Εκπαιδεύοντας την Άνα

Μεταφράζοντας το θεατρικό έργο της Κατρίν Μπεναμού «Άνα, ή Το πανέξυπνο κορίτσι» σκεφτόμουν συνεχώς τις δικές μου μαθήτριες στα μαθήματα ελληνικών. Είναι απίστευτη η δυσκολία που έχουν οι μεγάλοι άνθρωποι στην πρώτη επαφή τους με τα γράμματα, και ο αγώνας που πρέπει να κάνουν για να κατακτήσουν τη χρήση τους. Ανακαλύπτουμε μαζί με τις μαθήτριές μας τις δυσκολίες και τις ιδιαιτερότητες της γλώσσας, τη βαριά αξία των λέξεων, αναπνέουμε κοντά τους την προσδοκία τους από τα γράμματα. Τι μπορεί να κάνει μια μεγάλη γυναίκα με τη γραφή; Πολλά πράγματα, ίσως όχι τόσο εμφανή, όμως σημαντικά και αποκαλυπτικά για την ίδια.

Η Κατρίν Μπεναμού έχει επίσης δουλέψει με μετανάστριες σε εργαστήρια γραφής. Ξέρει κι αυτή την αργή, επίπονη, επαναληπτική οπωσδήποτε προσέγγιση στα γράμματα, και χτίζει ένα παιχνίδι με τις λέξεις και το νόημά τους, ξεκινώντας από ένα παλιό παραμύθι. Η ηρωίδα της καθώς προχωρά με αργά και δισταχτικά βήματα στον δρόμο της μόρφωσης, γυρίζει πίσω, στην καταγωγή της, στις αναμνήσεις της, στα γεγονότα που καθόρισαν τη ζωή της χωρίς να μετέχει η ίδια, γυρίζει στους φόβους της, και στρέφεται τέλος προς τις επιθυμίες της. Απλές επιθυμίες, πράγματα που για τον κόσμο των εγγραμμάτων είναι αυτονόητα και γι’ αυτήν μεγάλες κατακτήσεις. Το πώς θα τις πραγματοποιήσει, το πώς θα εξελιχτεί, είναι το μεγάλο στοίχημα που κερδίζεται ή χάνεται στην προσπάθεια κατάκτησης της αυτογνωσίας.

Η Αθηνά Κεφαλά ανακάλυψε το έργο της παλιάς της συμφοιτήτριας στο Κονσερβατουάρ, και το μεταφράσαμε μαζί. Καθώς βασίζεται στη γαλλική γλώσσα, μια και η μαθήτρια ζει στο Παρίσι και προσπαθεί να μάθει γαλλικά, ήταν μεγάλη η πρόκληση να μεταφέρουμε τους γλωσσικούς συνειρμούς της στην ελληνική γλώσσα χωρίς να αλλάξει το νόημα των βασικών λέξεων, αυτών που ορίζουν τη ζωή της και που μαθαίνει να τις γράφει. Απλοϊκή και μαζί σοφή, η ηρωίδα προχωρά στη γνώση γραφής κι ανάγνωσης σαν σε σκοτεινό τούνελ όπου ψαχουλεύεις τους τοίχους για να φτάσεις στην έξοδο και στο φως. Στο μοντέρνο αυτό έργο η παλιά και πάντα νέα ιδέα του διαφωτισμού κινεί τα πάντα.