Όλες οι ηρωίδες του αρχαίου δράματος σε μια βραδιά

Στην τρίτη γυμνασίου είχα γραφτεί στη θεατρική ομάδα του σχολείου μου. Μαζευόμασταν κάθε Παρασκευή σε μία από τις πιο μεγάλες αίθουσες του κτιρίου και απολαμβάναμε το γεγονός πως είχαμε ολόκληρο τον χώρο για τους εαυτούς μας, χωρίς κανέναν «μεγάλο» να χρησιμοποιεί την αυστηρή χροιά του για να μας πει να προσέχουμε τον τόνο της φωνής μας ή να μην τρέχουμε στους διαδρόμους. Ο μόνος ενήλικας στην παρέα ήταν ο Κώστας και εκείνος έτρεχε πιο γρήγορα από εμάς.

28 χρονών τότε, ο Κώστας είχε αναλάβει το τμήμα μας ανάμεσα σε παραστάσεις, μαθήματα κιθάρας και διδασκαλία σε δραματικές σχολές. Μας έβαζε να φέρνουμε αντικείμενα από το σπίτι και να φανταζόμαστε την ιστορία τους, ακύρωνε το μάθημα για να παίξουμε όλοι μαζί ποδόσφαιρο στην αυλή, εκνευριζόταν σαν μωρό όταν δεν του έβγαινε το τραγούδι που είχε επινοήσει στη στιγμή και έκλεβε μπουκιές από το κολατσιό μας χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Προφανώς και τον λατρεύαμε.

Κατά τη διάρκεια του θεατρικού, το σχολείο μετατρεπόταν στα πάντα από στοιχειωμένο πύργο μέχρι ντισκοτέκ, χωρίς να μπαίνουν όρια στη φαντασία και τη δημιουργικότητά μας (για πρώτη και τελευταία φορά ως μαθητές).  Ήταν η πιο ευτυχισμένη σχολική χρονιά μου, παρόλο που οι βαθμοί μου είχαν κάνει κατακόρυφη πτώση και δεν με ενδιέφεραν πολλά πράγματα εκτός από την τελική μας παράσταση. Οι καθηγητές μου απορούσαν, οι γονείς μου με είχαν αντιπαθήσει, αλλά τουλάχιστον με αγαπούσαν οι συμπρωταγωνιστές μου και ο Κώστας.

Την επόμενη χρονιά το θεατρικό διαλύθηκε, εγώ πήγα στο Λύκειο και μετά ανοιγόκλεισα τα μάτια και έφτασα 28, την ίδια ηλικία που είχε και εκείνος όταν μας έκανε μάθημα. Εγώ έγινα «γραφιάς», εκείνος έγινε ο Κώστας Γάκης. Πολυβραβευμένος ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας. Με δικό του θέατρο και sold out παραστάσεις. Με φεμινιστική διασκευή της αρχαίας τραγωδίας και γνώση του τι πάει να πει mansplaining. Ήταν μία σημαντική συνάντηση!

Το θέατρο Άλφα.Ιδέα είναι κοντά στη δουλειά, παρόλο που, όταν μπαίνεις μέσα, μοιάζει σαν παράλληλο σύμπαν, με vintage αισθητική, ένα πιάνο και μία συγκεκριμένη ησυχία, αυτή που σου λέει «σσσσσστ, εδώ δημιουργούμε». Ο Κώστας με περιμένει μαζί με τη συμπρωταγωνίστριά του Μαρία Παπαφωτίου για να μιλήσουμε για την παράστασή τους «Από την Αντιγόνη στη Μήδεια», αφού πρώτα εγώ καταλήξω στο ότι δεν έχει αλλάξει καθόλου από τότε και εκείνος μου πει πως έχω αλλάξει τελείως, αλλά επίσης έχω παραμείνει ίδια. Καλλιτέχνες, ποτέ δεν είναι ξεκάθαροι!

Ξεκινάω να κάνω ερωτήσεις και με πιάνει από τους ώμους για να με ταρακουνήσει.
«Ναι, αλλά δεν θα είσαι έτσι σοβαρή όμως! Χαλάρωσε λίγο τα λουριά της σοβαροφάνειας!»

Λοιπόν, πως ακριβώς θα χαρακτηρίζατε το θέμα του «Από την Αντιγόνη στην Μήδεια»;

Μαρία: Ένα «σκηνικό ποίημα» σίγουρα.

Κώστας: Ένα σκηνικό ποίημα που εκτός από ποίηση αποτελείται από αφήγηση, κίνηση, video art, μουσική, τραγουδισμένο λόγο...είναι ένας συνδυασμός πολλών τεχνών και τεχνικών με επίκεντρο τη Γυναίκα, τη Μνήμη και την Ποίηση. Είναι η περιπέτεια ενός ποιητή ο οποίος ζει σε μία σύγχρονη πραγματικότηταυ η οποία τον βομβαρδίζει με χιλιάδες ετερόκλητα στοιχεία και αναζητά μία διέξοδο, μια δημιουργική ησυχία. Έτσι ανατρέχει στα αρχαία κείμενα μιας σκονισμένης βιβλιοθήκης και ανακαλύπτει πως μελετώντας τους τρεις αρχαίους τραγικούς ποιητές(Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη) και τον Όμηρο μπορεί να κατανοήσει με πολύ μεγάλη διαύγεια τον εαυτό του και τους γύρω του. Φαντάζεται αυτούς τους τέσσερις όχι σαν σεβάσμιους και απόκοσμους γέροντες αλλά σαν δημιουργικά αυθάδικα «παιδιά» που ως παιδιά είχαν το ακαταλόγιστο να παίξουν με τις λέξεις και τους  μύθους της εποχής τους και κατάφεραν να σκιαγραφήσουν με τρόπο θαυμαστό τη Γυναίκα και έτσι ο ποιητής του «Από την Αντιγόνη στη Μήδεια» τους ζηλεύει λίγο.

Μαρία: Και όπως εκείνοι πήραν προϋπάρχοντες ελληνικούς μύθους και τους έκαναν θεατρικά έργα έτσι κι ο ποιητής μας δανείζεται τις δικές τους γραφές και τις μεγάλες ηρωίδες για να ξαναφτιάξει την ιστορία για την Γυναίκα.

Άκρως ενδιαφέρον και φεμινιστικό!

Κώστας: Αν και μοιάζει λίγο οξεία και παρωχημένη έχει ακόμα ενδιαφέρουσα αυτή η λέξη «φεμινιστικό» γιατί και οι τέσσερις αυτοί άνδρες ζούσαν σε χρονικές περιόδους όπου η γυναίκα ήταν ουσιαστικά κλεισμένη μέσα στο σπίτι χωρίς δικαιώματα και δική της φωνή. Εκείνοι λοιπόν ανέλαβαν μέσω της τέχνης τους να την «απελευθερώσουν» και να  μας φανερώσουν ένα ολόκληρο σύμπαν, το σύμπαν της γυναικείας ψυχοσύνθεσης  από το οποίο προέρχεται η ζωή η ίδια, μεταφράζοντάς το σε τραγικές ιστορίες. Πιστεύω ότι αυτές ήταν όντως οι πρώτες φεμινιστικές φωνές της ανθρωπότητας.

Μαρία: Θέλω και εγώ να συμπληρώσω ότι αυτή μας η παράσταση παίρνει την αρχή του The Male Gaze (ότι δηλαδή η τέχνη βασίζεται μονίμως στην ανδρική ματιά) και την αντιστρέφει, καθώς αυτή ήταν η ανάγκη που ήθελε να εκφράσει ο Κώστας και πιστεύω πως είναι ξεκάθαρο καθόλη την διάρκεια του έργου.

Κώστας: Το περίεργο είναι πως ακόμα και τώρα όταν μιλάω για την θηλυκή πλευρά μου, την οποία προφανώς έχω και θέλω να βγάζω προς τα έξω, εξακολουθούν να υπάρχουν περίεργα βλέμματα και αντιδράσεις. Γιατί, δεν καταλαβαίνω. Ζούμε στο 2018!

Εσύ Μαρία υποδύεσαι όλους τους γυναικείους χαρακτήρες της παράστασης. Και είναι όλες τους τόσο εμβληματικές που σίγουρα σαν εγχείρημα θα αποτέλεσε πρόκληση για εσένα. Πως τα κατάφερες;

Μαρία: Η αλήθεια είναι ότι αν άκουγα πως μία ηθοποιός υποδύεται στην ίδια παράσταση δέκα διαφορετικές αρχαίες ηρωίδες θα έλεγα πως είναι σχεδόν ακατόρθωτο. Δεν υπάρχει περίπτωση να μπεις σε τόσες διαφορετικές και περίπλοκες ψυχοσυνθέσεις τόσο γρήγορα και να δικαιώσεις τα κείμενα που είναι το αρχέγονο υλικό σου. Όμως γενικότερα τα κείμενα του Κώστα παίρνουν την δυσκολία και την μετατρέπουν σε ελευθερία.  Σε καθοδηγεί στο να δεις το ουσιώδες του κάθε ρόλου χωρίς να σε κομπλάρει η βαρύτητα του κειμένου. Επομένως δεν είναι κάτι ούτε δύσκολο ούτε εύκολο! Είναι όμως κάτι πολύ δυνατό,  γεμάτο σπαρακτικές στιγμές και εκδηλώσεις μιας σπάνιας αλήθειας η οποία μακάρι να μεταφράζεται στην σκηνή τόσο βαθειά όσο την αισθάνομαι..

Υπάρχει κάποια που ξεχωρίζεις παραπάνω; Η αγαπημένη σου;

Μαρία: Έχω διαφορετικές σαν ηθοποιός και θεατής. Σαν ηθοποιός έχω μεγαλύτερη αδυναμία στην Ηλέκτρα. Σαν θεατής θεωρώ πως δεν υπάρχει πιο σπαρακτική ιστορία από εκείνη της Εκάβης. Είναι η πιο βαθιά πολιτική ηρωίδα, καθώς ενσωματώνει ως αρχέτυπο την πανάρχαια και -δυστυχώς- χιλιοειπωμένη ιστορία του ξερριζωμού και ίσως για αυτό σε ένα κλασικό ανέβασμα του έργου την υποδύεσαι όταν είσαι πλέον στην τρίτη ηλικία και έχεις ζήσει πολλά.

Κώστα εσύ τις γνώρισες επίσης πάρα πολύ καλά, εφόσον τις (ξανά) δημιούργησες. Έχεις αγαπημένη;

Παρα πολύ δύσκολη απόφαση. Για κάποιο λόγο η Ιοκάστη μου μιλάει λίγο παραπάνω. Ίσως επειδή με την μητέρα μου έχω μία φανταστική σχέση, η Ιοκάστη μου άνοιξε κάποιες ζοφερές πτυχές που βρήκα πολύ γοητευτικές και ενδιαφέρουσες. Στην παράσταση η ιστορία της παρουσιάζεται ως ένα άγριο χιπ χοπ τραγούδι μεταξύ μάνας και γιου.

Ζούμε σε μία εποχή αλλαγών. Πόσο σημαντικό είναι να βλέπουμε ιστορίες με γυναίκες πρωταγωνίστριες και να έρχονται στο επίκεντρο της προσοχής μας γυναικείες ιστορίες;

Μαρία: Πιστεύω πως γενικά υπάρχει μία τάση οι άνδρες ηθοποιοί να εκφράζονται πιο βαθιά. Είναι πιο απελευθερωμένοι στις εκφράσεις τους και δεν επηρεάζονται τόσο από τα ταμπού της έκθεσης που ταλαιπωρούν περισσότερο τις γυναίκες ηθοποιούς. Επομένως σίγουρα όταν υπάρχουν περισσότερες γυναικείες ιστορίες, τότε θα έχουμε και εμείς ένα πολύ μεγαλύτερο περιθώριο έκφρασης.

Κώστας: Είναι σημαντικότατο να εκπροσωπείται η γυναίκα στην τέχνη διότι πάντα το γυναικείο φύλο δίνει εκείνη την παράμετρο που λείπει. Στην συζήτηση, στο πρόβλημα, στην οπτική γωνία, στην τέχνη. Το γυναικείο μυαλό θα παρουσιάσει τα γεγονότα με μία τελείως διαφορετική προσέγγιση που πολλές φορές δεν μπορεί καν να συλλάβει το μονότροπο μυαλό του άνδρα. Κι επειδή δυστυχώς απέχουμε πολύ από την χειραφέτηση και την ισότητα τόσο εμείς στο δυτικό κόσμο όσο και στην ανατολή όπου συμβαίνουν ακόμα εγκλήματα όπως λιθοβολισμοί, κλειτοριδεκτομή, ξυλοδαρμοι και πλήρης φίμωση είναι καλό να συνεχίσουμε να τραγουδάμε το σπαραχτικό ρεφρέν της φυλακισμένης ποιήτριας στο τέλος του έργου:
 

Τούτο σκεφτείτε:
Πως άντεξα στην καταιγίδα
Πως σφυρηλάτησα την εξορία μου

Θέλω λίγο να επανέλθω στην παρουσία του video art με πλάνα από την Ικαρία και γενικά την Ελλάδα στην παράσταση.

Κώστας: Ναι. Είναι πλάνα που τράβηξα με την κάμερά μου στην ιδιαίτερη “μητρίδα” μου την Ικαρία, όπου και έγραψα το έργο και γενικότερα σαν τόπος είναι πάρα πολύ σημαντικός για την παράσταση αλλά και για εμένα καθώς είναι ένα νησί σχεδόν μητριαρχικό με τη γυναίκα σαφώς κυρίαρχη και υπέροχα χειραφετημένη. Ήθελα κάπως να περάσω το συναίσθημα που είχα ότι όλα αυτά τα βαθύτατα και ζοφερά της αρχαίας τραγωδίας συνέβησαν κοντά στη φωταύγεια του ελληνικού τοπίου, κοντά στη θάλασσα, στη φύση και στο φω ςκαι να αποτυπωθεί αυτό ως μέρος της παράστασης. Αυτή η αντίθεση ζόφου και φωτός δίνει μια άγρια ομορφιά και ιδιαιτερότητα στο εγχείρημά μας.

Μαρία: Λόγω του ότι η παράσταση έκανε πρεμιέρα στην Νότιο Κορέα σκεφτήκαμε όλοι μαζί ότι θα ήταν ενδιαφέρον να ταξιδέψουν ελληνικά τοπία ως εκείνη τη μακρυνή χώρα και ως καμβάς των ιστοριών που παρουσιάζουμε. Έχει ενδιαφέρον ότι η λέξη Ελλάδα ακούγεται στο έργο ως ο τόπος που γέννησε τα δράματα αυτά, ως πατρίδα του ποιητή της παράστασης αλλά και ως τόπος αγώνων λαϊκών που πολλές φορές βάφτηκε με αίμα. Κομμάτια του τόπου μας λοιπόν με οργανικό τρόπο οπτικοποιούνται μέσω ενός πολυσήματου video art. Eίναι όμορφο να ακούγεται ακομπλεξάριστα το όνομα Ελλάδα σε μια παράσταση με ανθρωπιστικό πρόσημο και πολιτική θέση υπέρ των καταπιεσμένων με την έννοια ότι τείνουμε να ταυτίσουμε τη λέξη μόνο με ακροδεξιές εκδηλώσεις στη δημόσια σφαίρα και λόγω αυτού πολύ συχνά έχουμε μια δυσκολία να πούμε τη λέξη και να τη χαρούμε.

Από την Αντιγόνη στη Μήδεια
Θέατρο Άλφα-Ιδέα
Πατησίων 37, Πολυτεχνείο,Κέντρο
Τηλ.: 2105238742

Μέχρι : 28/12
Παραστάσεις : Παρ. 9 μ.μ.