Η «Όπερα του ζητιάνου» στο Μέγαρο

Η είδηση προφανώς περιλαμβάνεται στις κορυφαίες της χρονιάς για την Ελλάδα, σε σχέση με την τέχνη: «Η Όπερα του ζητιάνου» των John Gay και Johann Christoph Pepusch, σε προσαρμογή κειμένου των Ian Burton και Robert Carsen, και μουσική σύλληψη του William Christie, θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής.

Μαζί με τον ιδιοφυή μαέστρο, εδώ θα βρίσκεται και το κορυφαίο μπαρόκ σύνολο του κόσμου, το Les Arts Florissants, που ο ίδιος δημιούργησε. Οι μουσικές της παράστασης είναι σύγχρονες, αλλά δοσμένες από μπαρόκ όργανα, και τραγουδισμένες από μη οπερατικές φωνές, από ηθοποιούς του West END με τζαζ επιρροές. Είναι ένα Juke box musical.

Είναι μια διεθνής συμπαραγωγή της Αττικής Πολιτιστικής Εταιρείας.

Αυτό το παραμύθι που γράφτηκε πριν από 300 χρόνια, το 1728, θεωρείται η πρώτη μουσική κωμωδία της ιστορίας, και ήταν αυτή που ενέπνευσε το 1928 τον Μπέρτολτ Μπρεχτ και τον Κουρτ Βάιλ να δημιουργήσουν την «Όπερα της πεντάρας».

Μιλήσαμε τηλεφωνικά με τον σημαντικό κύριο William Christie και το πρώτο στο οποίο αναφέρθηκε ήταν οι τεχνικές δυνατότητες του Μεγάρου. «Μου αρέσει πάρα πολύ το Μέγαρο Μουσικής. Προφανώς μου αρέσει πάντα να βρίσκομαι στην Ελλάδα, και ανυπομονώ γι’ αυτό».

Κύριε Christie, ο Νίτσε έχει πει ότι χωρίς τη μουσική, η ζωή θα ήταν λάθος. Χωρίς την μπαρόκ μουσική που έχετε διατηρήσει στο έργο, η συγκεκριμένη όπερα θα ήταν λάθος;
Όχι. Η «Όπερα του ζητιάνου» είναι μεν ένα κομμάτι της ιστορίας, αλλά μπορεί να μας διδάξει και στο σήμερα κάτι που είναι πολύ σημαντικό: Έναν τρόπο να δει κανείς τη ζωή. Ακριβώς επειδή «η ζωή θα ήταν λάθος χωρίς τη μουσική», γι’ αυτό όλοι οι πολιτισμοί αγκαλιάζουν την ζωή. Και χωρίς πολιτισμό δεν θα είχαμε προφανώς το είδος ζωής που εγώ πιστεύω πως θα έπρεπε να έχουμε». 

Γιατί επιλέξατε μια τόσο παλιά όπερα να την παρουσιάσετε πάλι;
Γιατί είναι κάτι που διατηρείται και ακούγεται εδώ και τριακόσια χρόνια, που σημαίνει ότι κάτι ενδιαφέρον θα έχει και για εμάς σήμερα. Υπάρχουν σε αυτή την όπερα πολλά καλλιτεχνικά στοιχεία που κάθε γενιά έχει τον τρόπο της να τα βλέπει, και έναν ειδικό τρόπο να τα συσχετίζει με το παρόν. Είναι σημαντικό για τους Έλληνες, όπως και για τους Αμερικανούς, αλλά και για όλους, να δουν την ανθρωπότητα μέσα από τα στοιχεία που παραμένουν απόλυτα ίδια και δεν έχει αλλάξει εδώ και πάρα πολλά χρόνια».

Μέσα από αυτό το έργο, ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρατηρείτε σε έναν ζητιάνο του 21ου αιώνα με κάποιον από προηγούμενους αιώνες;
Οι ζητιάνοι στους αιώνες καθορίζονται όχι από το χέρι που απλώνουν για να ζητήσουν χρήματα ή να φάνε, αλλά από τη στάση ζωής τους. Μπορεί κάποιοι να είναι απόλυτα φτωχοί και να συμπεριφέρονται σαν τους ανθρώπους που βρίσκονται ψηλά κοινωνικά, και το αντίστροφο.

Μοιάζει πως η «Όπερα του Ζητιάνου» δεν είναι απλά η πρώτη μουσική κωμωδία που γράφτηκε ποτέ…
Όχι, είναι κυρίως μία κοινωνική σάτιρα και μια σάτιρα πάνω στη δύναμη της εξουσίας. Φυσικά, όταν υπάρχει κάτι σημαντικό να ειπωθεί, λέγεται μουσικά και με πολύ απλό τρόπο, χρησιμοποιώντας παραδοσιακά τραγούδια ή δημοφιλή μουσική της εποχής. Οπότε είναι μουσική κωμωδία. Μερικά από τα κομμάτια είναι πολύ παλιά, αλλά όλα είναι δημοφιλή. Γνωστά από όλους, τουλάχιστον στην αγγλική κοινωνία».

Χρησιμοποιείτε λίγους μουσικούς. Πώς αποφασίσατε κάτι τέτοιο; 
Κατ’ αρχάς δεν ξέρουμε πώς ακριβώς παίχτηκε ή πώς το τραγούδησαν τότε. Γνωρίζουμε, όμως, ότι δεν ερμηνεύτηκε από αστέρες της Όπερας, αλλά από ανθρώπους με υποκριτική ικανότητα που μπορούσαν ταυτόχρονα να τραγουδήσουν την τότε μοντέρνα ποπ μουσική. Δεν μιλάμε για ανθρώπους που είχαν διδαχθεί σε Ωδεία να τραγουδούν Βέρντι ή Βάγκνερ. Δεύτερον, το πραγματικό μουσικό σύνολο είναι πολύ απλό. Σκεφτείτε μια μελωδική γραμμή που μας παρέχει την αρμονία. Κάποιες φορές προσθέτουμε μία εισαγωγή στη μουσική ή μια δεύτερη μελωδική γραμμή για το βιολί, όμως ουσιαστικά κάνουμε ό,τι και ο Duke Ellington το 1929 και το 1935».

Ο Ίαν Μπάρτον λέει ότι η μουσική που παίζετε στην «Όπερα του Ζητιάνου» είναι αυτή που είχε ακούσει ο John Gay.
Ίσως να είχε ακούσει κάποιους από τους ήχους μας, αλλά δεν έχουμε ηχογραφήσεις, γνωρίζουμε μόνο κάποιους μουσικούς ή κάποιους που έχουν ερμηνεύσει τραγούδια, οπότε, μόνο κατά προσέγγιση μπορούμε να πούμε ότι είμαστε κοντά σε αυτό που άκουσε ο John Gay. Ίσως να πλησιάζει πολύ σε μία εκδοχή της Όπερας που θα είχε γίνει το 1925 με Συμφωνική Ορχήστρα. Όμως, θα ήταν υποκριτικό και αλαζονικό από μέρους μου να πω ότι είναι ακριβώς ό,τι άκουσε ο John Gay ή ο Johann Christoph Pepusch». 

Παρουσιάζοντας την μπαρόκ μουσική στους ανθρώπους του 21ου αιώνα, πώς βλέπετε να την αντιλαμβάνονται;
Η σπουδαία τέχνη επιβιώνει. Η μουσική επιβιώνει με διαφορετικό τρόπο από τη λογοτεχνία. Η γλυπτική επιβιώνει με διαφορετικό τρόπο από τη λογοτεχνία. Μπορεί κάποιος να ρωτήσει «τι θα μπορούσαμε να μάθουμε από έναν Έλληνα γλύπτη του 2ου π.Χ. αιώνα;». Νομίζω η ελληνική μουσική, για παράδειγμα, ή ο Μπαχ είναι έννοιες που εκπροσωπούν το στιλ, αλλά επίσης εκπροσωπούν κάτι πολύ σημαντικό, που ονομάζεται ομορφιά και αλήθεια. Νομίζω ότι η η «Όπερα του Ζητιάνου» η οποία συνδυάζει γλώσσα, μουσική, πολιτική, σχολιασμό επάνω στην κοινωνία, είναι ένα έργο αιώνιο, παντοτινό».

Τα δικά σας συναισθήματα, όταν εκτελείτε μπαρόκ μουσική στο σημερινό κοινό;
Βυθίζομαι ακριβώς σε αυτόν τον συνδυασμό, της ομορφιάς και της αλήθειας.

Θεωρείστε ο εκπρόσωπος της μπαρόκ μουσικής σήμερα…
Με την έννοια ότι ταξιδεύω πολύ σε όλο τον κόσμο, προσπαθώντας να «αγγίξω» το κοινό με όσα παρουσιάζω. Αν αυτό ονομάζεται «εκπροσώπηση», τότε είμαι.

Υπάρχει κάποιος κλασικός ή μπαρόκ συνθέτης που ονειρεύεστε να είχατε δει παραστάσεις του όσο ζούσε;
Πάρα πολλοί. Μοντεβέρντι, Ζαν Μπατίστ Λιλί, Ζαν Φιλίπ Ραμό. Θα ήθελα πάρα πολύ να ήμουν στην πρώτη παράσταση του «Ορφέα» του Μοντεβέρντι στη Μάντοβα, ή στην πρώτη παράσταση του «Μεσσία» του Χέντελ. Θα λάτρευα να ήμουν στο τέλος του 19ου αιώνα σε όλες τις σπουδαίες όπερες, στην «Κάρμεν» του Μπιζέ...

Έχετε μπει ποτέ στη διαδικασία να φανταστείτε πώς θα ήταν ο Μότσαρτ σαν μουσικός όταν έπαιζε;
Το έχω κάνει...! Ο Μότσαρτ ήξερε όλα τα είδη μουσικής, και μπορούσε να παίξει τα πάντα. Διέθετε αυτή την τόσο σπάνια ιδιοφυΐα. Ήταν από τις μεγαλύτερες ιδιοφυΐες. Θα ήταν συναρπαστικό να τον ακούσει κανείς. Μάλιστα τώρα δουλεύω επάνω στο «La Finta Giardiniera».

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την «Όπερα του Ζητιάνου» στο Guide της Athens Voice. Το Athens Voice Radio 102.5 είναι χορηγός επικοινωνίας