αλλά είναι στο χέρι μας να αλλάζουμε πάντα αυτή την εικόνα από τη στιγμή που υπάρχει αυτή η προσωπική επαφή μέσω δουλειάς ή μέσω φίλων. Το σίγουρο είναι πως η Ελλάδα στη δύσκολη αυτή στιγμή έχει πολεμηθεί πολύ από τα ΜΜΕ και όλη αυτή η δυσφήμιση για το ποιος έφταιξε έχει οδηγήσει σε μια καθόλου ευνοϊκή εικόνα για μας έξω. Τα τελευταία δύο χρόνια όλο αυτό αλλάζει και είναι πολύ ελπιδοφόρο. Ο κόσμος πλέον πιστεύει πως η Ελλάδα έχει πέσει θύμα μια παγκόσμιας πολιτικής και είμαστε οι πρώτοι που μας πήρε η μπάλα.

Πώς βλέπεις το πολιτιστικό τοπίο της Ελλάδας σε σχέση με αυτό του εξωτερικού;

Έχοντας μέτρο σύγκρισης, θέλω να πω πως η Αθήνα έχει μία από τις μεγαλύτερες θεατρικές σκηνές που έχω συναντήσει σε όλη την Ευρώπη. Ο αριθμός και μόνο των θεάτρων, των ηθοποιών και των σκηνοθετών που υπάρχουν, είναι κάτι το απίστευτο. Η θεατρική μας πραγματικότητα είναι εξαιρετικά υψηλού επιπέδου. Το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου μόνο αν είσαι Έλληνας μπορεί να μην καταλαβαίνεις πόσο σημαντικό είναι. Το ότι υπάρχει κάθε χρόνο τραγωδία στην Επίδαυρο, είναι κάτι το συγκλονιστικό, αν και σε μας φαίνεται απόλυτα φυσικό. Στο θέατρο είμαστε πολύ μπροστά. Στην όπερα υπάρχουν πολύ συγκεκριμένα πράγματα, γιατί η αγορά δεν είναι πολύ μεγάλη. Υπάρχει η Λυρική Σκηνή. Γίνονται παραγωγές που είναι διεθνούς επιπέδου. Πιστεύω πως τα πράγματα θα βελτιωθούν πολύ με τη μεταφορά της Λυρικής στο καινούριο κτίριο, όπου θα βρει επιτέλους το σπίτι της. Εικαστικά, είναι λίγο πιο δύσκολα τα πράγματα. Το γεγονός ότι εν έτει 2013 το ΜΣΤ ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί, μου φαίνεται απλά αστείο. Πήγα στην Τασμανία και είχε ένα από τα καλύτερα μουσεία σύγχρονης τέχνης που έχω δει ποτέ. Στην Αθήνα, δεν υπάρχει ακόμα και είναι απλά απαράδεκτο. Υπάρχουν, βέβαια, μεμονωμένες προσπάθειες μουσείων, αλλά δεν υπάρχει μια οργανωμένη κίνηση για ανάδειξη της ελληνικής εικαστικής σκηνής.

Πώς ήταν σαν εμπειρία η πρώτη σου συνεργασία με την ΕΛΣ;

Είμαι πολύ χαρούμενη που μου δίνεται η ευκαιρία να γυρίσω στον τόπο μου και να δουλέψω. Περάσαμε πάρα πολύ καλά. Δούλεψα με εξαιρετικούς συνεργάτες και όλοι υποστήριξαν πολύ την ιδέα και την αγκάλιασαν με πολλή φροντίδα. Υπάρχει εξαιρετικό εργατικό δυναμικό στη Λυρική και ο καινούριος διευθυντής, ο Μύρωνας Μιχαηλίδης, έχει κάνει εξαιρετική δουλειά. Σε μια περίοδο κρίσης κατάφερε με τις δράσεις και τις ανοιχτές πρόβες, αντί να φέρει τον κόσμο στο θέαμα, να φέρει το θέαμα στον κόσμο. Άλλαξε την εικόνα που είχε ο κόσμος για την όπερα ως είδος. Η Λυρική Σκηνή είναι από τα λίγα πράγματα για τα οποία υπάρχουν πολύ θετικά σχόλια στον ξένο Τύπο. Θα περίμενες πως σε μια περίοδο κρίσης, από τα πρώτα πράγματα που θα πήγαιναν για φούντο θα ήταν η όπερα, που είναι ακριβό είδος. Και όμως, όχι.

Info:

Θέατρο Ολύμπια, Ακαδημίας 59-61, 210 3662100, 210 3612461

30/10, 1, 2, 3, 10, 13/11, 20.00. €20-80, 15 (Φ)